مغز و اعصاب

سندرم گیلن باره

سندرم گیلن باره بیماری نادر ولی خطرناک سیستم عصبی محیطی و حاصل حمله سیستم ایمنی بدن به دستگاه عصبی است.

علائم

سندرم گیکن باره می تواند به سرعت و تنها طی چند ساعت پیشرفت کرده و اغلب به تدریج بدل به ضعف عضلانی شدیدی شود. علائم معمولا یک تا سه هفته پس از یک عفونت مختصر (مانند سرماخوردگی، گلودرد یا عفونت دستگاه گوارش) ظاهر شده و غالبا از کف پاها و دست ها شروع و سپس در سراسر بدن پراکنده می شوند.

در ابتدا ممکن است موارد زیر را داشته باشید.:

  • احساس درد و فرورفتن سوزن و بی حسی
  • ضعف عضلانی پیش رونده
  • مشکل در هماهنگی بین اندام ها و عدم تعادل (ممکن است نتوانید بدون کمک راه بروید)
  • بیماری معمولا دو طرفه بوده و ظرف چند روز به وخامت می گراید.

در موارد خفیف سندرم گیلن باره، ممکن است تنها شاهد ضعف مختصر عضلات باشید. اما در موارد شدیدتر این ضعف عضلانی بسیار پیشرفت کرده و به اشکال زیر درآید:

  • فلج گذرای پاها، دست ها و صورت
  • فلج گذرای عضلات تنفسی
  • تاری دید یا دوبینی
  • مشکل صحبت کردن
  • مشکل جویدن و بلعیدن که حتی ممکن است لازم به استفاده از لوله برای رساندن غذا به معده بیمار شود
  • مشکل هضم و کنترل ادرار
  • نوسان در تعداد ضربان قلب و فشار خون
  • برخی از بیماران مبتلا به سندرم گیلن باره درد زیادی ندارند، در حالی که دیگران درد شدیدی در ستون فقرات، دست ها و پاها احساس می کنند.

اگر دچار موارد زیر شدید، به پزشک مراجعه کنید:

  • مشکل تنفس
  • مشکل بلع
  • بی حالی و به زمین افتادن در زمانی که روی پا ایستاده اید
  • بیهوشی

علت

بیشتر مردم در پی بیماری دیگری -معمولا عفونت ویروسی- دچار سندرم گیلن باره می شوند. از این رو، تصور عمومی بر این است که شاید عفونت آغازگر حمله سیستم ایمنی به اعصاب محیطی باشد. از سوی دیگر، سندرم گیلن باره قابل انتقال نیست و از راه وراثت نیز منتقل نمی شود.

پاسخ ایمنی

سیستم ایمنی از گلبول های سفید برای تولید آنتی بادی ها استفاده می کند. آنتی بادی ها پروتئین های مقابله با عفونت هستند که در رگ های خونی و لنفاوی سراسر بدن در گردش هستند. آنتی بادی ها معمولا به باکتری ها یا ویروس های عفونت زا حمله ور می شوند، ولی در برخی موارد مانند سندرم گیلن باره خود بدن (در این جا سلول های پوشش محافظ اعصاب محیطی) را مورد هدف قرار می دهند. این فرایند موجب آسیب به اعصاب و کند شدن سرعت علائم عصبی می شود و دلیل بروز علائم سندرم گیلن باره مانند احساس فرورفتن سوزن در بدن، ضعف و گاه فلج گذرای عضلات نیز همین است.

آغازگرهای احتمالی

اگر چه علت برخی از موارد سندرم گیلن باره را نمی دانیم، ولی سایر موارد این بیماری با عواملی زیر رابطه دارند:

  • ویروس ها (مانند سیتومگالوویروس که از ویروس های هرپس به شمار می آید یا عامل عفونت HIV)
  • باکتری ها (مانند کامپیلوباکتر که عامل شایع مسمومیت های غذایی است)
  • لنفوم هاجکین (سرطان لنفوسیت های B از گلبول های سفید خون)

واکسیناسیون

در گذشته تصور می شد برخی واکسن ها (به ویژه واکسن آنفلوآنزای خوکی در سال های ۱۳۴۷ و ۱۳۴۸) در بروز سندرم گیلن باره نقش دارند، ولی بررسی های بعدی نشان داد که عملا ارتباطی بین آن ها نبود. در همه گیری آنفلوآنزای خوکی در سال های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱، در حدود شش میلیون دوز از این واکسن در انگلستان به مصرف رسید ولی تنها ۱۵ مورد مشکوک از این سندرم گزارش شد که در هیچ یک از آن ها نیز بیماری به اثبات نرسید.

