آﻣﻮزش (خودمراقبتی) ترخیص بیماران با جراحی پیوند قلب
ساختمان و کارکرد قلب
قلب ماهیچه‌ای است که خون را در سرتاسر بدن پمپ می‌کند، در بیماران نارسایی قلبی این عضو قادر به انجام پمپاژ خون به درستی نبوده و در نتیجه سایز قلب به دلیل پرکاری افزایش یافته و کارکرد آن مختل می‌گردد. بیماری‌های مانند نقص‌های مادرزادی قلب، بیماری‌های دریچه‌ای قلبی، اختلالات ریتم قلبی، برخی از بیماری‌های ویروسی و برخی از داروها و تغییرات رژیم غذایی می‌توانند حجم کار قلب را کاهش داده و عملکرد آن را مختل می‌کنند. هنگامی که داروها و سایر گزینه‌های درمانی برای اصلاح کاهش عملکرد قلب موثر نباشند، پزشک معالج شما به عنوان آخرین گزینه، پیوند قلب را به شما پیشنهاد می‌دهد. بیماران مبتلا به بیماری کلیوی، بدخیمی‌های مزمن و عفونت‌های شدید کاندیدهای مناسبی برای پیوند قلبی نمی‌باشند.
قبل از اقدام به عمل جراحی پیوند تشخیص نهایی برای بیمار کاندید پیوند به وسیله اکو، تصویربرداری کامل قلب، نوار قلب و آزمایشات خون صورت می‌گیرد.
اقدامات قبل از انجام عمل جراحی
اکو کامل قلبی، آنژیوگرافی قلبی، آزمایشات کامل پیوند، مشاوره‌های گروه‌های دیگر پزشکان شامل متخصص خون، مغز و اعصاب، عفونی، پزشک قانونی، روان پزشکی و مددکاری برای بیمار انجام می‌گردد. ویزیت دندانپزشکی قبل از پیوند قلبی الزامی است.
عمل جراحی پیوند قلب
این عمل جراحی یک عمل جراحی قلب باز است که در آن قلب اهدا کننده سالم عضو (که قبل از مرگ خود فرد یا اعضا خانواده رضایت اهدای عضو را داده باشند) جایگزین قلب شما خواهد شد. این عمل جراحی چندین ساعت طول می‌کشد. در صورتیکه شما سابقه جراحی قبلی داشته باشید، پیچیدگی عمل بیشتر شده و عمل جراحی طولانی‌تر می‌شود.
اقدامات بعد از عمل پیوند
بیمار بعد از عمل جراحی پیوند به بخش مراقبت‌های ویژه منتقل می‌گردد و بعد از پایداری وضعیت بیمار از بخش ویژه با رعایت شرایط ایزوله به بخش عادی جراحی منتقل می‌گردد. تازمان ترخیص برای ادامه درمان با توجه به صلاحدید پزشک معالج به صورت ایزوله بستری بوده و اقدامات تکمیلی بهبود و آموزش‌های لازم برای او انجام می‌گردد.
بهداشت و استحمام:
معمولا در صورت نداشتن مشکل و اجازه پزشک ۵ روز بعد از پیوند، بیمار با نظارت پرستار می‌تواند دوش بگیرد. بعد از ترخیص می‌توانید روزانه در حد ۵ تا ۱۰ دقیقه یک استحمام کوتاه با آب ولرم داشته باشید. شرایط دمای اطاق بعد از استحمام برای پیشگیری از بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی و… مهم می‌باشد.
تغذیه:
داروهای ضد رد پیوند مانند پردنیزولون سبب افزایش قندخون می‌شوند. برای پیشگیری از ابتلا به دیابت، به جای استفاده از قندهای ساده مانند قند، شکر و شیرینی‌ها، کربوهیدرات‌های پیچیده مانند پاستا، نان، غلات غیر شیرین باید در برنامه غذایی بگنجانید. رژیم غذایی پر پروتئین داشته باشید (در صورت مبتلا بودن به بیماری مزمن کلیه باید در دریافت پروتئین محتاط باشید). گوشت مرغ و بوقلمون توصیه می‌گردد، اما مصرف گوشت نیمه پخته توصیه نمی‌شود. تخم‌مرغ و حبوبات در رژیم غذایی بوده ولی لازم است یک رژیم کم چرب برای داشتن وزن سالم و پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی دریافت کنید. از مصرف انواع کیک‌ها و شیرینی‌های آماده، چیپس‌های سیب‌زمینی و ذرت، غذاهایی که در روغن زیاد سرخ می‌شوند مانند دونات و مرغ سوخاری، پیتزاهای آماده فریز شده، خامه و قهوه‌های آماده بدون شیر که حاوی روغن هیدروژنه و چربی ترانس هستند، اجتناب کنید.
