سکته مغزی و سایر بیماری‌های عروق خونی
سکته مغزی نوعی آسیب مغزی است و زمانی رخ می‌دهد که خونرسانی قسمتی از مغز قطع می‌شود و یا اینکه در قسمتی از بافت مغزی خونریزی روی می‌دهد. سکته مغزی با شروع ناگهانی علایم عصبی مشخص می‌شود و این علایم عصبی حداقل ۲۴ ساعت طول می‌کشند. همانند هر عضو دیگری در بدن، فعالیت مغز نیز وابسته به تغذیه خونی می‌باشد و مغز نیازمند خون حاوی اکسیژن و مواد غذایی می‌باشد تا میلیاردها سلول مغزی از این مواد استفاده نمایند. کاهش و فقدان اکسیژن باعث مرگ سریع سلول‌های مغزی می‌شود و آسیب دایمی مغز، ظرف مدت کوتاهی (چند ساعت یا حتی چند دقیقه) رخ می‌دهد.
سلول‌های مغزی به خوبی برای انجام کارهای مختلف در بدن از تنفس و تحرک گرفته تا صحبت کردن، فکرکردن، احساس‌کردن، هشیاری و حافظه سازماندهی شده‌اند. عوارض سکته مغزی به این موارد بستگی دارد: چه قسمتی از مغز آسیب دیده است؟ چه قدر طول کشیده است تا جریان خون باز برگردد؟ سایر نواحی مغز تا چه حد می‌توانند این آسیب را جبران نمایند؟
سکته مغزی یکی از علل اصلی ناتوانی و مرگ و میر است. سکته مغزی حاصل بیماری‌های عروق مغزی (معمولا تصلب شرایین یا آترواسکلروز رگهای خونرسانی کننده مغز) می‌باشد. مثل بیماری‌های قلبی‌عروقی که بیماری‌های زمینه‌ای آنها ممکن است سال‌ها قبل از “حمله قلبی ناگهانی” بوجود آمده باشند، شرایطی که باعث می‌شوند فرد دچارسکته مغزی (حمله مغزی) شود نیز ممکن است طی سال‌ها پدید آمده باشند. امروزه، پزشکان، اطلاعات بسیاری درباره نحوه تشخیص علایم یک سکته مغزی، نحوه درمان سریع آن و نحوه بازتوانی فردیکه دچار سکته مغزی شده است، بدست آورده‌اند. همچنین اطلاعات خوبی درباره اینکه چه عواملی باعث بروز سکته قلبی می‌شوند نیز در دسترس می‌باشند، لذا برای پیشگیری از سکته مغزی می‌توان گام‌هایی برداشت.
خون چگونه به مغز شما می‌رسد
مغز (که تقریبا به ۲۰ درصد خونرسانی بدن نیاز دارد)، خون غنی از اکسیژن را توسط دو سری سرخرگ دریافت می‌کند. سری اول، سرخرگهای کاروتیدی نام دارند که از گردن بالا می‌روند. سرخرگهای کاروتیدی، سرخرگهای اصلی هستند که می‌توانید نبض آنها را در زیر فک‌هایتان احساس کنید. سرخرگ کاروتید خارجی خون صورت شما را تامین می‌کند و سرخرگ کاروتید داخلی به جمجمه می‌رود و خون دو سوم جلویی مغزتان را تامین می‌کند. بیشتر سکته‌های مغزی در نتیجه انسداد این سرخرگ‌ها روی می‌دهند.
گروه دیگر سرخرگ‌ها، سرخرگهای مهره‌ای هستند که موازی با ستون فقرات شما کشیده شده‌اند و به کف جمجمه می‌روند . این دسته عروق در ساقه مغز منشعب می‌شود و یک سوم باقی مانده پشت مغز را تغذیه می‌کند. آمبولی (لخته متحرک) نیز ممکن است از طریق این سرخرگ‌ها به مغز برود و ایجاد سکته مغزی نماید. سیاهرگ‌های ژوگولار (وداجی) که از گردن به سمت پایین می‌روند، خون را از مغز خارج کرده و به قلب باز می‌گردانند.
پیشگیری از سکته مغزی
تحقیقات نشان داده‌اند که سکته مغزی در گروه خاصی از افراد بیشتر رخ می‌دهد و در این راستا عوامل خطری وجود دارند که نمی‌توان آنها را تغییر داد. سن یکی از این عوامل است و اگر چه احتمال ابتلا به سکته مغزی در هر سنی وجود دارد، ولی خطر بروز این بیماری با افزایش سن بالا می‌رود. بطورکلی، مردان بیش از زنان به سکته مغزی دچار می‌شوند، ولی در صورت ابتلا به سکته مغزی زنان نسبت به مردان بیشتر دچار مرگ می‌شوند. همچنین سابقه ژنتیکی فرد، نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کند: در صورت ابتلای یکی از والدین، اجداد یا خواهر و برادرها به سکته مغزی، خطر ابتلا به سکته مغزی افزایش خواهد یافت. تقریباً تعداد سیاه‌پوستانی که در اثر سکته مغزی جان می‌سپارند دو برابر تعداد سفیدپوستان است، و این امر تا حدودی به این علت است که سیاه‌پوستان در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به فشارخون‌بالا، دیابت و چاقی قرار دارند.
در ارتباط با سکته مغزی عوامل زیادی نیز وجود دارند که می توان آنها را کنترل و درمان کرد. سابقه پزشکی اهمیت بسیار زیادی دارد. اگر درگذشته به یک سکته مغزی حتی یک حمله گذرای کاهش خونرسانی دچار شده‌اید (TIA، که در آن علایم بالینی در عرض کمتر از ۲۴ ساعت ناپدید می‌شوند)، احتمال وقوع یک سکته مغزی دیگر در شما افزایش خواهد یافت. اگر مبتلا به بیماری‌های قلبی مانند بیماری سرخرگهای کرونری، ریتم نامنظم قلب (آریتمی) و نارسایی قلبی باشید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سکته مغزی قرار خواهید داشت. بنابراین، تغییرات سالم در شیوه زندگی و درمان دارویی بیماری‌های قلبی عروقی ممکن است از بروز سکته مغزی پیشگیری نمایند.
شما برای کاهش خطر بروز سکته مغزی می‌توانید کارهای زیادی انجام دهید از قبیل:
- حداقل سالی یک بار فشارخون‌تان را اندازه‌گیری کنید. اگر فشارخون شما بالا بود (بیش از ۱۲۰/۸۰ میلی‌مترجیوه) با پزشکتان درباره چگونگی کم کردن آن صحبت کنید.
- اگر سیگار می‌کشید، بلافاصله برای ترک آن اقدام نمایید. استعمال سیگار باعث افزایش فشارخون، آسیب به پوشش رگهای خونی و افزایش خطر ایجاد لخته‌های خونی در سرخرگ‌ها می‌شود که ممکن است موجب بسته شدن رگهای خونی شوند.
- کلسترول خونتان را اندازه‌گیری کنید. اگر کلسترول خونتان حدود mg/d 200 یا بیشتر؛ LDL (کلسترول بد) خونتان mg/dL 130 یا بیشتر؛ تری‌گلیسرید خونتان mg/dL 150 یا بیشتر و یا اگر HDL (کلسترول خوب) خونتان mg/dL 40 یا کمتر بود با پزشکتان درباره نحوه تعدیل آنها صحبت کنید. افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی باید سطح LDL (کلسترول بد) خونشان را کمتر از mg/dL 100 و حتی کمتر از mg/dL 70 نگه دارند.
- میزان CRP (پروتئین واکنش دهنده C) را اندازه‌گیری کنید. سطح بالای CRP (3 میلی‌گرم در لیتر) نشانگر پراهمیتی برای ارزیابی میزان خطر قلبی‌عروقی از جمله سکته مغزی (حتی در افراد با میزان کلسترول خون پایین) می‌باشد. اما تاکنون مشخص نشده که CRP چه نقشی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی ایفا می‌کند.
- اگر می‌دانید که مبتلا به بیماری سرخرگهای کرونری، ریتم نامنظم قلبی (آریتمی) نظیر فیبریلاسیون دهلیزی، نارسایی احتقانی قلب یا یک آنوریسم بطنی هستید، از توصیه‌های پزشکتان برای کنترل این بیماری‌ها پیروی نمایید.
- اگر در هنگام پیاده‌روی در ساق پاهایتان احساس درد می‌کنید، درباره ارزیابی از نظر بیماری‌های عروقی (رگهای خونی) با پزشکتان مشورت کنید. ممکن است به اشتباه این درد به کمردرد یا آرتریت نسبت داده شود.
- اگر مبتلا به بیماری سرخرگهای کرونری یا تصلب‌شرایین (آترواسکلروز) در هر جای دیگری از بدن خود می‌باشید، از پزشک خودتان بخواهید که سرخرگهای کاروتید را درگردن شما معاینه کند. او ممکن است بوسیله گوشی پزشکی صدای برویی در سرخرگهای گردن را بشنود. صدای برویی ممکن است نشان‌دهنده انسداد رگهای کاروتید باشد.
- اگر مبتلا به دیابت (بیماری قندخون) هستید، با پزشک خود همکاری کنید تا آن را تحت کنترل در آورید.
- در ارتباط با مصرف مرتب آسپرین برای کم کردن خطر ایجاد لخته‌های خون که ممکن است باعث سکته‌های مغزی ناشی از کاهش خونرسانی شوند، با پزشکتان مشورت کنید. بویژه اگر در گذشته یکبار دچار سکته مغزی شده‌اید یا به TIA (حمله گذرای کاهش خونرسانی)، حمله قلبی یا آنژین ناپایدار مبتلا شده‌اید.
- میزان مصرف چربی‌های اشباع شده و سدیم (نمک) را کاهش دهید. فرقی نمی‌کند که مبتلا به فشارخون بالا هستید یا خیر، یک رژیم کم‌چرب و کم‌سدیم ممکن است احتمال بروز سکته‌مغزی را در شما کاهش دهد.
