آسیب به سر، به دنبال بی‌احتیاطی (Abusive Head Trauma)

“سندرم کودک تکان داده شده” چیست؟

این نوع آسیب به سر، که به آن “سندرم کودک تکان داده شده” نیز گفته می‌شود، نوعی سوء استفاده از کودکان به حساب می‌آید که می‌تواند مرگ‌آور باشد یا باعث شود که کودک تمام عمر خود را درگیر آسیب شدید آن باشد. اکثر اوقات، قربانیان این نوع سوء استفاده کمتر از ۱ سال سن دارند اما می‌تواند برای کودکان بالای ۵ سال نیز رخ دهد.

علائم آسیب به سر

آسیب شدید به سر کودک می‌تواند موجب کاهش هوشیاری، تشنج یا شوک شود.

سایر علائم اولیه می‌تواند به صورت زیر باشد:

• استفراغ
• بی‌قراری
• خواب‌آلودگی غیر طبیعی
• مشکل کودک در مکیدن و بلعیدن
• عدم تمایل به خوردن غذا
• ظاهر بدون احساس و تغییر
• تغییر در سطح هوشیاری
• نخندیدن، ایجاد صدا نکردن و حرف نزدن کودک
• اندازه متفاوت مردمک‌ها
• عدم توانایی کودک در بلند کردن سر خود
• عدم توانایی کودک در تمرکز چشم‌ها و دنبال کردن جسم متحرک

در بعضی از موارد، این نوع آسیب به سر، باعث مشکلات طولانی‌مدت جسمی و هوشی برای کودک می‌شود؛ یعنی فردی که از این آسیب به سر، جانش را از دست نداده باشد، ممکن است برای بقیه عمر خود به داروها، آموزش‌های خاص و خدمات اجتماعی وابسته باشد.

علت ایجاد این نوع آسیب به سر چیست؟

این نوع آسیب به سر زمانی ایجاد می‌شود که یک کودک به شدت تکان داده شده باشد، به سرش ضربه‌ای وارد شده باشد و یا اینکه پرتاب یا رها شده باشد. این اتفاق معمولا در دست والدین یا پرستاران کودکی رخ می‌دهد که نمی‌توانند از پس گریه‌های طولانی نوزادان و یا مراقبت از کودکان بر بیایند.

تکان دادن شدید سر کودک یا ضربه زدن به آن موجب می‌شود تا مغز درون جمجمه تکان بخورد و آسیب ببیند این اتفاق خصوصاً برای کودکانی که عضلات گردن آنها به خوبی تکامل پیدا نکرده است، بیشتر رخ می‌دهد. این اتفاق موجب می‌شود که مغز کودک کبود و متورم شود و در اثر پارگی عروق، اعصاب و بافت‌های مختلف، خونریزی رخ دهد.

تشخیص آسیب به سر

در صورتی که فکر می‌کنید کودک شما دچار این نوع آسیب به سر شده است، باید فوراً به اورژانس مراجعه کنید، زیرا بعضی از علائم آسیب به سر (مانند استفراغ و بی‌قراری) در بیماری‌های دیگر نیز شایع هستند (این علائم اختصاصی نیستند). بنابراین این موضوع اهمیت دارد که پزشک از این که کودک تکان داده شده و یا به سر او ضربه‌ای وارد شده است، مطلع شود. خود پزشک سوالاتی می‌پرسد تا متوجه شود که چه اتفاقی رخ داده است. متاسفانه، فردی که این بی‌احتیاطی را کرده، ممکن است در مورد کاری که کرده و اتفاقاتی که رخ داده به اندازه کافی صادق نباشد.

پزشک به کمک نشانه‌هایی که می‌بیند و معایناتی که انجام می‌دهد به تشخیص می‌رسد و شدت آسیب را متوجه می‌شود. نشانه‌هایی که مشاهده می‌شود شامل بررسی چشم‌های کودک از جهت خونریزی، نشانه‌های موجود در جمجمه، بازوها و یا پاها، و بررسی گردن و قفسه سینه از جهت کبودی است.

تصویربرداری‌های خاص (مانند تصویربرداری با اشعه X، سی‌تی‌اسکن و یا MRI) نیز می‌توانند علائمی مربوط به تورم یا خونریزی مغزی و همینطور شکستگی جمجمه یا دنده‌ها را نشان دهند.