بهداشت مواد غذایی:
به دلیل مصرف داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی، خطر ابتلا به بیماری‌ها به دنبال مصرف مواد غذایی آلوده در دریافت کنندگان پیوند بیشتر است. برای کاهش خطر به توصیه‌های زیر توجه کنید:
- همیشه گوشت، مرغ و تخم‌مرغ کاملا پخته مصرف کنید.
- ازخریدن تخم‌مرغ‌های شکسته و ترک‌دار خودداری کنید. فقط تخم‌مرغ‌هایی که پاستوریزه هستند و در یخچال نگهداری می‌شوند بخرید.
- از مصرف سس‌هایی که با تخم‌مرغ خام تهیه می‌شوند مانند سس مایونز اجتناب کنید.
- از مصرف عسل غیر پاستوریزه خودداری کنید.
- میوه‌ها و سبزیجات را به خوبی و با مواد ضدعفونی زیر جریان آب بشویید.
- برای پیشگیری از رشد باکتری‌ها، غذاها را در دمای کمتر از ۵ درجه سانتی‌گراد نگهداری کنید.
- تنها محصولات لبنی پاستوریزه مصرف کنید. مصرف لبنیات سنتی ممنوع است.
فعالیت جسمانی:
با دستور پزشک معالج به افزایش سطح فعالیت توصیه‌های ذیل را بخاطر داشته باشید:
- ۴-۶ هفته پس از عمل جراحی از کشیدن، هل دادن و بلند کردن اجسام سنگین اجتناب کنید.
- طی روز زمان‌های کوتاهی را به برخاستن از جای خود، انجام حرکات کششی و راه رفتن اختصاص دهید.
- زمانی که هوا خیلی گرم یا خیلی سرد است در داخل منزل راه بروید.
- از ورزش‌هایی که خطر برخورد ضربه با محل عمل جراحی را دارند مانند بوکس، فوتبال و هاکی اجتناب کنید.
- در صورت بروز درد یا فشار در قفسه سینه و تنگی نفس غیرمعمول، ضربان قلب نامنظم یا سریع به صورت ممتد، زمان انجام ورزش یا بعد از آن سریعاً فعالیت را متوقف کنید و با پزشک تماس گرفته شود.
- در هنگام بیماری و بروز تب از انجام ورزش اجتناب کنید.
- زیاده‌روی در انجام ورزش و بی‌تحرکی هر دو مضر هستند. تعادل را در میزان فعالیت رعایت کنید.
- میزان فعالیت را به تدریج افزایش دهید. به صورت ایده‌آل باید روزانه ۳۰-۲۰ دقیقه ورزش کنید.
- همواره به یاد داشته باشید که هدف اساسی از انجام ورزش، دستیابی به احساس خوب بودن و لذت بردن از زندگی است.
برگشت به محیط کار یا مدرسه:
این مسئله بسته به شدت نارسایی قلبی قبل از پیوند و زمان بهبودی و نداشتن علائم و عوارض بعد از پیوند بستگی دارد. اغلب سه الی شش ماه بعد از پیوند با اجازه پزشک معالج زمان مناسبی جهت شروع می‌باشد.
واکسیناسیون:
تزریق واکسن‌ها بعد از انجام پیوند طبق نظر پزشک ۳ تا ۶ ماه بعد از ترخیص امکان‌پذیر می‌باشد اما در مورد واکسن‌های زنده ویروسی مانند MMR ممنوع می‌باشد.
محل اقامت:
بعد از ترخیص بهتر است در سه ماه اول بعد از ترخیص در نزدیکی محل بیمارستان اقامت داشته باشید تا در صورت نیاز به ویزیت در اسرع وقت انجام دهید.
