شقاق چیست؟
شقاق مقعد یک زخم طولی در محل تقاطع رینگ مقعد و لوله رکتوم (کانال آنال و در محل آنورکتال) می باشد که با درد و خونریزی همراه است. شقاق حاد معمولا با درمان محافظتی بهبود می یابد ولی شقاق مزمن اکثرا نیاز به جراحی پیدا می کند.
تعریف شقاق
زخم ناحیه مقعد را شقاق مقعد گویند. شقاق ممکن است در نقاطی دیگر بجز مقعد نیز دیده شود مثلا در خانمها بعد از زایمان در پستان و گاهی در گوشه لب ممکن است ایجاد شود. شقاق در تمام سنین حتی شیرخواران ممکن است مشاهده شود. این پارگی سبب اسپاسم اسفنکتر داخلی مقعد و درد می شود. بروز شقاق طبق مقالات خارجی در مرد و زن مساوی است ولی در جامعه ی ایرانی در زن ها بیشتر است.
علایم شقاق
درد شدید به هنگام اجابت مزاج و گاهی بعد از اجابت مزاج ، وجود رگه های خون روی مدفوع و کاغذ توالت بطور کلی میزان خونریزی در شقاق کم است و سوزش و خارش از علائم بیماری شقاق می باشند. علایم شقاق عود کننده است یعنی ممکن است در زمانهائی هیچ علائمی دیده نشود و پس از چندی مجددا علائم ظاهر شوند.
علل شقاق
مدفوع سفت و حجیم، اسهال طولانی و زمینه های ارثی
عوامل افزایش دهنده ی خطر
یبوست، بیماری کرون، زایمان، معاینه داخلی مقعد، جسم خارجی
پیشگیری از شقاق
جلوگیری از یبوست با غذای پرفیبر و مایعات فراوان، رفع دیگر علل از قبیل اسهال.
تشخیص شقاق
با دیدن زخم در مقعد تشخیص داده می شود. برای رد علل دیگر خونریزی میتوان معاینه داخلی انجام داد. اگر بیمار درد شدید دارد معاینه داخلی مقعد باید تا بهبودی به تعویق بیفتد. اگر شخص شقاق های متعدد دارد یا در محل غیر معمول مثلا سمت چپ یا راست زخم دارد باید احتمال بیماری های دیگر بررسی شود، از قبیل: بیماری های التهابی روده (کولیت اولسرو و پروکتیت اولسرو) سیفلیس، نقص سیستم ایمنی، سل، ایدز، کانسر مقعد.
اصول درمانی
درمان یبوست با رژیم پر فیبر و مایعات و گاهی ملین، و در مواردی که اسهال مزمن وجود دارد درمان اسهال و کنترل درد، گرم کردن موضع. بی حس کننده های موضعی همراه با کورتیکوستروییدها برای کنترل درد استفاده می شود. اسپاسم اسفنکتر داخلی معمولا با درمان داروئی از بین نمی رود. نیتروگلیسیرین و دیلتیازم باعث پرخونی محل و در نتیجه منجر به تسریع در بهبودی زخم و نهایتا کاهش یا از بین رفتن اسپاسم می گردد. در مواردی که پماد نیتروگلیسیرین موجب سردرد می شود پماد دیلتیازم بهتر است. گاهی از تزریق بوتاکس نیز در درمان شقاق استفاده می شود. نشستن در لگن آب گرم به مدت حداقل ده دقیقه و سه بار در روز به کاهش اسپاسم اسفنکتر و درد کمک می کند.
درمان جراحی شقاق
در مواردی که شقاق به درمان دارویی جواب ندهد یا بعد از درمان مجددا عود کند توصیه به عمل جراحی می شود. عمل ترجیحی، قطع قسمتی از اسفنکتر داخلی می باشد که در نتیجه آن فشار از روی اسفنکتر کاهش یافته و زخم ترمیم می شود. در ۴ درصد موارد بعد از این عمل بی اختیاری در دفع گاز یا مدفوع پیش می آید که این درصد در افرادی که به روش های دیگر مثلا دارو درمان می شوند مشابه است لذا بهترین روش در درمان شقاق شل کردن اسفنکتر است.