- مطابق دستورصریح اسلام الکل مصرف ننمایید و در صورت پیروی از سایر ادیان الهی و مصرف الکل در مصرف آن اعتدال داشته باشید. سومصرف الکل، فشارخون را بالا می‌برد و همچنین میزان تری‌گلیسرید خون را نیز زیاد می‌کند.
- از نظر جسمانی فعال باشید. عدم فعالیت، اضافه وزن، یا هر دو خطر بروز سکته‌مغزی و سایر بیماری‌های مرتبط را بالا می‌برند.
تشخیص علائم هشداردهنده
عوارض و اثرات سکته‌های مغزی ممکن است خفیف یا شدید بوده و موقتی یا دایمی باشند. در برخی از انواع سکته‌های مغزی ، مراقبت فوری و سریع پزشکی و بازگرداندن سریع خونرسانی به مغز، ممکن است آسیب وارده به مغز را به حداقل برساند و بهبودی ناحیه دچار سکته مغزی را به حداکثر برساند. سه ساعت نخست بعد از وقوع سکته مغزی حیاتی‌ترین ساعات هستند، بنابراین باید به سرعت نسبت به علایم بالینی سکته مغزی واکنش نشان داد. بیشترین تاخیر در شروع درمان، به علت دیر رسیدن بیماران دچار سکته مغزی به بیمارستان رخ می‌دهند. معمولا این بیماران مدت زمان زیادی صبر می‌کنند و سپس با اورژانس تماس گرفته و یا به بیمارستان مراجعه می‌نمایند. هرگز خود را معطل نکنید و بلافاصله با اورژانس تماس گرفته و یا به بیمارستان مراجعه نمایید.
علائم هشداردهنده سکته مغزی
اگر متوجه یک یا چند مورد از علایم زیر در خودتان یا یکی از اعضای خانواده یا دوستان خود شدید، تاخیر نکنید. سریعاً به اورژانس (۱۱۵) زنگ بزنید و یا بلافاصله به بیمارستان مراجعه نمایید:
- بی‌حسی یا ضعف ناگهانی در صورت، بازوها، یا پاها به ویژه در یک سمت از بدن.
- گیجی ناگهانی و یا مشکل ناگهانی در صحبت کردن یا فهمیدن صحبت دیگران.
- مشکل ناگهانی در بینایی یک یا هر دو چشم.
- مشکل ناگهانی در پیاده‌روی، سرگیجه، عدم تعادل، عدم شنوایی یا عدم هماهنگی.
- سردرد ناگهانی، شدید و بی‌سابقه و بدون دلیل مشخص، یا تغییر در روند سردردهایی مثل میگرن که شما از قبل آنها را داشته‌اید.
خود را برای اقدامات زیر آماده کنید:
- از هیچیک از این علایم غفلت نکنید، حتی اگر از بین رفتند. به خاطر داشته باشید که در هنگام سکته مغزی تمام این علایم با هم رخ نمی‌دهند و ممکن است علایم اولیه خیلی شدید نباشند.
- اگر می توانید زمان شروع این علایم را یادداشت کنید. کادر درمانی معمولا می‌خواهند بدانند که چه زمانی اولین علایم شروع شدند.
- اگر نزدیکان شما، علایم سکته مغزی را نشان داند بلافاصله به اورژانس (۱۱۵) زنگ بزنید. علیرغم اعتراض فرد و یا انکار علایم از سوی وی، شما کار خود را انجام بدهید.
خود را برای اقدامات اورژانسی آماده کنید:
- لیستی از شماره‌های خدمات اورژانسی را نزدیک تلفن یا کیف جیبی یا کیف دستی خود بگذارید.
- تحقیق کنیدکه کدام بیمارستان در حوالی شما خدمات ۲۴ ساعته به بیماران مبتلا به سکته مغزی ارایه می‌دهد و همچنین آدرس نزدیکترین مرکز درمانی و بیمارستان را در زیر فهرست تلفن‌ها یادداشت نمایید.
حملات گذرای کاهش خونرسانی
حمله گذرای کاهش خونرسانی (TIA)، سکته مغزی کوچک یا سکته مغزی هشداردهنده نیز نامیده می‌شود. TIA زمانی رخ می‌دهد که یک لخته خونی موقتا جریان خون به سمت مغز را متوقف می‌کند ولی قبل از اینکه آسیب جدی به مغز برسد، آنرا ترک می‌کند. TIAممکن است چند دقیقه تا ۲۴ ساعت طول بکشد، ولی سپس این علایم بالینی از بین می‌روند و ایجاد آسیب دایمی نمی‌کنند. TIA باعث وقوع علایمی مانند سکته مغزی می‌شود، ولی سبب آسیب دایمی نمی‌شود. با این حال، TIA یک شاخص بسیار مهمی برای سکته مغزی محسوب می‌شود: از هر سه نفری که به TIA دچار می‌شوند، یک نفر در آینده دچار سکته مغزی خواهد شد.
اما TIA هیچ اطلاعاتی درباره زمان بروز سکته مغزی ناتوان‌کننده و یا کشنده بعدی نمی‌دهد. سکته مغزی ناتوان کننده و یا کشنده بعدی ممکن است روزها و یا شاید سال‌ها بعد اتفاق بیافتد. تنها تفاوت بین TIA و سکته مغزی دوره کوتاه علایم و این حقیقت است که عوارض ناشی از TIA دایمی نیستند. اما مراجعه سریع به نزد پزشک و دریافت مراقبت‌های پزشکی لازم پراهمیت است. پزشک ابتدا باید بررسی کرده و مشخص نماید که آیا شما به TIA دچار شده‌اید یا به سکته مغزی، یا اینکه به بیماری‌های مرتبط دیگری (مانند تشنج، سنکوپ، سردرد میگرنی یا سایر بیماری‌های قلبی) مبتلا شده‌اید.
علایم هشداردهنده TIA
اگر متوجه یک یا چند مورد از علایم زیر در خود یا فرد دیگری شدید، تاخیر نکنید. بلافاصله با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید یا به بیمارستان مراجعه نمایید، مهم نیست که این علایم چقدر مبهم می‌باشند و یا اینکه چقدر طول کشیده‌اند:
- بی‌حسی، ضعف یا کرختی ناگهانی در بازو یا پا به ویژه در یک سمت بدن.
- بی‌حسی، ضعف یا کج شدن ناگهانی صورت ، احتمالاً در یک طرف بدن.
- گیجی، مشکل در تکلم یا مشکل در فهمیدن صحبت دیگران بصورت ناگهانی.
- مشکل ناگهانی در دید یک یا هردو چشم؛ این حالت ممکن است شامل تار دیدن، بسته شدن چشم یا دید خاکستری باشد.
- مشکل در راه رفتن، سرگیجه، عدم تعادل، یا عدم هماهنگی به صورت ناگهانی.
- سردرد ناگهانی و شدید بدون علت مشخص.
انواع سکته مغزی
به طورکلی دو نوع سکته مغزی وجود دارد. بیشتر سکته‌های مغزی (یعنی ۳ مورد از هر ۴ سکته مغزی) ایسکمیک (ناشی ازکاهش خونرسانی) می‌باشند، یعنی اینکه در اثر انسداد یک سرخرگ خونرسانی کننده بخشی از مغز (معمولا توسط لخته خون) ایجاد می‌شوند. معمولا قبل از یک سکته مغزی بزرگ و شدید و ناتوان‌کننده، یک TIA (کاهش گذرای خونرسانی مغز) ایجاد می‌شود. یک سکته مغزی هموراژیک (خونریزی دهنده،که کمتر دیده می‌شود ولی اغلب کشنده است) در اثر خونریزی در مغز بوجود می‌آید. درهر دو نوع سکته مغزی (ایسکمیک و هموراژیک)، جریان خون به قسمتی از مغز قطع می‌شود و بافت مغز آسیب می‌بیند.
فرد مبتلا به سکته مغزی ایسکمیک (ناشی از کاهش خونرسانی) ممکن است در اثر این سکته مغزی ناتوان شود، چرا که بخشی از مغز به خاطر نبودن خون می‌میرد و مغز نمی‌تواند سلول‌های از دست رفته را جایگزین کند. با این حال، ممکن است برخی افراد سرانجام بدون هیچ اختلالی و یا با کمی اختلال بهبود یابند. فردیکه دچار سکته مغزی هموراژیک (خونریزی دهنده) شده است، ممکن است به سرعت در اثر افزایش فشار جمجمه ناشی از خونریزی در مغز جان خود را از دست بدهد. اما اگر فرد زنده بماند، ممکن است مغز قسمتی از فعالیت خود یا حتی بیشتر آن را دوباره بدست آورد.
سکته مغزی ایسکمیک (ناشی از کاهش خونرسانی)
یک سکته مغزی ایسکمیک (ناشی از کاهش خونرسانی) که شایع‌ترین نوع سکته مغزی می‌باشد، اغلب زمانی رخ می‌دهد که یک لخته خونی در یکی از سرخرگهای کاروتیدی تشکیل می‌شود و سپس از آنجا جدا شده و به یکی از سرخرگهای خونرسانی کننده مغز می‌رود و آن را مسدود می‌کند.
معمولا لخته‌های خونی بیشتر در سرخرگهای کاروتیدی که از قبل در اثر تصلب‌شرایین (آترواسکلروز) باریک و تنگ شده‌اند، تشکیل می‌شوند. این حالت بیماری سرخرگ کاروتیدی یا تنگی کاروتیدی نامیده می‌شود. همچنین لخته‌های خونی تشکیل شده در سرخرگهای مهره‌ای و یا در قلب، ممکن است باعث سکته مغزی شوند. پزشکان باید بدانند که لخته‌ها درکجا تشکیل شده‌اند، چرا که این امر به تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای موجود و درمان آنها کمک می‌کند.