پیشگیری از آسیب به سر

از آنجایی که این اتفاق به دست مراقبان کودک رخ می‌دهد، کاملا قابل پیشگیری است. این موضوع مهم است که به مراقبان کودک آموزش داده شود تا بدانند که چگونه موقعیت‌های پر استرس (مانند گریه طولانی‌مدت کودک) را مدیریت کنند.

یکی از راه‌های کنترل این شرایط، کشیدن چند نفس عمیق، پیدا کردن مکانی امن برای کودک (برای مثال درون گهواره) و رفتن به اتاقی دیگر برای ۱۵-۱۰ دقیقه است تا آرامش ایجاد شود. هنگامی که احساس می‌کنید کنترل خود را از دست داده‌اید، به یکی از دوستان یا اعضای خانواده خود بگوئید که به داد کودکتان برسد یا به شما کمک کند تا کنترل شرایط را دوباره به دست بگیرید. دانستن اینکه آسیب رساندن با بی‌احتیاطی به کودک، چه نتایجی می‌تواند داشته باشد، می‌تواند به شما کمک کند تا به صورت فعالانه در صدد پیشگیری از آن بر بیایید.

آرام کردن کودک در حال گریه کردن، کار آسانی نیست. با این وجود، مواردی وجود دارد که می‌توانید برای آرام کردن کودک امتحان کنید. برای مثال:

• آواز خواندن یا پخش آهنگ
• آرام تکان دادن کودک
• قنداق کردن نوزاد
• بردن کودک به ماشین سواری و یا پیاده‌روی
• دادن شیشه شیر یا پستانک
• تغذیه از پستان مادر
• راه دیگر این است که کودک را از شکم روی دامن خود بگذارید و به آرامی پشت او را بمالید یا نوازش کنید.

همراه کردن این استراتژی‌ها با صدا های آرامش‌بخش یا ریتمیک (مانند موسیقی یا خشک کننده مو یا لباس) می‌تواند کمک‌کننده باشد. همچنین می‌توانید برای هضم بهتر، برای مدت کوتاهی کودک خود را به پهلوی چپش یا به پشت بخوابانید. در صورتی که همه این اقدامات موفقیت‌آمیز نبود، حتماً احتمال بیمار بودن کودک را بدهید و برای مشاوره گرفتن با پزشک خود تماس بگیرید.

در صورتی که برای کودکتان پرستار دارید، مهم است که به پرستار کودک در رابطه با خطر تکان دادن شدید کودک یا نوزاد توضیح دهید. مطمئن شوید که او می‌داند که در شرایط پر استرس هنگام مراقبت از کودکتان باید چکار کند. پرستار کودک خود را با دقت انتخاب کنید و پیوسته امنیت و سلامت کودک خود، تحت نظر پرستار، را تحت نظر داشته باشید.

درمان آسیب به سر

در موارد خفیف بودن آسیب، ممکن است کودک شما نیاز به دارو، بستری در بیمارستان و تحت مراقبت بودن در منزل، داشته باشد.

در اکثر موارد شدید، ممکن است اقداماتی در اورژانس بیمارستان و یا اتاق عمل و به منظور حفظ جان کودک، شروع شود. این اقدامات می‌تواند شامل وارد کردن لوله تنفسی از طریق گلوی کودک و انجام جراحی برای قطع خونریزی یا کاهش تورم مغز کودک باشد.

زندگی کردن با آسیب به سر

بسته به اینکه شدت آسیب چقدر باشد، ممکن است نیاز باشد که کودک تا پایان عمر خود تحت نظارت بماند. افراد جان سالم به در برده نیز ممکن است از مشکلات سلامتی طولانی‌مدتی رنج ببرند، برای مثال:

• کاهش شنوایی دائمی
• اختلالات بینایی (شامل نابینایی)
• تشنج
• تاخیر در تکامل، صحبت کردن و یادگیری
• معلولیت ذهنی شدید
• اختلالات حافظه و توجه
• فلج مغزی

سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید:

• چگونه می‌توانم بگویم که علائم کودک من به خاطر یک آسیب به سر به دنبال بی‌احتیاطی بوده است یا یک بیماری ساده؟
• آیا آسیب مغزی، برگشت‌پذیر است؟
• منابع در دسترس برای کمک به والدین برای کنترل شرایط چیست؟

Resources

The National Center on Shaken Baby Syndrome