مشخصات واکسنی که ایمنی جمعی ایجاد می کند چگونه است

حال که بحث انتخاب واکسن مناسب گرم شده است باید به نکات زیر توجه داشته باشیم. اگر درصد مشخصی از جمعیت یک کشور به طور همزمان ایمن باشند ایمنی جمعی ایجاد شده و شاهد کاهش شدید نرخ سرایت و اپیدمی خواهیم بود ولی:

۱-محاسبه این درصد مشخص، کاملا به قدرت سرایت ویروس یا همان R0 بستگی دارد. مثلا اگر R0=۳ باشد به این معنی که هر نفر به طور متوسط۳ نفر دیگر را  مبتلا می کند از طریق فرمول زیر:
۱-۱/R0
حدودا ۶۷ درصد جمعیت باید همزمان ایمن باشند.
فراموش نکنیم که قدرت سرایت بالاتری برای  واریانت های جدید گزارش شده است.

۲-این درصد باید ایمن شوند نه فقط واکسینه پس اگر کارایی یک واکسن مثلا ۶۰ درصد باشد به این معنی است که اگر همه ی جمعیت هم واکسینه شوند به ایمنی جمعی ۶۷ درصد همزمان نمی رسیم لذا از آنجایی که واکسیناسیون همه ی  جمعیت کار بسیار سخت و زمانبری است و ممکن است عملا در مدت کوتاه میسر نباشد، به واکسنی نیاز است که کارایی مثلا ۹۶٪ داشته باشد تا مثلا با واکسیناسیون ۷۰ درصدِ جمعیت به ایمنی ۶۷٪امیدوار بود.

فراموش نکنیم که کارایی برخی واکسن ها خیلی کمتر از اینها گزارش شده است و درصدی از افراد که ممکن است ایمنی ناشی از ابتلا کسب کرده باشند (دو سوم افراد بهبود یافته) طبق آمار رسمی کمتر از یک درصد جمعیت می شود.

۳- ماندگاری ایمنی ناشی از واکسن نیز نکته مهمی است چرا که اگر مثلا ایمنی ناشی از یک واکسن فقط چند ماه باشد و واکسیناسیون جمعیت مدنظر بیش از آن به طول بیانجامد عملا به ایمنی ۶۷٪  مورد مثال در یک زمان دست پیدا نمی کنیم.

فراموش نکنیم مدت ماندگاری ایمنی ناشی از واکسن های مختلف باهم متفاوت هستند و در برنامه ریزی تولید، خرید و توزیع واکسن، زمان و تعداد کافی و سهولت دسترسی همگانی بسیار مهم است.

۴- واکسن مورد نظر باید قدرت پوشش جهش های جدید را داشته باشد. پیش از تصمیم گیری برای توزیع یک واکسن باید از پوشش حداکثری آن بر جهش های جدید و حتی آینده ویروس اطمینان داشت.

فراموش نکنیم تکنولوژی انتخاب سکوئنس ثابت از میان صدها سوش جهش یافته این اطمینان را تاحدی ایجاد میکند.

پس به واکسنی نیاز است که اولا کارایی بالایی داشته باشد، سریع توزیع و تزریق شود، برای دوز نخست و بوستر همه جمعیت محاسبه شده کافی باشد، جهش های جدید را پوشش دهد و ماندگاری ایمنی ناشی از آن از مدت زمان برنامه ریزی شده برای واکسیناسیون درصد مشخص شده ی جمعیت کمتر نباشد.

​​​​​​​دکتر احسان شجاعی فر
پژوهشگر طب پیشگیری و ایمنی شناسی

منابع: 

۱- https://doi.org/10.1093/ajcp/aqaa272
۲-https://doi.org/10.3390/v12030254