اگر در یک قسمت مسدود سرخرگ، یک لخته‌خونی ایجاد شود، به آن ترومبوس گفته می‌شود. ترومبوس بیشتر در یک سرخرگ مبتلا به تنگی کاروتیدی رخ می‌دهد. در سکته مغزی ترومبوآمبولیک، ابتدا ترومبوس تشکیل می‌شود و سپس قطعه کوچکی از آن جدا شده و حرکت می‌کند تا در یک سرخرگ کوچک متوقف شده و خونرسانی قسمتی از بافت مغزی را قطع نماید.
وقتیکه یک لخته کوچک خونی در قسمتی از بدن تشکیل شده و سپس از محل تشکیل خود جدا شده و حرکت می‌کند به آن آمبولی (لخته متحرک) گفته می‌شود. اگر آمبولی در یک سرخرگ خونرسانی کننده مغز گیر کرده و آن را مسدود کند، نوعی سکته مغزی به نام سکته مغزی آمبولیک (ناشی از آمبولی) ایجاد می‌شود. اگر یکی از سرخرگهای کاروتید دچار تنگی شود احتمال تشکیل آمبولی افزایش زیادی می‌یابد.
بعضی اوقات یک آمبولی در قلب ایجاد می‌شود و از طریق جریان خون حرکت می‌کند و در نقطه‌ای از انشعابات دستگاه گردش خون سرخرگی گیر کرده و متوقف می‌شود. آمبولی‌های قلبی، اغلب توسط نوعی اختلال در ریتم قلب موسوم به فیبریلاسیون دهلیزی تشکیل می‌شود. فیبریلاسیون دهلیزی باعث ضربان نامنظم قلب در دهلیزها یعنی در حفرات فوقانی قلب می‌شود. به علت ضربان غیرطبیعی قلب، خون در دهلیزها باقی مانده و لخته‌هایی ایجاد می‌کنند که می‌توانند از قلب جدا شده، حرکت کرده و وارد جریان خون شوند. آمبولی‌های قلبی، معمولا باعث شروع ناگهانی علایم بالینی می‌شوند که ممکن است با گذشت زمان، شدیدتر نیز شوند.
سکته مغزی هموراژیک (خونریزی دهنده)
سکته‌های مغزی هموراژیک (خونریزی دهنده) زمانی رخ می‌دهند که یک سرخرگ در داخل یا بر روی سطح مغز ترکیده و یا پاره می‌شود و بافت مغز را غرق خون نماید. از آنجایی‌که رگ پاره شده خود بخشی از رگهای خونرسانی کننده بافت مغز می‌باشد، لذا بخشی از بافت مغزی منبع خونرسانی کننده خود را از دست می‌دهد. همچنین ممکن است خونریزی ایجاد فشار و یا تورم در داخل و یا بر روی مغز نماید. علاوه بر این، فعالیت رگهای خونی مجاور نیز مختل می‌شود و آنها با پاره شدن اولین رگ تحت فشار قرار می‌گیرند. شدت سکته مغزی به میزان خونریزی بستگی دارد. دو نوع سکته مغزی خونریزی دهنده وجود دارد (سکته داخل مغزی و سکته زیر عنکبوتیه‌ای)، که هر کدام از روی محل خونریزی شناسایی می‌شوند.
خونریزی مغزی، خونریزی در داخل مغز است. این حالت معمولا ناشی از پاره شدن آنوریسم مغزی می‌باشد. آنوریسم مغزی عبارتست از یک منطقه ضعیف شده در دیواره یک سرخرگ مغزی، که از خون پرشده و به سمت بیرون برآمده می‌شود. فشارخون‌بالای مزمن شایع‌ترین اختلال مرتبط با ضعف دیواره رگهای خونی می‌باشد. اگر آنوریسم پاره شود، که در بیشتر اوقات به دلیل ابتلا به فشارخون بالا رخ می‌دهد، سکته مغزی هموراژیک (خونریزی دهنده) روی می‌دهد. یک خونریزی مغزی ممکن است در اثر ضربه مغزی مثلا در تصادف با خودرو رخ دهد.
خونریزی زیر عنکبوتیه زمانی رخ می‌دهد که یک رگ خونی موجود در سطح مغز پاره شود و خون در فضای بین مغز و جمجمه (فضای زیر عنکبوتیه یا ساب آراکنویید) ریخته شود. خون ممکن است در مایع مغزی نخاعی که این فضا را پر می‌کند باقی بماند، یا اینکه ممکن است در پیامتر (غشا داخلی پوشاننده سطح مغز) پخش شود و روی بافت مغز نشت کند، اما معمولا وارد خود مغز نمی‌شود. این نوع خونریزی ممکن است ناشی از پاره شدن یک آنوریسم یا ضربه مغزی باشد. شایع‌ترین علامت خونریزی زیر عنکبوتیه سردرد ناگهانی و شدید می‌باشد.
سکته‌های مغزی هموراژیک (ناشی از خونریزی) و سکته‌های مغزی ایسکمیک (ناشی از کاهش خونرسانی): سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که خونرسانی بخشی از مغز، توسط یک لخته یا خونریزی قطع شود. اکثر سکته‌ها در اثر آمبولی (لخته در حال حرکت خون) ایجاد می‌شوند. این آمبولی‌ها در داخل سرخرگهای تغذیه‌کننده بافت مغز گیر می‌کنند و باعث توقف خونرسانی و سکته مغزی می‌شوند. سکته مغزی خونریزی دهنده بر اثر خونریزی در داخل یا برروی بافت مغز ایجاد می‌شود و شیوع کمتری دارد.
سایر بیماری‌های عروقی
سکته‌های مغزی و TIAها (حملات گذرای ایسکمیک یا کاهش خونرسانی) شاید معروفترین انواع بیماری‌های عروقی باشند، اما این بیماری‌ها ممکن است ناشی از انواع دیگری از بیماری‌های عروق محیطی باشند و یا اینکه با این بیماری‌ها ارتباط داشته باشند. این بیماری‌ها عبارتند از تنگی کاروتیدی، بیماری سرخرگ محیطی، آنوریسم و ناهنجاریهای سرخرگی-سیاهرگی. هر یک از این بیماری‌های عروقی ممکن است سبب بروز علایم خاص خود شوند و اگر درمان نشوند ممکن است منجر به سکته مغزی شوند.
تنگی کاروتیدی
اگر سرخرگهای کاروتیدی توسط تصلب‌شرایین (آترواسکلروز) آسیب دیده باشند، ممکن است جریان خون مغز، به علت تشکیل پلاکی که سرخرگ را باریک می‌کند، کم شود. تنگی یک اصطلاح پزشکی برای توصیف باریک شدن است و پزشکان ممکن است بیماری شما را با اعلام درصد باریک شدگی اعلام کنند: تنگی ۶۰ درصد یعنی اینکه سرخرگ شما ۶۰ درصد مسدود شده است. شکل و شدت این باریک شدگی مرتبط با میزان خطر تشکیل لخته می‌باشد.
اگر مبتلا به بیماری سرخرگ کاروتیدی می‌باشید، ممکن است مبتلا به بیماری سرخرگ کرونری نیز باشید، چرا که فرایند تصلب‌شرایین (آترواسکلروز) معمولاً به یک بخش منفرد از دستگاه گردش خون محدود نمی‌شود. عوامل مشابهی مانند سطوح بالای LDL و تری‌گلیسرید، فشارخون بالا، سیگارکشیدن، دیابت، سابقه خانوادگی، چاقی و عدم فعالیت جسمانی با این بیماری‌ها ارتباط داشته و معمولا منجر به یک گرفتاری عمومی در دستگاه گردش خون بدن می‌شوند.
خود بیماری سرخرگ کاروتیدی دارای علایم خاصی نمی‌باشد، اما نشانه‌های هشداردهنده سکته مغزی از جمله حملات گذرای کاهش خونرسانی مغز یا TIA ها نشانه‌هایی هستند که نشان می‌دهند جریان خون به سمت مغز مسدود شده است. با این حال، برخی افراد ممکن است مبتلا به تنگی شدید باشند بدون اینکه هیچ یک از این علایم بالینی را نشان بدهند.
ممکن است پزشک طی یک معاینه معمولی جسمانی از طریق گوش دادن با گوشی پزشکی در محل سرخرگهای گردن به وجود تنگی در سرخرگ کاروتیدی مظنون شود.گاهی اوقات یک سرخرگ نیمه مسدود باعث ایجاد صدای مشخصی (موسوم به برویی کاروتید) می‌شود، این صدا به علت تلاطم خون به هنگام عبور از محل تنگی ایجاد می‌شود که یک صدای نرم قابل شنیدن توسط گوشی پزشکی می‌باشد. اگر پزشک صدای فوق را بشنود به این معناست که تصلب شرایین (آترواسکلروز) وجود دارد، اما این موضوع نشان نمی‌دهد که شدت آن تا چه حدی است. برای ارزیابی شدت بیماری باید بررسی‌های بیشتری مانند سونوگرافی داپلر و MRI آنژیوگرافی انجام شوند.
ممکن است پزشک بررسی‌های تشخیصی دیگری را برای تعیین وجود یا وسعت بیماری تجویز کند: سونوگرافی کاروتید جریان خون و ضخامت سرخرگهای کاروتیدی را نشان می‌دهد؛ تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) تصویر واضحی از سرخرگهای خونرسانی کننده مغز می‌دهد؛ بررسی‌های چشمی، نبض سرخرگهای پشت چشم را اندازه می‌گیرند، و ممکن است به طور غیر مستقیم انسداد سرخرگهای کاروتیدی را نشان دهند؛ در آنژیوگرافی دیجیتالی و آنژیوگرافی تفریقی دیجیتال (DSA)، یک ماده حاجب به داخل جریان خون تزریق می‌شود و سپس از سرخرگ‌ها با استفاده از اشعه ایکس، عکس گرفته می‌شود.