تشخیص

تشخیص سندرم گیلن باره گاه می تواند بسیار دشوار باشد، زیرا علائم از شخصی به شخص دیگر متفاوت بوده و می تواند در اختلالات مغزی و عصبی دیگر نیز مشاهده شوند. برای اثبات بیماری از دو روش تشخیصی –یعنی الکترومیوگرافی و آزمایش مایع نخاع- استفاده می شود. از آزمایشات خونی نیز برای رد کردن بیماری های احتمالی دیگر استفاده می شود.

الکترومیوگرافی

الکترومیوگرافی (EMG) برای سنجش سلامت عضلات و اعصاب مربوط به آن ها کاربرد دارد. در این روش، یک الکترود سوزنی از طریق پوست وارد عضله شده و از طریق آن فعالیت الکتریکی عضله ثبت می شود و به کمک آن با هر بار تحریک عصب می توانیم واکنش عضله به آن را بسنجیم. در سندرم گیلن باره ممکن است پاسخ کافی از عضله نبینیم که دلیل آن آسیبی است که به عصب وارد شده است. برای آزمایش عصب، یک الکترود سطحی (یک صفحه فلزی کوچک) به پوست چسبانده و به کمک آن عصب را تحریک الکتریکی نموده و پاسخ آن (سرعت حرکت جریان الکتریکی در عصب) به این تحریک را اندازه گیری می کنند.

آزمایش مایع مغزی-نخاعی

تهیه نمونه مایع مغزی-نخاعی به کمک بی حسی موضعی و با وارد کردن سوزن در کانال نخاع در ناحیه مهره های انتهایی کمر صورت می گیرد. با مشاهده مابع مغزی-نخاعی در زیر میکروسکوپ و اندازه گیری سطح پروتئین و شمارش تعداد سلول ها در آن، می توان احتمال التهاب عصب را رد نمود.

درمان

سندرم گیلن باره درمان قطعی ندارد، ولی برخی اقدامات برای کاستن از شدت علائم به بیمار کمک می کنند. قبل از هر چیز لازم است بیمار در بیمارستان بستری شده و آزمایشاتی انجام شود. از سوی دیگر، لازم است وضعیت عمومی به ویژه تنفس بیمار را به دقت زیر نظر بوده و بسته به شرایط در یکی از بخش های عمومی، اعصاب، واحد مراقبت های ویژه و یا واحد ویژه بیماران ناتوان و بسیار وابسته بستری شود. اگر مشکلی در تنفس بیمار وجود داشته باشد، به کمک دستگاه تنفس مکانیکی سعی می شود اکسیژن کافی برای وی تامین شود. نزدیک به یک چهارم مبتلایان به سندرم گیلن باره نیازمند تنفس کمکی هستند.

دو درمان دیگر برای کاستن از شدت سندرم گیلن باره و بهبود سریع تر عبارتند از:

  • ایمونوگلوبولین وریدی (IVIg)
  • تعویض پلاسما (پلاسمافرز)

هدف هر دوی این درمان ها آنتی بادی هایی هستند که بر ضد اعصاب محیطی فعالیت نموده و به آن ها آسیب می رسانند. ایمونوگلوبولین وریدی تا حدی کم خطرتر و آسان تر از تعویض پلاسما ولی هر دو به یک اندازه موثرند.

ایمونوگلوبولین نام دیگر آنتی بادی است. آنتی بادی ها پروتئین هایی هستند که سیستم ایمنی برای نابودی باکتری ها و ویروس های مضر تولید می کند. در این روش درمانی، ایمونوگلوبولین سالم از دهنده خون گرفته و به بیمار ترریق می شود.آنتی بادی های سالم مانع عمل آنتی بادی های مضر به حال اعصاب شده و به آن ها آسیب می زنند. ایمونوگلوبولین به صورت روزانه و به مدت پنج روز تجویز می شود.