ملاقات:
در ۶ ماه اول بعد از پیوند می‌توانید با افراد درجه یک خانواده با رعایت اصول بهداشتی ارتباط داشته باشید. از مهمانی‌ها و حضور در اماکن شلوغ خودداری کنید.
ویزیت دندانپزشکی:
هر شش ماه یکبار انجام شود و روزی دو بار حتماً مسواک زده شود.
درمان دارویی:
- از مصرف داروهای گیاهی بدون مشورت با تیم پیوند خودداری کنید.
- هر روز در زمان مشخص تعیین شده داروها را مصرف کنید. در صورتیکه یک نوبت مصرف دارو را فراموش کردید، نوبت بعدی را دو برابر نکنید. با تیم پیوند تماس بگیرید و در مورد میزان مصرف دارو سوال کنید.
- هرگز بدون مشورت با تیم پیوند داروها را قطع نکنید.
- پیش از اتمام کامل داروها برای تهیه آنها اقدام کنید. در صورتیکه قصد مسافرت دارید، میزان کافی از داروها به همراه داشته باشید.
علائم غیر معمول
در صورتی که بعد از عمل پیوند و ترخیص دچار علائم اُفت فشار خون، تاری دید پایدار، سرگیجه شدید هنگام بلند شدن و ایستادن، افزایش غیر عادی ضربان قلب، تب بالای ۳۸ درجه، کاهش یا افزایش غیر قابل انتظار وزن، درد قفسه سینه، دل درد، اسهال و استفراغ و مشکل در ادرار و مدفوع شُدید، باید با پزشک متخصص تماس گرفته و در صورت لزوم در بیمارستان حضور یابید.
مراجعات بعد از پیوند به بیمارستان
وضعیت سلامت شما و حفظ کارکرد مناسب قلب پیوند شده به پیگیری‌های منظم بعدی و همچنین به ویزیت‌های به موقع، استفاده منظم از داروها و رعایت نکات ذکر شده در بالا دارد. قبل از ترخیص طبق دستور پزشک معالج یک هفته بعد وقت برای ویزیت درمانگاهی داده می‌شود و مراجعات بعدی طبق دستور پزشک به همراه بیمار داده می‌شود.
اطلاعات کلی مربوط به داروها
نکات آموزشی در مصرف تاکرولیموس (پروگراف)
مکانیسم اثر:
پیشگیری از رد پیوند با مکانیسم مهار سیستم دفاعی عمل می‌کند.
عوارض دارویی و توجهات:
- سردرد، بی‌خوابی، بی‌حسی، افزایش فشار خون، افزایش پتاسیم خون، کاهش منیزیم خون، تهوع، اسهال، ریزش مو
- گریپ فروت و ایتراکونازول سطح دارو را افزایش می‌دهد.
نکات آموزشی در مصرف سیرولیموس (راپامیون)
مکانیسم اثر:
پیشگیری از رد پیوند با مکانیسم مهار سیستم دفاعی عمل می‌کند.
عوارض دارویی و توجهات:
- عوارض گوارشی، اسهال، تهوع، افزایش کلسترول،افزایش تری‌گلیسرید
- به هیچ عنوان قرص تقسیم نشود باید کامل خورده شود.
نکات آموزشی در مصرف آزاتیوپرین (ایموران)
مکانیسم اثر:
پیشگیری از رد پیوند با مکانیسم مهار سیستم دفاعی عمل می‌کند.
عوارض دارویی و توجهات:
- کاهش گلبول سفید و پلاکت خون، تهوع، استفراغ، التهاب کبد، ضایعات پوستی
نکات آموزشی در مصرف مایکوفنلات (سل سپت)
مکانیسم اثر:
پیشگیری از رد پیوند با مکانیسم مهار سیستم دفاعی عمل می‌کند.