به منظور بهبود بیماری سرخرگ کاروتیدی و پیشگیری از سکته مغزی باید شیوه زندگی خود را تغییردهید. اگر کمتر از ۵۰ درصد قطر سرخرگهای کاروتیدی شما مسدود شده‌اند، پزشک ممکن است برای شما داروهای ضدانعقاد مانند هپارین و وارفارین یا داروهای ضدپلاکتی مانند آسپرین یا کلوپیدوگرل را به منظورکاهش احتمال تشکیل لخته‌های خونی تجویز نماید. ممکن است مجبور باشید تا آخر عمرخود یک عامل ضدپلاکتی مانند آسپرین و یا یک عامل ضدانعقاد مانند وارفارین مصرف نمایید.
اگر دچار بیش از ۵۰درصد تنگی در یک یا چند رگ کاروتیدی خود هستید و همچنین علایم کاهش جریان خون در مغز شما دیده می‌شوند، پزشک ممکن است عمل برداشت لایه داخلی کاروتید (اندآرترکتومی) یا ترمیم عروقی کاروتید (آنژیوپلاستی کاروتید) را برای شما توصیه کند تا از باریک‌تر شدن بیشتر رگ‌ها جلوگیری کند و به پیشگیری از سکته مغزی کمک کند.
سرخرگهای کاروتید و سرخرگهای مهره‌ای
سرخرگ کاروتید مشترک از آئورت جدا می‌شود. سرخرگ کاروتید مشترک به شاخه‌های کاروتید خارجی (که خون صورت و پوست سر را تامین می‌کند) و کاروتید داخلی (که خون بخش جلویی مغز را تامین می‌نماید) تقسیم می‌شود. سرخرگهای مهره‌ای هم از آئورت جدا می شوند و در طول نخاع طی مسیر می نمایند و سپس به شاخه هایی تقسیم می‌شوند که به قسمت عقبی مغز خونرسانی می‌نمایند.
آنوریسم‌ها
آنوریسم عبارتست از متورم شدن یا بالونی شدن قسمتی از دیواره عروق به سمت خارج. آنوریسم در اثر افزایش فشارخون در قسمتی از دیواره ضعیف شده سرخرگ بوجود می‌آید. همه آنوریسم‌ها پاره نشده و ممکن است کوچک و بی‌ضرر باقی بمانند. اما اگر قسمت بالونی شده بیش ازحد کشیده شود (احتمالا توسط تصلب‌شرایین یا آترواسکلروز، فشارخون‌بالا یا بر اثر سیگار کشیدن) ممکن است آنوریسم پاره شود.
ممکن است آنوریسم‌ها در هر سرخرگی دیده شوند ولی آنها معمولا در محل انشعاب سرخرگ‌ها تشکیل می‌شوند. آنوریسم‌های مغزی در رگهای خونرسانی کننده مغز ایجاد می‌شوند. اگر این سرخرگ‌ها پاره شوند، باعث ایجاد یک سکته مغزی هموراژیک (خونریزی دهنده) می‌شوند. انواع دیگر آنوریسم‌ها عبارتند از آنوریسم‌های موجود درآئورت شکمی (که خون را از قلب به سایر نقاط بدن می برند)؛ در زیر معده، آنوریسم سینه‌ای در بخشی از آئورت که در قفسه سینه قرار دارد و آنوریسم بطنی در بطن چپ قلب. در این نواحی، اگر آنوریسمی پاره شود، ممکن است فرد بیمار به سرعت در اثر خونریزی بمیرد.
ممکن است آنوریسم مغزی کوچک باشد و موجب بروز هیچگونه علایم بالینی نشود. اما اگر به اعصاب و بافت‌های مجاور فشار وارد کند ممکن است منجر به سردرد، تاری دید یا دوبینی شود. پزشکان معمولا آنوریسم‌های مغزی را بوسیله آنژیوگرافی، ام-آر-آی یا سی‌تی‌اسکنتشخیص می‌دهند. درمان آنوریسم، به اندازه و محل آنوریسم‌ها و سطح کلی سلامت شما بستگی خواهد داشت. اگر آنوریسم کوچک بوده و شما فاقد علایم بالینی باشید، پزشک یا متخصص اعصاب ممکن است بصورت دوره‌ای آن را ارزیابی کند تا متوجه بزرگ شدن آن شود. خطر وقوع سکته مغزی با افزایش اندازه آنوریسم بیشتر می‌شود.
پاره شدن آنوریسم به فضای زیر عنکبوتیه (ساب‌آراکنویید، فضایی ما بین دولایه از ۳ لایه احاطه مغز)، شایع‌ترین علت خونریزی زیر عنکبوتیه می‌باشد. فضای زیرعنکبوتیه با مایع مغزی نخاعی (CSF) پر شده است و خونریزی ممکن است در این مایع باقی بماند یا اینکه از طریق پاره شدن لایه داخلی مغز (پیامتر) وارد بافت مغز شود. خونریزی شدید زیرعنکبوتیه (یکی از دلایل از دست رفتن هشیاری) ممکن است باعث آسیب دایمی یا مرگ شود. شایع‌ترین علامت خونریزی زیرعنکبوتیه سردرد ناگهانی و بسیار شدید می‌باشد. همچنین ممکن است گردن بیمار سفت شده و فرد نسبت به نور حساس گردد.
متداول‌‌ترین درمان آنوریسم، یک نوع عمل جراحی است که در طی آن یک قطعه فلزی در قسمت بالونی شده کار گذاشته می‌شود. درمان کمتر تهاجمی آنوریسم، با استفاده از یک روش داخل عروقی انجام می‌گیرد، که در طی آن از طریق یکی از عروق، یک استنت فنری در سرخرگ به منظور حمایت از دیواره‌ها کار گذاشته می‌شود
غربالگری برای آنوریسم آئورتی
آنوریسم آئورتی شکمی (یک نقطه ضعیف و بیرون برآمده در دیواره آئورت در زیر معده) بالقوه کشنده است. اگر این آنوریسم پاره شود، احتمالا به سرعت منجر به مرگ خواهد شد. سالانه افراد زیادی در اثر این عارضه جان خود را از دست می‌دهند و پزشکان حدس می‌زنند مرگ ناشی از پارگی آنوریسم ممکن است بیشتر از آمار ارایه شده باشد، چرا که مرگ‌های ناشی از پارگی آنوریسم اغلب به اشتباه به حملات قلبی و سکته‌های مغزی ربط داده می‌شوند.
مردان بیشتر از ۶۵ سال که سیگاری بوده و یا سابقه مصرف سیگار درگذشته را دارند، در معرض خطر بیشتری جهت ابتلا به آنوریسم آئورتی می‌باشند. اگر یکی از اعضای خانواده دچار آنوریسم شده باشد، میزان خطر در بقیه اعضای خانواده بالاتر می‌رود. فشارخون بالا و کلسترول بالا نیز از جمله عوامل خطر مرتبط با آنوریسم می‌باشند. این عوامل خطر در مردان نسبت به زنان ۴ برابر شایع‌تر می‌باشند.
بیشترآنوریسم‌های آئورتی، علایم بالینی ندارند. بسیاری از آنها به صورت اتفاقی در طول بررسی‌هایی تشخیص داده می‌شوند که به دلایل دیگر در حال انجام بوده‌اند. اگر یک آنوریسم آئورتی شروع به بزرگ شدن کند، ممکن است منجر به بروز درد در معده، پهلوها یا پشت شود. بعضی اوقات در طول یک معاینه جسمانی، پزشک ممکن است یک آنوریسم آئورتی را بصورت توده‌ای نرم و دارای ضربان در شکم احساس کند.
برخی متخصصان امورپزشکی توصیه می‌کنند که تمام مردان بالای ۶۵ سالی که در طول زندگی خودشان دخانیات مصرف کرده‌اند (۱۰۰ نخ سیگار یا بیشتر، حدود ۵ بسته) باید از نظر وجود آنوریسم آئورتی شکم، سونوگرافی شوند. اگر یک آنوریسم کوچک تشخیص داده شود، می‌توان آن را با جراحی ترمیم کرد. سودمندی اسکن هنوز مورد بحث بود و ممکن است بیمه آن را پوشش ندهد، ولی انجام اسکن می‌تواند نجات بخش زندگی باشد. اگر شما یک مرد بالای ۶۵ سال و سیگاری می‌باشید یا زنی با چندین عامل خطر می‌باشید، با پزشک خود مشورت نمایید که آیا ارزیابی بیشتر از نظر آنوریسم آئورتی لازم است.
ناهنجاری سرخرگی – سیاهرگی
ممکن است سکته‌های مغزی در اثر یک وضعیت غیرطبیعی مادرزادی در مغز به نام ناهنجاری سرخرگی-سیاهرگی رخ دهند. علت ناهنجاریهای سرخرگی-سیاهرگی هنوز معلوم نشده است. ناهنجاریهای سرخرگی-سیاهرگی درحقیقت توده‌ای از رگهای درهم برهم هستند. درناهنجاری سرخرگی-سیاهرگی اغلب اتصالات غیرطبیعی بین سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها وجود دارند. ناهنجاریهای سرخرگی-سیاهرگی ممکن است در هر قسمت از مغز و نخاع وجود داشته باشند. فشارخون در این داخل این رگ‌ها بالا رفته و ممکن است منجر به پارگی آنها شود و متعاقب آن خونریزی بر روی مغز و یا داخل آن رخ دهد.
اغلب ناهنجاریهای سرخرگی-سیاهرگی تا سال‌ها هیچگونه علایم بالینی ندارند. بیماران مبتلا به ناهنجاریهای سرخرگی-سیاهرگی ممکن است در اثر نشت خون به مغز یا نخاع دچارسردردهای عودکننده یا تشنج شوند. اگر دچار علایم بالینی باشید، پزشک انجام ام.آر.آی یا آنژیوگرافی را برای تشخیص این رگهای ناهنجار توصیه خواهد کرد.
