مسمومیت (Poisoning)

مسمومیت چیست؟

به هر ماده‌ای که برای بدن آسیب‌زا باشد، سم گفته می‌شود. انواع مختلفی از سموم وجود دارند. حتی ممکن است برخی از محصولاتی که در منزل دارید نیز سمی باشند. داروهایی که به درستی و طبق دستور مصرف نمی‌شوند نیز می‌توانند آسیب‌زا باشند.

راه‌های تماس با سموم نیز می‌تواند متفاوت باشد. راه تنفسی، خوراکی و یا تماس پوستی از جمله راه‌های جذب سموم است. مسموم شدن می‌تواند به صورت تصادفی یا عمدی (برنامه‌ریزی شده مثلا با قصد خودکشی) باشد.

علائم مسمومیت

نوع و میزان اثر سم بستگی به نوع سم، مقدار سم و شیوه تماس بدن با آن دارد. سن، وزن و وضعیت قبلی سلامتی نیز می‌تواند روی علائم اثرگذار باشد.

علائم احتمالی مسمومیت عبارتند از:

• تهوع و یا استفراغ
• اسهال
• ضایعات پوستی
• قرمزی یا زخم اطراف دهان
• خشکی دهان
• ریزش آب یا بالا آوردن کف از دهان
• مشکل در تنفس
• گشاد یا تنگ شدن مردمک‌ها
• گیجی
• غش
• لرزش یا تشنج

مسمومیت چگونه ایجاد می‌شود؟

مواد زیادی وجود دارند که می‌توانند برای بدن مضر باشند و موجب مسمومیت شوند. از جمله:

• مواد بهداشت فردی یا خانوادگی مانند پاک‌کننده‌های لاک ناخن و دهان‌شویه‌ها که برای کودکان سمی هستند.
• مواد شوینده و پاک‌کننده
• رقیق‌کننده (تینر) نقاشی
• آفت‌کش‌ها و اسپری حشرات
• مواد شیمیایی باغبانی، مانند علف‌کش‌ها، کودها و قارچ‌کش‌ها
• فلزات مانند سرب
• جیوه که در دماسنج‌های قدیمی و باتری‌ها یافت می‌شود
• داروهای غیرمجاز
• گاز کربن مونواکسید
• مواد غذایی فاسد
• گیاهانی مانند پیچک یا بلوط سمی
• سم برخی از مارها و حشرات

مسمومیت چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک می‌تواند مسمومیت را تشخیص دهد. او در ابتدا به بررسی شرح حال بالینی و سپس به معاینه بیمار می‌پردازد. همچنین پزشک می‌تواند برای تعیین علت مسمومیت تست‌هایی نیز درخواست دهد. اکثریت سموم در ادرار یا خون ردیابی می‌شوند در نتیجه پزشک می‌تواند درخواست تست غربالگری سموم مختلف را بدهد. در جریان این تست نمونه‌ای از ادرار یا بزاق برای یافتن سموم رایج تحت بررسی قرار می‌گیرد.

آیا مسمومیت قابل پیشگیری است؟

بهترین راه برای پیشگیری از مسمومیت، پرهیز از تماس با مواد سمی است. در پایین تعدادی دستورالعمل که باید از آن پیروی کرد قرار داده شده است:

• تمام مواد شیمیایی خانگی را دور از دسترس کودکان و برای مثال در کابینت‌های بالا یا قفل شده قرار دهید. این مواد عبارتند از داروها، مواد شوینده و پاک‌کننده و تمام مواد مضر دیگر. همچنین می‌توانید با گذاشتن قفل و محافظ‌های کودک در مکان‌های مناسب، خانه را برای کودکان امن کنید.
• هنگام استفاده از مواد شیمیایی و شوینده‌ها، از لباس‌های محافظ مانند دستکش استفاده کنید.
• درون خونه یا گاراژ از تینر، حشره‌کش‌ها و مواد مشابه استفاده نکنید. سعی کنید راه حل‌هایی به جز استفاده از مواد شیمیایی پیدا کنید. اگر مجبور به استفاده از این مواد در محیط داخل خانه هستید، مطمئن شوید که محیط، تهویه مناسب دارد.
• مواد شیمیایی را با هم مخلوط نکنید زیرا ممکن است سمی شوند. ترکیب مایع سفیدکننده و آمونیاک از این جمله است. هنگامی که این دو را با هم مخلوط می‌کنید، یک گاز کشنده از آنها آزاد می‌شود.
• مواد شیمیایی و داروها را در محفظه اصلی آنها نگه دارید.
• در محفظه داروها، تمام داروها را لیبل و نشانه‌گذاری کنید.
• داروها و مواد شیمیایی تاریخ مصرف گذشته و قدیمی را به صورت امن و بر اساس توصیه‌های مرتبط با دفع مواد خطرناک دور بریزید. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید از فضای مجازی اطلاعاتی دریافت کنید.
• از اطلاعات لیبل‌های روی تمام مواد شیمیایی پیروی کنید.
• تمام وسایل گازسوز، نفتی و چوبی را به طور منظم سرویس کنید. مطمئن شوید که آنها به خوبی تهویه می‌شوند.
• جز هنگام رفتن یا آمدن، خودروی خود را در گاراژ روشن نگه ندارید.
• یک آشکارساز مونوکسید کربن در خانه خود نصب کنید و به طور مرتب باتری‌های آن را تست و تعویض کنید.

درمان مسمومیت

درمان شخص به شخص و بسته به نوع مسمومیت متفاوت است. در شرایط مسمومیت سعی کنید تا آرام بمانید.

اولین اقدام دور شدن از سم یا دفع کردن آن از بدن (در صورت امکان) است. اگر سم در هواست، فوراً به یک محیط امن با هوای تازه بروید.

اگر سم روی پوستتان است، لباس‌های اطراف آن را درآورده و محل را با آب فراوان بشویید.

اگر سم خورده شده است، تلاش برای القای استفراغ نکنید. این کار (استفراغ) دیگر توصیه نمی‌شود.

در هنگام مواجهه با فرد مسموم، با اورژانس تماس بگیرید. سعی کنید اطلاعات زیر را آماده داشته باشید:

• وزن و سن فرد
• آدرس محل
• نوع سم
• زمان حادثه
• لیست مواردی که فرد به آن آلرژی دارد.

درمان‌های بیشتر بر عهده تیم اورژانس است. آنها روش‌هایی برای رفع سم، قبل از اثرگذاری بیشتر دارند. برخی از سموم پادزهر دارند که اثر سم را خنثی و مسمومیت را درمان می‌کند. علاوه بر آن، درمان شامل اقداماتی برای رفع علائم نیز می‌شود.

زندگی با مسمومیت

هر چه زودتر متوجه علائم مسمومیت شوید، نتیجه درمان بهتر است. با این وجود، اثر سموم در طول زمان، متفاوت است و به نوع ماده سمی، مقدار و شیوه تماس با آن بستگی دارد. سن، وزن و وضعیتی کلی سلامتی فرد نیز در پیامد نهایی موثر است. مسمومیت می‌تواند اثرات کوتاه‌مدت مانند ضایعات پوستی یا بدحالی مختصری و در موارد شدید، آسیب مغزی، کوما و حتی مرگ ایجاد کند.

سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید:

• در صورتی که به نظر برسد سم خورده شده است، در چه شرایطی می‌توان فرد مسموم را وادار به استفراغ کرد؟
• در صورت داشتن سوالی در رابطه با مسمومیت و سموم با با کجا تماس بگیرم؟

Resources

American Academy of Family Physicians: Food Poisoning

American Academy of Family Physicians: Snakebites

American Association of Poison Control Centers

Centers for Disease Control and Prevention: Poisoning

National Safety Council

U.S. Food and Drug Administration: Disposal of Unused Medicines