عوارض دارویی و توجهات:
- کاهش گلبول سفید و پلاکت خون، تهوع، اسهال، استفراغ، التهاب کبد، ضایعات پوستی، افزایش خطر عفونت و خونریزی
نکات آموزشی در مصرف والگان سیکلوویر (ولسایت)
مکانیسم اثر:
ضدویروس‌های فرصت‌طلب مانند سایتومگالوویروس و اپشتین بار
عوارض دارویی و توجهات:
- تهوع، استفراغ، سردرد، گیجی، تشنج
نکات آموزشی در مصرف کوتریموکسازول
مکانیسم اثر:
مهم‌ترین دارو در پیشگیری عفونت‌های پونوموسیس و توکسوپلاسما
عوارض دارویی و توجهات:
- عوارض پوستی و کبدی، تهوع، استفراغ، اسهال، زخم دهانی، کاهش گلبول سفید و پلاکت در خون
نکات آموزشی در مصرف نیستاتین
مکانیسم اثر:
پیشگیری از عفونت‌های فرصت‌طلب مثل عفونت‌های قارچی و برفک
عوارض دارویی و توجهات:
- تهوع، استفراغ، اسهال
نکات آموزشی در مصرف آنتی تیموسیت گلوبولین (ATG)
مکانیسم اثر:
داروی مفید و بسیار مهم در پیشگیری و درمان رد پیوند
عوارض دارویی و توجهات:
- افزایش ضربان قلب، سختی تنفس، کاهش فشار خون، تب و لرز، درد شکم، تورم دست و پا
نکات آموزشی در مصرف پردنیزولون
مکانیسم اثر:
پیشگیری از رد پیوند
عوارض دارویی و توجهات:
- افزایش اشتها، افزایش وزن، تحریک زخم معده، عرق ریزش شبانه، تحریک‌پذیری، پوکی استخوان
نکات آموزشی در مصرف ایتراکونازول
مکانیسم اثر:
در درمان کاندیدیاز و عفونت‌های قارچی
عوارض دارویی و توجهات:
- درد شکم، سرگیجه، افزایش سطح خونی تاکرولیموس
نکات آموزشی در مصرف ایمونوگلوبولین انسانی (IVIG)
مکانیسم اثر:
جهت جلوگیری و درمان سایتومگالوویروس و اپشتین بار در بیمارانی که داروهای رد پیوند دریافت می‌کنند از طریق وریدی تجویز می‌شود
عوارض دارویی و توجهات:
- گُر گرفتگی، تعریق، کرامپ غضلانی، درد پشت، لرز
نکات آموزشی در مصرف آسپرین
مکانیسم اثر:
ضدالتهاب، ضد درد، کاهش فعالیت پلاکت‌ها
عوارض دارویی و توجهات:
- پیروی از دوز درست و دقیق
- عدم افزایش دوز دارو بدون دستور پزشک
- جلوگیری از ایجاد آسیب به دلیل احتمال بروز خونریزی
نکات آموزشی در مصرف ریواروکسابان
مکانیسم اثر:
ضدالتهاب، ضد درد، کاهش فعالیت پلاکت‌ها
عوارض دارویی و توجهات:
- پیروی از دوز درست و دقیق
- عدم افزایش دوز دارو بدون دستور پزشک
- جلوگیری از ایجاد آسیب به دلیل احتمال بروز خونریزی
نکات آموزشی در مصرف آتورواستاتین
مکانیسم اثر:
کاهش‌دهنده چربی خون LDL
عوارض دارویی و توجهات:
- کنترل آزمایشات کبدی از ۶ تا ۱۲ هفته پس از مصرف
- رعایت رژیم غذایی کم چرب
- داشتن برنامه فعالیت ورزشی منظم و متعادل
نکات آموزشی در مصرف کاپتوپریل
مکانیسم اثر:
کاهش فشار خون، افزایش قدرت عضله قلب
عوارض دارویی و توجهات:
- سرگیجه، سرفه خشک، راش پوستی
- با دوز پایین آغاز شود و به تدریج اضافه شود.
- کنترل سطح پتاسیم خون در صورت صلاحدید پزشک
نکات آموزشی در مصرف فروزماید
مکانیسم اثر:
دفع مایعات، بهبود ورم و ادم، کاهش تنگی نفش
عوارض دارویی و توجهات:
- سرگیجه در شروع مصرف، راش پوستی، کم آبی بدن، کاهش وزن، تیره شدن رنگ ادرار
- کنترل وزن روزانه
نکات آموزشی در مصرف اسپیرونلاکتون (آلداکتون)
مکانیسم اثر:
دفع مایعات، بهبود علائم نارسایی قلبی
عوارض دارویی و توجهات:
- اسهال، استفراغ شدید
- کنترل سطح پتاسیم خون در صورت صلاحدید پزشک معالج