برنامه درمانی یک ناهنجاری سرخرگی-سیاهرگی اغلب شامل ترکیبی از تکنیک‌هایی است که به منظور برداشتن تمام یا بخشی از این توده عروقی یا قطع منبع خونی آن صورت می‌گیرد، قبل از اینکه بیش از حد بزرگ و در نهایت پاره شود. برخی از ناهنجاریهای عروقی را می‌توان به وسیله عمل جراحی برداشت. جراحی پویای رادیویی (stereotactic radiosurgery) تکنیک دیگری است که از اشعه برای بستن رگهای غیرطبیعی استفاده می‌کند. این نوع عمل جراحی را تنها بر روی توده‌های کوچک می‌توان انجام داد و ممکن است دو سال طول بکشد تا کل توده از بین برود. تکنیک سوم، آمبولیزاسیون است. در آمبولیزاسیون از کاتترهای باریکی برای انتقال یک چسب مایع به رگ‌هایی استفاده می‌شود که این ناهنجاری را تغذیه می‌کنند. آمبولیزاسیون می‌تواند برداشتن توده توسط جراحی را ایمن‌تر نموده و یا اندازه توده را طوری کوچکترکند که امکان جراحی رادیویی بوجود بیاید.
اگر یک ناهنجاری سرخرگی-سیاهرگی قبل از تشخیص و درمان پاره شود، ممکن است بیمار به طورناگهانی بمیرد. اگر فرد بیمار زنده بماند و نواقص عصبی شدید ناشی از پارگی و خونریزی رخ ندهد، ممکن است جراحی اورژانسی بر روی بیمار انجام شود.
روش‌های ارزیابی سکته های مغزی
اگر درگذشته مبتلا به سکته مغزی، حملات گذرای کاهش خونرسانی مغز (TIA) یا سایر علایم سکته‌های مغزی شده‌اید، ممکن است پزشکان بررسی‌هایی را برای مشاهده مغز و نحوه خونرسانی آن انجام دهند تا بتوانند تشخیص دهند که کدام قسمت از مغز تحت تاثیر قرارگرفته است و همچنین بتوانند تعیین نمایند که سکته‌مغزی باعث چه مشکلاتی شده است. پزشک با درنظرگرفتن سابقه پزشکی شما تصمیم خواهد گرفت که چه بررسی‌هایی ضروری‌اند. معمولا این بررسی‌ها، ایمن و بدون درد بوده و ممکن است به صورت سرپایی انجام شوند (یعنی لازم نیست شما در طول شب در بیمارستان بستری باشید).
تصویربرداری از مغز
برخی بررسی‌ها برای بررسی بافت مغز از تکنیک‌های تصویربرداری استفاده می‌کنند:
- سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری) از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر مقطعی (برش گونه) از مغز استفاده می‌کند. هدف از این کار تشخیص این است که آیا سکته مغزی رخ داده است و اگر رخ داده است از چه نوعی (ناشی ازکاهش خونرسانی یا خونریزی دهنده) بوده است. انجام سی‌تی‌اسکن ۲۰ دقیقه طول می‌کشد.
- در ام.آر.آی (MRI یا تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی) شما در یک میدان مغناطیسی قرار داده می‌شوید و سپس در معرض انرژی مغناطیسی با یک فرکانس مشخص قرار می‌گیرید. مغز به این انرژی مغناطیسی با فرکانس مشخص پاسخ می‌دهدکه قادر به ایجاد تصاویر بسیار خوبی هستند. پزشکان می‌توانند وجود، محل و اندازه آنوریسم‌ها یا ناهنجاریهای سرخرگی- سیاهرگی را با استفاده از ام.آر.آی تشخیص دهند. آنوریسم‌ها و ناهنجاریهای سرخرگی-سیاهرگی ممکن است منجر به سکته مغزی شوند. انجام یک ام.آر.آی معمولاً ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. یک روش جدید به نام ام.آر.آی فوق سریع در برخی از مراکز درمانی وجود دارد که تنها ۱۵ دقیقه یا حتی کمتر از آن کمتر طول می‌کشد. تشخیص و تصویربرداری سریع یک سکته مغزی در یک بیمارستان، باعث افزایش سرعت تجویز داروهای ضدلخته در صورت لزوم می‌شوند که می‌توانند باعث پیشگیری از گسترش آسیب شوند.
- آنژیوگرافی از رگهای خونی در حقیقت تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس از آنها می‌باشد. وقتیکه برای عکس‌برداری از رگهای خونی مغز، آنژیوگرافی انجام می‌شود، پزشکان می‌توانند سکته‌های مغزی و آنوریسم‌های مغزی را تشخیص دهند و در مورد اعمال جراحی برنامه‌ریزی کنند. از آنجایی‌که آنژیوگرافی تهاجمی‌تر است، لذا معمولا زمانی انجام می‌شود که سایر بررسی‌ها اطلاعات ضروری را فراهم نکرده باشند. برای انجام آنژیوگرافی در مغز، یک کاتتر وارد یک سرخرگ (معمولا در کشاله ران) می‌شود، سپس کاتتر به سمت سرخرگهای کاروتیدی گردن هدایت می‌شود. یک ماده حاجب از طریق کاتتر تزریق شده و تصاویر با استفاده از اشعه ایکس گرفته می‌شوند و پزشک از این راه می‌تواند جریان خون مغز را بررسی نمائید.
روش‌های ارزیابی فعالیت الکتریکی مغز
برخی تستها فعالیت الکتریکی مغز را بررسی می‌کنند:
- نوار مغز یا الکتروانسفالوگرافی (EEG) فعالیت الکتریکی مغز را ثبت می‌کند. الکترودها بر روی پوست سر قرار داده شده و ایمپالس‌های الکتریکی مغز را انتقال می‌دهند تا بر روی یک کاغذ مخصوص ثبت شود. شدت، مدت، فرکانس و موقعیت ایمپالس‌ها اطلاعاتی را درباره فعالیت مغز فراهم می‌کنند.
- تست‌های پاسخ تحریکی (Evoked response tests)، روش‌هایی برای اندازه‌گیری توانایی مغز در پردازش و پاسخ به محرک‌های محیطی می‌باشند. الکترودهای موجود بر روی پوست سر، پاسخ مغز را منتقل می‌کنند. برای تحریک ایجاد یک پاسخ بینایی، پزشک نور را در چشم می‌تاباند. برای پاسخ شنوایی، صدایی به گوش می‌فرستد. برای پاسخ بدنی، یک عصب در بازو یا پا بصورت الکتریکی تحریک می‌شود. با بررسی این پاسخ‌ها، نواحی غیرطبیعی در مغز مشخص می‌شوند.
روش‌های ارزیابی جریان خون در مغز
برخی تستها عملکرد عروقی را بررسی می‌کنند و نشان می‌دهند که جریان خون در مغز چگونه است:
- سونوگرافی داپلر (یا سونوگرافی کاروتید) از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تشخیص انسداد در سرخرگهای کاروتیدی در گردن استفاده می‌کند. پزشک از یک وسیله به نام پروب داپلر یا ردیاب بر روی گردن استفاده می‌نماید. امواج مافوق صوت وارد سرخرگ‌ها می‌شوند و در اثر برخورد با سلول‌های خونی منعکس می‌شوند. امواج انعکاس یافته صوتی که با یک فرکانس دیگر به پروب سونوگرافی برمی‌گردند با سرعت حرکت سلول‌های خونی ارتباط دارند. اطلاعات حاصل از بررسی سونوگرافی، باریک شدگی یا انسداد سرخرگهای کاروتیدی را مشخص می‌کنند.
- آنژیوگرافی تفریقی دیجیتال (Digital subtraction angiography ,DSA) روشی است که از اشعه ایکس استفاده می‌کند و در آن یک ماده حاجب از طریق کاتتر وارد سرخرگهای اصلی تغذیه کننده مغز می‌شود. همزمان با حرکت و گردش ماده حاجب، دستگاه اشعه ایکس حرکات آن را ثبت می‌کند بطوریکه پزشک می‌تواند بوسیله آن منشا سکته را پیدا کند. این فنآوری پس زمینه استخوان و بافت را از هم افتراق می‌دهد و رگ‌ها را مشخص می‌نماید. در DSA نسبت به آنژیوگرافی معمولی از ماده حاجب کمتری استفاده می‌شود، لذا استفاده از این روش در گروهی از افراد مفیدتراست که مواد حاجب (رنگی) در آنها منجر به ایجاد بیماری کلیوی می‌شوند.
غربالگری برای بیماری سرخرگی
برخی متخصصین پزشکی توصیه می‌کنند که تمامی افراد بالای ۶۰ سال بویژه افرادیکه عوامل خطر سکته مغزی را دارند از لحاظ بیماری سرخرگ کاروتید و بیماری سرخرگ محیطی جهت پیشگیری از سکته مغزی ارزیابی شوند. دو تست تشخیصی شامل سونوگرافی کاروتید و شاخص مچ پایی بازویی (که در آن فشارخون در دست و پا با هم مقایسه می‌شود) جهت سنجش مراحل زودرس بیماری سرخرگی به کار می‌روند. مراحل زودرس بیماری سرخرگی با تغییرات سالم در شیوه زندگی و دارو قابل رفع می‌باشند. سونوگرافی کاروتید و شاخص مچ پایی بازویی اغلب در بیمارستان انجام می‌شوند. اگر شما بالای ۶۰ سال سن دارید و بیش از یک عامل خطر برای سکته مغزی دارید (سابقه خانوادگی، مصرف دخانیات، افزایش وزن، فشارخون بالا، دیابت یا پیش‌دیابت) با پزشک خود در مورد لزوم انجام سونوگرافی کاروتید و شاخص مچ‌پایی‌بازویی صحبت کنید.