پلاسما مایع زردرنگی در خون است که گلبول ها و پلاکت ها به اضافه برخی مواد دیگر در آن شناورند. پلاکت ها تکه های سلولی اند که به انعقاد خون کمک می کنند. در تعویض پلاسما، نخست سلول های خونی توسط دستگاهی از پلاسمای بیمار جدا شده و بدون پلاسما سل ها (که به اعصاب حمله می کنند) به بدن بیمار بازگردانده می شوند. سپس این سلول ها باردیگر پلاسمای جدیدی (این بار سالم) تولید می کنند که جایگزین پلاسمای خارج شده از بدن می شود. بسته به شدت بیماری، ممکن است چندین نشست تعویض پلاسما ضروری باشد.

مراقبت از وضعیت عمومی بیمار

ممکن است لازم شود بیمارچندین هفته یا حتی چندین ماه در بیمارستان بماند، تا پایش وضعیت بیمار از جمله تنفس، ضربان قلب و فشار خون وی از نزدیک و به طور منظم میسر شود. پس از مدتی که وضعیت بیمار رو به بهبود گذاشت، می توان او را به بخش عمومی یا بخش بازتوانی منتقل نمود و درمان را تا بهبود کامل ادامه داد.

کورتیکوستروئیدها

کورتیکوستروئیدها برای درمان سندرم گیلن باره توصیه نمی شوند، هر چند اغلب برای کاستن از شدت التهاب مورد استفاده قرار می گیرند.

بهبودی از سندرم گیلن باره

بیشتر مردم (در حدود هشت تا از هر ۱۰ بیمار) به طور کامل بهبود می یابند. درمان چندین هفته پس از شروع علائم چند هفته به طول می انجامد، ولی برخی از بیماران باید بیشتر در بیمارستان یا واحد بازتوانی باقی بمانند در حالی که برخی نیز زودتر مرخص می شوند. ممکن است بیمار نتواند بدون کمک دیگران راه برود، بی حسی یا ضعف دست و پا داشته باشد و دچار خستگی مداوم شدید شود.

مشاوره

مشاوره نوعی درمان گفتگویی است که گاه می تواند بسیار مفید باشد. در مشاوره می توانید:

  • صادقانه و بدون پرده پوشی از مشکلات خود بگویید
  • مسائلی را بیان کنید که مانع رسیدن به اهداف تان می شوند
  • نگاه مثبت تری به زندگی پیدا کنید
  • فیزیوتراپی

به کمک فیزیوتراپی می توانید از شدت درد و سفتی عضلات بکاهید. شامل:

  • حرکت و ورزش
  • ماساژ
  • آب درمانی
  • و تکنیک های دیگر مانند استفاده از گرما، سرما و طب سوزنی برای کاستن از درد

کاردرمانی

کاردرمانگر می تواند به هر مشکلی ناشی از سندرم گیلن باره در زندگی روزمره بیمار پی برده و راه حل های عملی برای آن پیدا کند. برای مثال اگر نمی توانید بدون کمک دیگران راه بروید، می توانید به کمک وی مناسب ترین عصای دستی یا ویلچر را پیدا کنید.

عوارض سندرم گیلن باره

دو تن از ۱۰ بیمار مبتلا به سندرم گیلن باره، بر اساس بررسی ها، هیچگاه به سلامت پیش از بروز سندرم بازنمی گردند.

عوارض درازمدت

عوارض درازمدت احتمالی عبارتند از:

  • ناتوانی در راه رفتن بدون کمک (مثلا به کمک ویلچر)
  • از بین رفتن حس (آتاکسی حسی) که ممکن است موجب از بین رفتن هماهنگی عضلات شود
  • از بین رفتن تعادل
  • ضعف عضلات دست و پا
  • مشکلات در حس لامسه یا دیسزتزی که ممکن است به صورت سوزش یا فرورفتن سوزن حس شود
  • در برخی نیز ممکن است خستگی مفرط همچنان ادامه داشته باشد

عوارض خطرناک

امکان فوت ناشی از سندرم گیلن باره اندک (حدود یک در ۲۰) است که معمولا در پی رشد سریع عوارضی مثل موارد زیر طی چند هفته پیش می آید:

  • نارسایی تنفسی
  • عفونت ها به ویژه عفونت های تنفسی در کسانی که تحت تنفسی مکانیکی قرار دارند
  • اختلالات ضربان قلب از جمله ایست قلبی
  • انسداد روده ها
همچنین ببینید
بستن
دکمه بازگشت به بالا