اثرات سکته مغزی
اثرات سکته مغزی ممکن است از نسبتاً اندک تا به شدت ناتوان کننده متغیر باشند. این امر به نوع سکته مغزی، ناحیه آسیب دیده مغزی و شدت آسیب مغزی بستگی دارد. با بازتوانی بسیاری از این مشکلات بهبود می‌یابند. در برخی از افراد میزان بهبودی بیشتر است، چرا که سلول‌های مغزی اتصالات جدیدی را ما بین خود برای بازیابی عملکردهای از دست رفته ایجاد می‌کنند.
سکته مغزی ممکن است باعث هریک از موارد زیر در یک فرد شود:
فلج، ضعف، عدم کنترل حرکتی. یکی از شایع‌ترین ناتوانایی‌های حاصل از سکته مغزی، فلج یا ضعف می‌باشد. معمولا این موارد در یک سمت بدن، یعنی در سمت مخالف ناحیه آسیب دیده مغز روی می‌دهد. ممکن است این موارد به صورت، بازو، پا و یا کل یک سمت بدن آسیب واردکند. ممکن است فعالیت‌های روزمره مانند لباس پوشیدن، راه رفتن یا برداشتن وسایل دشوار شوند. برخی از افراد در بلعیدن غذا دچار مشکل می‌شوند. ممکن است صدمه به قسمت پایینی مغز موجب بروز مشکلاتی در هماهنگی شود، که به شکل بدن، طرز راه رفتن و تعادل بدن تاثیر می‌گذارند.
کاهش آگاهی. ممکن است از دست دادن حس یا توانایی حرکت باعث شوند که فرد نسبت به مسایل سمت آسیب دیده بدنش غافل شود، یا حتی وجود آن سمت را فراموش نماید. ممکن است این افراد فقط یک سمت بدن خود را بپوشانند یا فقط از یک طرف بدن روی مبلمان بنشینند.
آشفتگی حسی شامل درد. فرد دچار سکته مغزی ممکن است توانایی لمس کردن، احساس درد، دما یا موقعیت را از دست بدهد. همچنین ممکن است آسیب حسی باعث بروز مشکلاتی در تشخیص اشیای عادی و حتی قسمت‌هایی از بدن شود. برخی از افراد درد، بی‌حسی یا قلقلک را در اندام‌های آسیب دیده خود گزارش می‌کنند. ممکن است در اثر عدم تحرک، یک اندام فلج شده خشک شود و باعث ایجاد ناراحتی گردد. همچنین ممکن است آسیب به دستگاه عصبی باعث بروز درد مزمن در اندام‌های آسیب دیده یا سایر قسمت‌های بدن شود. سیستم عصبی نیز ممکن است باعث دردهای مزمن هم در اندام‌های تحت تاثیر و هم در سایر نقاط بدن گردد.
اختلال تکلم. حدوداً از هر چهار بیمار مبتلا به سکته مغزی، یک نفر در صحبت کردن و تکلم، فهم کلام، خواندن یا نوشتن دچار مشکل می‌شود. اگر چه معمولا سکته مغزی بر روی شنوایی تاثیر مستقیمی نمی‌گذارد، ولی آسیب به مرکز تکلم در مغز ممکن است به توانایی فرد در فهم یا پاسخ دادن به کلمات گفتاری یا نوشتاری صدمه بزند، به این شرایط آفازی گفته می‌شود. فرد مبتلا به “آفازی بیانی” نمی‌تواند افکار و احساسات خود را از طریق کلام منتقل نماید. فرد مبتلا به “آفازی درکی” در فهم و پردازش کلام مشکل دارد و اغلب بی‌ربط و متناقض صحبت می‌کند. اگر عضلات مورد استفاده در سخن گفتن آسیب ببینند، فرد مبتلا ممکن است گفتاری آهسته، غیر شمرده و نامفهوم داشته باشد که به این حالت “دیس‌آرتری” گفته می‌شود.
حافظه و یادگیری. در برخی افراد ممکن است طول مدت توجه کردن و تمرکزکوتاه شود، حافظه کوتاه-مدت ضعیف گردد و یا یادگیری مطالب جدید با مشکل مواجه شود. ممکن است توانایی این افراد در حفظ پیوستگی و تسلسل میان افکار و اعمال از بین برود، لذا این بیماران در زمان اندیشیدن و فکرکردن، سازماندهی کارها، انجام متوالی برخی امور و یا اطاعت از دستورات بسیار معذب می شوند.
احساسات و هیجان‌ها. آسیب فیزیکی به مراکز احساسی و هیجانی در مغز ممکن است منجر به نوسانات خلق یا واکنش‌های احساسی و هیجانی غیرمنطقی موسوم به”ناپایداری هیجانی” و “تغییرات شخصیتی” گردد. فرد بیمار ممکن است کنترل خنده و گریه خود را از دست بدهد. پس از سکته مغزی و به عنوان یک پاسخ واکنشی به ناتوانی، افسردگی در این افراد، بیماری شایعی است.
درمان سکته مغزی
سکته مغزی هیچ درمانی قطعی ندارد، ولی استفاده از داروها، جراحی، مراقبت‌های بیمارستانی، پشتیبانی و حمایت از بیماران در دوران نقاهت و همچنین بازتوانی مبتلایان به سکته مغزی همه بخش‌های مفیدی از درمان سکته مغزی می‌باشند. از آنجایی‌که فرایند بیماری در سکته‌های مغزی ایسکمیک (ناشی از کاهش خونرسانی) و یا هموراژیک (ناشی از خونریزی) متفاوت می‌باشند، لذا درمان فوری سکته‌های مغزی بر اساس نوع آنها متفاوت می‌باشند. در یک سکته مغزی ایسکمیک (ناشی از کاهش خونرسانی)، درمان اولیه بر روی رفع انسداد (مانند لخته خون) در رگهای خونی و احیای جریان خون به سمت مغز متمرکز می‌باشد. بیشتر سکته‌های مغزی از نوع ایسکمیک می‌باشند. در یک سکته مغزی هموراژیک (ناشی از خونریزی)، درمان می‌تواند شامل عمل جراحی برای متوقف کردن خونریزی و درمان حمایتی از آنوریسم عروقی به منظور پیشگیری از پارگی آن باشد. در هر دو نوع سکته مغزی برای درمان بیماری زمینه‌ای (که اغلب نوعی بیماری عروقی است)، ممکن است استفاده از دارو، جراحی یا آنژیوپلاستی ضروری باشد.
اگر به بیمارستانی مراجعه نمودید و پزشکان تشخیص دادند که شما دچار سکته مغزی ایسکمیک (ناشی از کاهش خونرسانی) شده‌اید، ممکن است به شما داروهای ضدپلاکتی (مانند آسپیرین وکلوپیدوگرل) و داروهای ضدانعقاد (مانند وارفارین) داده شود تا از تشکیل شدن لخته خون جلوگیری شود. وقتیکه بدن سعی می‌کند کمبود خون به سمت مغز را جبران کند، فشارخون را بالا می‌برد، بنابراین گاهی اوقات که فشارخون بعنوان یک مکانیسم جبرانی بالا است، ممکن است پزشکان تمایلی نداشته باشند که فشارخون شما را سریع پایین بیاورند.
فعال کننده پلاسمینوژن بافتی (tpA)
امیدوارکننده‌ترین درمان برای سکته مغزی ایسکمیک (ناشی از کاهش خونرسانی) داروی ترومبولیتیک یا تجزیه کننده لخته خون موسوم به tpA (فعال کننده پلاسمینوژن بافتی) می‌باشد. این دارو تنها دارویی است که مجوز تجویز در سکته‌های مغزی را به عنوان تجزیه‌کننده لخته خون دریافت نموده است. در حدود ۸۰درصد تمام سکته‌های مغزی بوسیله لخته خون ایجاد می‌شوند و tpA لخته خون را از بین می‌برد و جریان خون به سمت مغز را به حالت طبیعی درمی‌آورد. به منظور بهره‌مندی از حداکثر فایده (یعنی احیای جریان خون مغز برای جلوگیری از بروز آسیب بیشتر)، این دارو باید ظرف مدت سه ساعت پس از شروع علایم سکته مغزی مصرف شود. برای مصرف این دارو در محدوده زمانی مذکور، باید خیلی سریع علایم بالینی در بیمار تشخیص داده شده و فرد مبتلا بلافاصله به بیمارستان برده شود و در بیمارستان نیز پزشکان نوع سکته مغزی او را سریع تشخیص دهند. در حال حاضر تنها حدود ۳ تا ۵ درصد مبتلایان به سکته مغزی به موقع به بیمارستان رسانده می‌شوند، بطوریکه مصرف tpA در آنها امکان‌پذیر می‌باشد.
در بیشتر افرادیکه مبتلا به سکته مغزی ایسکمیک (ناشی از کاهش خونرسانی) شده‌اند، جریان خون به سمت مغز به طورکامل قطع نمی‌شود. کاهش میزان خونرسانی باعث می‌شود که فعالیت یک ناحیه هسته‌ای (مرکزی) در بافت مغز متوقف شود و علایم بالینی ظاهر شوند. اما تعداد بسیار بیشتری از سلول‌ها (موسوم به منطقه سایه روشن ایسکمیک) در اطراف این هسته وارد فاز تنبلی می‌شوند. هرچند این سلول‌ها آسیب دیده‌اند ولی هنوز به طورکامل نابود نشده‌اند. این سلول‌ها تا چندین ساعت می‌توانند در این حالت زنده بمانند. مصرف به موقع tpA برگشت جریان خون به این سلول‌ها را میسر می‌سازد.
استفاده از tpA در تمام قربانیان سکته مغزی بویژه در مبتلایان به سکته مغزی هموراژیک (ناشی از خونریزی) مناسب نیست. همچنین، tpA باعث ایجاد خطر خونریزی در مغز برخی از افراد می‌شود. هم اکنون پزشکان به دنبال راه‌هایی برای تشخیص این افراد از طریق آزمایش‌های خونی می‌باشند تا استفاده از tpA را ایمن‌تر نمایند. بطورکلی، فرد دارای زخم‌های خونریزی‌کننده یا مبتلا به فشارخون بسیار بالا، فرد مناسبی برای تجویز این نوع درمان نمی‌باشد. اما مزایای بالقوه tpA در بسیاری از افراد خیلی بیشتر از زیان‌های احتمالی آن می‌باشد. با در دسترس بودن tpA ، هم اکنون واکنش سریع به علایم سکته مغزی و انتقال هر چه زودتر فرد بیمار به بیمارستان از اهمیت بسیاری برخوردار شده است.
اندآرترکتومی کاروتید
اندآرترکتومی کاروتید عبارتست از یک روش جراحی برای برداشتن پلاکی که سرخرگ کاروتید را تنگ کرده است. این عمل جراحی برای پیشگیری از بروز سکته مغزی انجام می‌شود و بیشتر در افرادی انجام می‌شود که درگذشته دچار سکته مغزی شده‌اند و یا علایم سکته مغزی را از خود نشان داده‌اند و بیش از ۵۰درصد تنگی در سرخرگ کاروتیدی خود دارند. حتی بدون نشان دادن علایم بالینی، فردیکه انسداد شدیدی (۸۰ درصد یا بیشتر) در سرخرگ کاروتیدی خود داشته باشد، ممکن است از انجام این عمل جراحی فایده ببرد.
برای انجام اندآرترکتومی کاروتید ابتدا بی‌هوشی عمومی داده می‌شود. سپس جراح بر روی گردن برشی ایجاد می‌کند و به سرخرگ کاروتید دسترسی پیدا می‌کند. جراح به سرخرگ کاروتید در بالا و پایین منطقه مسدود شده کلامپ می‌زند و یا اینکه یک بای‌پس موقتی به آنها می‌زند تا در حین عمل جراحی خون بتواند قسمت مسدود سرخرگ کاروتید را دور بزند. جراح سرخرگ را بازکرده و پلاک را می بُرد، سپس سرخرگ کاروتید را می‌بندد و گاهی آن را با گذاشتن یک ماده طبیعی یا مصنوعی تقویت می‌کند. در برخی موارد، به منظور جایگزینی قسمت آسیب دیده و مسدود، پیوند رگ انجام می‌شود. ممکن است یک تا دو روز در بیمارستان بستری شوید. باید طاق باز بخوابید و تا حدامکان از تکان دادن سرتان خودداری کنید. بعد از ترک بیمارستان، ممکن است دو هفته یا بیشتر در گردن‌تان احساس درد نمایید. احتمال اندکی برای بروز سکته مغزی یا حمله قلبی در طول عمل جراحی وجود دارد. مانند هر جراحی دیگری، قبل از جراحی با پزشک خود درباره خطرات احتمالی و دلایل اینکه چرا این عمل جراحی بر روی شما انجام می‌گیرد، صحبت نمایید.
استنت‌های کاروتیدی
استفاده از نوعی استنت برای باز نگه‌داشتن سرخرگهای کاروتیدی دچار انسداد، توسط مراجع پزشکی تایید شده است. استفاده از استنت (یک لوله سیمی شبکه‌ای شکل که وارد سرخرگ می‌شود و مانند داربستی آن را باز نگه می‌دارد) یک گزینه درمانی در فردی است که دارای انسداد شدید کاروتیدی (بیش از ۸۰ درصد) است و در ضمن کاندید خوبی برای اندآرترکتومی نمی‌باشد. به این روش، آنژیوپلاستی مغزی گفته می‌شود. هم اکنون در تمام مراکز درمانی امکان انجام آنژیوپلاستی مغزی وجود ندارد. آنژیوپلاستی مغزی یک روش درمانی در حال تکامل و امیدبخش به شمار می‌آید. این روش درمانی، کمتر تهاجمی بوده و ممکن است نسبت به اندآرترکتومی کاروتید عوارض کمتری داشته باشد.
نظیر آنژیوپلاستی سرخرگهای کرونری، قرار دادن یک استنت کاروتیدی ابتدا با برش‌هایی در سرخرگ ناحیه کشاله ران و سپس فرستادن کاتتر به سمت سرخرگ کاروتیدی همراه است. کاتتری که در انتهای خود یک بالون (بادکنک) دارد، با فشار آوردن به پلاک به سمت دیواره‌ها سرخرگ را باز می‌کند. سپس استنت در سرخرگ قرار داده می‌شود تا رگ را باز نگه دارد. استنت یک فیلتر در سرخود دارد که مواد اضافی را جذب می‌کند تا در حین جراحی این مواد زاید وارد جریان خون مغز نشوند.
ترمیم جراحی یک آنوریسم
در فرد مبتلا به آنوریسم مغزی (چه آنوریسم پاره شده باشد یا پاره نشده باشد) جراح مغز و اعصاب می‌تواند آنوریسم عروقی را از ریشه بچیند و بدینوسیله از خونریزی ناحیه ضعیف شده دیواره سرخرگ جلوگیری نماید. این عمل همچنین از ترکیدن آنوریسم جلوگیری کرده و درصورت پاره‌شدن آنوریسم، آن را می‌بندد و از ادامه خونریزی و خونریزی مجدد در فردیکه دچار سکته مغزی هموراژیک شده است، جلوگیری می‌کند.
برای انجام این عمل جراحی، جراح مغز و اعصاب باید جمجمه را باز کند و به مغز دسترسی پیدا کند (به این عمل جراحی کرانیوتومی گفته می‌شود). جراح مغز و اعصاب آنوریسم رگهای خونی مغز را پیدا می‌کند و به دقت آنها را از بافت پیرامونی مغز جدا می‌کند، سپس یک کلیپ فلزی فنری شکل را در پایه برآمدگی قرار می‌دهد. انواع بسیاری زیاد و با اندازه‌های متفاوتی از کلیپ‌ها برای درمان آنوریسم در قسمت‌های مختلف وجود دارند.
کلاف‌پیچی اندوواسکولار (Endovascular Coiling)
کلاف پیچی اندوواسکولار تکنیکی برای ترمیم آنوریسم عروقی است که از طریق جاگذاری یک وسیله فنری شکل در داخل رگ خونی انجام می‌گیرد. در این روش، جراح مغز و اعصاب ابتدا در سرخرگ بازو یا ساق پای بیمار، برشی ایجاد می‌کند و از آنجا کاتتر را به سمت مغز و بسوی آنوریسم عروقی می‌فرستد. جراح مغز و اعصاب سپس یک فنر سیمی نرم را وارد آنوریسم عروقی می‌کند. این فنر جریان خون را اصلاح کرده و یک لخته خون تشکیل می‌دهد که بعنوان بالشتک آنوریسم عروقی عمل می‌کند و از ترکیدن آن ممانعت می‌کند. کلاف‌پیچی اندوواسکولار، روش مطلوبی است چرا که نیازی به بازکردن جمجمه ندارد. مدت زمانی که با این روش، مشکل موجود رفع می‌شود، مشخص نیست. به این علت کنترل دوره‌ای (معمولا توسط MRI) ضروری است. تمام انواع آنوریسم‌های عروقی برای این نوع درمان مناسب نیستند.
هر دو این درمان ها یعنی ترمیم جراحی توام با کلیپ‌گذاری و کلاف‌پیچی توام با فنرگذاری، خطر پاره شدن آنوریسم عروقی در حین جراحی را دارند. همچنین در طول هر دو عمل، امکان تشکیل لخته و ایجاد سکته مغزی ایسکمیک (ناشی از کاهش خونرسانی) وجود دارد. قبل از انجام این روش‌ها یعنی ترمیم جراحی توام با کلیپ گذاری و کلاف پیچی توام با فنرگذاری باید شما و پزشکتان درباره فواید و ضررهای این روش‌ها با همدیگر صحبت نمایید.
بازتوانی بعد از سکته مغزی
در ماه نخست پس از سکته مغزی یا کمی پس از ماه اول، فرد بیمار ممکن است بطور خود بخودی بسیاری از تواناییهای از دست رفته خود را بازیابد. اثرات سکته مغزی اغلب باعث می‌شوند که شما جنبه‌های مختلف زندگی خود را تغییر داده یا اصلاح کنید. استفاده از برنامه‌های بازتوانی برای رسیدن به یک زندگی فعال و رضایت‌بخش، بسیار ارزشمند است. بازتوانی به معنای بازگرداندن کامل اثرات سکته مغزی نبوده و هدف از آن کمک به شما برای مستقل و فعال بودن تا حد امکان می‌باشد. حتی کوچکترین بهبودی و پیشرفت، ممکن است تاثیر زیادی درکیفیت زندگی و استقلال شما داشته باشد. داشتن یک نگرش مثبت و مجذوب کننده ، همراه با حمایت کردن خانواده و دوستان تاثیر بسزایی در بهبودی دارد.
به محض تثبیت شدن وضعیت پزشکی، بازتوانی شروع می‌شود. در حالیکه هنوز در بیمارستان بستری می‌باشید، کارکنان پزشکی برای بهبود وضعیت جسمانی شما و جلوگیری از بروز مشکلاتی مانند زخم بستر، سفت شدن مفاصل، افتادن، پنومونی و… بازتوانی را شروع می‌کنند. ممکن است این مشکلات به علت بستری طولانی مدت ایجاد شوند. به همراه اعضای خانواده خود با پزشک و سایر کارکنان پزشکی درباره اینکه کجا می‌توانید خدمات بازتوانی پس از سکته مغزی را دریافت کنید، صحبت کنید. ممکن است پزشک پیشنهاد کند که مدتی را در بخش بازتوانی مراکز درمانی بگذرانید تا برخی از خدمات مشابه بیمارستان، به شکل راحت‌تر و دلپذیرتری به شما ارایه گردد. در صورتیکه سکته مغزی آسیب‌های بسیار گسترده‌ای به شما وارد آورده باشد، استفاده دراز مدت از این خدمات برای شما ضروری است. کمک گرفتن از مراکز تامین کننده سلامتی در منزل که پرستارهای خانگی را اعزام می‌کنند، ممکن است شما را قادر به بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های طبیعی در خانه‌تان نماید. ممکن است انواع دیگری از درمان‌ها به شکل خدمات سرپایی در بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها در دسترس قرار بگیرند.
پزشکتان می‌تواند تیمی از متخصصان را برای کمک به شما بسیج نماید و انواع خاصی از بازتوانی‌های مورد نیاز شما را ارایه نماید. ممکن است برای به دست آوردن توانایی و چیره شدن بر ضعف‌های بوجود آمده، کارکردن در حوزه‌هایی ضروری باشد که پیش از این شما حتی فکرش را هم نمی‌کردید:
- مهارت‌های مراقبت از خود نظیر غذا خوردن، لباس پوشیدن و حمام کردن
- مهارت‌های حرکتی مانند استفاده از واکر و یا ویل‌چیر(صندلی چرخدار)
- مهارت‌های کلامی و گفتاری
- تکنیک‌های تقویت حافظه و حل مشکل
- مهارت‌های اجتماعی برای تعامل با مددکاران و سایر افراد
فواید فیزیوتراپی
اگر سکته مغزی منجر به از دست دادن توانایی جسمانی مانند راه رفتن شود، فیزیوتراپی در بیمارستان برای بازگرداندن حداکثر توانایی بلافاصله شروع خواهد شد. ممکن است شما فیزیوتراپی را چند هفته و یا حتی چند ماه پس از مرخصی از بیمارستان ادامه دهید، بویژه اگر در یک برنامه بازتوانی شرکت نمایید. با افزایش میزان بهبودی شدت و پیچیدگی برنامه بازتوانی شما افزایش می‌یابد.
ممکن است شما به خدمات تخصصی کارشناسان بازتوانی سکته‌های مغزی، کارشناسان فیزیوتراپی، درمانگرهای شغلی، کارشناسان گفتاردرمانی، کارشناسان شنوایی سنجی، کارشناسان امور تفریحی و متخصصان تغذیه نیاز داشته باشید. روان‌شناسان یا روان‌پزشکان، مددکاران اجتماعی، مشاوران شغلی و مشاوران خانواده می‌توانند به شما و اعضای خانواده‌تان در مورد کار و زندگی خانوادگی‌تان کمک کنند.
همسر و اعضای خانواده شما نقشی کلیدی در برنامه بازتوانی شما ایفا می‌کنند. خانواده شما باید بفهمند که چه اتفاقی برای شما رخ داده است و اینکه این ناتوانی چگونه می‌تواند زندگی شما را تغییر بدهد. شما به همراه همسر و اعضای خانواده‌تان قادر خواهید بود که به بهترین نحو با شرایط موجود کنار بیایید. کسب اطلاعات لازم، دانستن اینکه چه چیزی مورد انتظار است و دانستن اینکه کجا می‌توان برای کمک گرفتن مراجعه نمود، برای شما و خانواده‌تان ضروری می‌باشد. پزشک و پرستار مخصوص شما می‌توانند شما را نزد گروه‌های حمایت کننده از مبتلایان سکته‌های مغزی معرفی کنند و در آنجا شما با افرادی ارتباط برقرار می‌نمایید که مشکلاتی همانند مشکلات شما دارند.
فیزیوتراپی و کاردرمانی
به منظور کمک به شما برای بهبودی از سکته مغزی، فیزیوتراپیست‌ها وضعیت شما را ارزیابی می‌نمایند و طوری یک برنامه درمانی را طراحی می‌نمایند که به بهترین وضع ممکن بازگردید. برنامه فیزیوتراپی برای کمک به شما برای بدست آوردن دوباره تعادل، طبیعی شدن راه رفتن، استفاده کردن از دست و پا بدون احساس درد، افزایش توان و انعطاف پذیری و به طورکلی برای بهبود زندگی روزمره شما، طراحی شده‌اند. اگر برای راه رفتن به عصا و سایر وسایل کمکی نیاز داشته باشید، فیزیوتراپیست وسیله مناسب شما را می‌سازد و به شما یاد می‌دهد که چگونه از آن استفاده نمایید.
هدف از انجام درمان شغلی، کمک به شما در بازیابی توانایی انجام کارهای روزمره‌تان است (چه شما شاغل باشید و چه بازنشسته باشید). برای مثال، یک درمانگر شغلی، ممکن است به یک بیمار مبتلا به سکته مغزی یاد دهد که چگونه خودش غذا بخورد و یا به حمام برود و دوش بگیرد. درمانگرهای شغلی همچنین با افراد کار می‌کنند تا به آنها در راه‌رفتن، بالا و پایین رفتن از پله‌ها، سوار شدن و پیاده شدن از خودرو کمک کنند. اگر برای به دست آوردن دوباره سلامتی نیاز به وسایلی داشته باشید برای مثال یک قاشق بزرگ با یک دسته برآمده، این افراد می‌توانند این وسایل را برای شما فراهم نمایند و طرز استفاده از آنها را به شما یاد بدهند.
فیزیوتراپیست و درمانگر شغلی یک دوره کامل دانشگاهی را برای فراگیری این مهارت‌ها گذرانده‌اند و دارای مدارک معتبر آکادمیک می‌باشند. اینگونه درمان‌ها معمولا در فیزیوتراپی‌هایی انجام می‌شوند که اغلب در داخل خود بیمارستان‌ها یا درمانگاه‌ها قرار دارند.
افسردگی پس از سکته مغزی
متخصصان مغز و اعصاب معتقدند که افسردگی تا حدی در قربانیان سکته مغزی، عادی و معمول است. حتی اختلالات اندک و موقتی نیز می‌توانند روحیه و اعتماد شما را از بین ببرد. روند کند بهبودی، مشکلات حرکتی یا مشکل در ارتباط برقرارکردن با بقیه ممکن است شما را منزوی کنند. علایم افسردگی عبارتند از بی‌خوابی، گوشه گیری، تحریک‌پذیری و یا بی‌میلی در ادامه دادن درمان یا داروها. برخی از این علایم می‌توانند از روند بهبودی شما بکاهند و یا میل و اشتیاق دوستان و اطرافیانی که از شما مراقبت می‌کنند را از بین ببرند. در بیشتر افراد، این احساسات با صحبت کردن با دوستان و اعضای خانواده، رفتن به یک گروه حمایتی یا مشاوره با روان‌شناس یا روان‌پزشک برطرف می‌شوند. اگر افسردگی کماکان باقی ماند، پزشک ممکن است داروهای ضدافسردگی را برای شما تجویز نماید.
رفتن به خانه بعد از بروز سکته مغزی
بعد از بروز سکته مغزی، شما و اعضای خانواده‌تان باید در محیط خانه تجدید نظرهایی انجام دهید تا استقلال، آسودگی و ایمنی بیشتری برای شما فراهم آید. این تغییرات به ماهیت توانمندی‌های شما بعد از سکته مغزی بستگی دارند. برخی نکات عمومی در این زمینه به شرح ذیل می‌باشند:
- قبل از اینکه ترخیص شوید، با یک متخصص طب بازتوانی قرار ملاقات بگذارید و از او بخواهید که به منزل شما بیاید و وضعیت آنجا را از نزدیک ببیند. با او درباره کارهای روزمره خود صحبت کنید و فهرستی از تغییراتی که نیاز است قبل از ورود شما به خانه اعمال شوند، تهیه کنید. همچنین بعد از ورود دایمی به منزل نیز یک سلسله ملاقات‌هایی را با او هماهنگ نمایید، چون برخی از مشکلات تا قبل از ورود شما به منزل و اقامت دایمی در آن مشخص نمی‌شوند.
- امنیت شما در اولویت قرار دارد. یک چک لیست امنیتی تهیه کنید که شامل ملاحظاتی نظیر اطفاکننده‌های حریق و دستگاه‌های هشداردهنده دود باشد.
- شماره تلفن‌های اضطراری را در چند قسمت خانه خود نصب نمایید.
- از وسایل ارتباطی ساده استفاده کنید. مطمئن شوید که به راحتی به تلفن دسترسی دارید. یک سیستم هشداردهنده اضطراری نصب نمایید و آن را ۲۴ ساعته فعال نگه دارید.
- وسایل اضافی را از داخل خانه، خارج نمایید . اگر در تحرک و تعادل مشکل دارید، یا اگر برای راه رفتن به مواردی مانند واکر (عصای پزشکی) یا ویل‌چیر (صندلی چرخدار) نیاز دارید، باید از شر وسایل دست و پا گیر مانند فرش‌ها و وسایل شکستنی، سیم‌های برق و سایر خطرات بالقوه خلاص شوید.
- از نورپردازی و روشنایی مناسب و کافی در سراسر خانه خود استفاده نمایید.
- با متخصص طب بازتوانی درباره اینکه وسایل کمکی را از کجا می‌توانید خریداری نمایید تا در انجام کارها راحت‌تر باشید مشورت کنید. وسایل کمکی خیلی زیادی در بازار وجود دارند.
- برخی اصلاحات و بهسازی‌های لازم در خانه عبارتند از: نصب حفاظ و ایجاد سطح شیب دار در پلکان، گشاد کردن راهروها برای تطابق با ویل‌چیر (صندلی چرخدار)، تنظیم یا علامت‌گذاری روی شیرهای آب برای استفاده راحت‌تر از آنها بطوریکه حتی برای افرادی که حس دما را از دست داده‌اند نیز قابل استفاده باشد، استفاده از اجاق‌های کنترل‌دار، نصب سیستم‌های سازمان دهنده در کمدهای منزل.
- آماده تجربه کردن باشید. برای یافتن و استفاده ازتمام منابع مورد احتیاج، نیاز به گذشت زمان و تجربه‌های زیادی است.
فهرست منابع
کتاب راهنمای پیشگیری و درمان بیماری‌های قلبی عروقی – دکتر اکبر نیک‌پژوه
تاریخ آخرین ویرایش: دی‌ماه ۱۴۰۲