برونشیت حاد (Acute Bronchitis)

برونشیت حاد چیست؟

برونشیت حاد، نوعی عفونت ویروسی واگیردار است که موجب التهاب مجاری هوایی می‌شود. مجاری هوایی، هوا را از حنجره به ریه‌ها منتقل می‌کنند. درگیری عفونی مجاری هوایی موجب تورم آنها می‌شود و در سطح داخلی آنها، موکوس (مایع غلیظ و چسبناک که در سطح مخاطات قرار دارد) بیشتری تشکیل می‌شود. در نتیجه، مجاری هوایی تنگ شده و این امر موجب سخت شدن نفس کشیدن برای بیمار می‌شود.

دو نوع برونشیت وجود دارد:
 حاد و مزمن (دقت کنید که کلمه حاد به معنی شدید نیست، بلکه به معنی بیماری است که اخیراً شروع شده است)

برونشیت مزمن، طولانی‌مدت است و می‌تواند بارها عود کند. این نوع برونشیت به علت تحریک مداوم مجاری هوایی مثلا به دنبال مصرف سیگار ایجاد می‌شود. در مقابل، برونشیت حاد فقط برای مدت کوتاهی طول می‌کشد. اکثر بیماران در طول چند روز بهبود پیدا می‌کنند، هر چند ممکن است سرفه برای چند هفته باقی بماند.

علائم برونشیت حاد

علائم برونشیت حاد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• احساس احتقان یا فشار روی قفسه سینه
• سرفه همراه با خلط شفاف، زرد یا سبز
• نفس‌های کوتاه
• شنیده شدن صدای ویز در ریه (این صدا نوعی صدای بازدمی است که به دنبال تنگی‌ مجاری هوایی شنیده می‌شود)
• گلودرد
• تب
• لرز
• بدن درد

سرفه ممکن است برای چند هفته و یا حتی بیشتر باقی بماند زیرا بهبودی و ترمیم کامل التهاب مجاری هوایی مدتی طول می‌کشد. سرفه‌ای که مدت طولانی‌تر باقی بماند، می‌تواند نشانه مشکل دیگری نظیر آسم یا عفونت ریه باشد.

برونشیت حاد چگونه به وجود می‌آید؟

برونشیت حاد در اکثر موارد به علت ابتلا به بیماری ویروسی واگیردار ایجاد می‌شود. همان ویروس‌هایی که باعث ابتلا به سرماخوردگی می‌شوند، می‌توانند موجب ابتلا به برونشیت حاد هم شوند.

در ابتدا ویروس بینی، سینوس‌ها و گلو را درگیر می‌کند. سپس عفونت به مخاط مجاری هوایی گسترش می‌یابد. به دنبال مبارزه سیستم با ویروس، التهاب و تورم مجاری هوایی ایجاد شده و تولید موکوس افزایش می‌یابد.

ویروس‌های عامل برونشیت حاد می‌توانند از طریق تنفس یا تماس پوستی انتقال یابند. در صورتی که ارتباط نزدیکی با فرد مبتلا به سرماخوردگی یا برونشیت حاد داشته باشید، در خطر بالاتری برای ابتلا به ویروس نیز قرار دارید.

علل کمتر شناخته شده برونشیت حاد:

1. عفونت باکتریایی یا قارچی
2. تماس با محرک‌ها، نظیر سیگار، گرد و غبار و دود. در صورتی که مجاری هوایی قبلا آسیب دیده باشند، خطر ابتلا بیشتر هم خواهد بود.
3. ابتلا به ریفلاکس معده به مری (GERD) از علل سوزش سر دل. در صورتی که به دنبال این بیماری اسید معده وارد مجاری هوایی شود، می‌تواند ایجاد برونشیت حاد کند.

برونشیت حاد چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک شما می‌تواند ابتلا به برونشیت حاد را تایید کند. او در ابتدا شرح حال کاملی از علائم شما گرفته و سپس از معاینه فیزیکی کمک‌ می‌گیرد. بخشی از معاینه فیزیکی، گوش دادن به صداهای تنفسی با گوشی پزشکی است. در نهایت ممکن است برای مشاهده ریه‌ها، درخواست عکس قفسه سینه نیز داده شود تا ابتلا به عفونت ریه مورد بررسی قرار گیرد.

آیا می‌توان از ابتلا به برونشیت حاد پیشگیری کرد؟

با کمک به حفظ سلامتی و جلوگیری از ابتلا به ویروس‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا، می‌توان از ابتلا به برونشیت حاد نیز پیشگیری کرد. در مواقع لازم و به صورت متناوب دستان خود را بشویید تا ویروس‌های مُسری را از بین ببرید.‌

در صورتی که سیگار می‌کشید، بهترین راه مقابله با برونشیت حاد، ترک سیگار است. سیگار کشیدن به مخاط مجاری هوایی آسیب می‌زند و خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد. سیگار کشیدن همچنین فرآیند ترمیم و بهبودی را نیز به تاخیر می‌اندازد.

سایر اقداماتی که برای پیشگیری از ابتلا به برونشیت حاد می‌توان انجام داد، عبارت است از:

1. در هنگام استفاده از مواد محرک مانند رنگ‌ها، پاک‌کننده‌ها و لاک‌ها، از ماسک صورت استفاده کنید.
2. هر سال واکسن آنفولانزا بزنید.
3. از پزشک خود در مورد لزوم دریافت واکسن برای عوامل عفونت ریه بپرسید، خصوصاً اگر بالای ۶۰ سال سن دارید.

درمان برونشیت حاد

بیشتر موارد برونشیت حاد به علت درگیری ویروسی ایجاد می‌شود، در نتیجه مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها کمکی به درمان نمی‌کند و لازم است تا عفونت دوره خود را طی کند. تقریباً در همه موارد، عفونت خود به خود بهبود می‌یابد، در نتیجه درمان‌های خانگی روی کاهش علائم (و نه درمان) تمرکز دارد:

• مایعات کافی مصرف کنید اما از مصرف کافئین و الکل خودداری کنید.
• به اندازه کافی استراحت کنید.
• از داروهای ضد درد بدون نسخه با هدف کاهش التهاب، درد و درجه تب استفاده کنید. به عنوان مثال می‌توانید از استامینوفن یا ایبوپروفن (ادویل) استفاده کنید. هرگز به یک کودک آسپرین ندهید! زیرا ممکن است باعث ایجاد یک بیماری به نام سندرم ری (Reye) شود که مشکلات کبدی و مغزی ایجاد می‌کند.
• رطوبت منزل خود را افزایش دهید یا از دستگاه بخور استفاده کنید.

تعدادی داروی بدون نسخه ضد سرفه هم وجود دارند که به خروج و نرم شدن موکوس (خلط) کمک می‌کنند. از این دسته برای مثال می‌توان داروی گایفنزین (guaifenesin) را نام برد.

سرفه‌های حاوی خلط را نگه ندارید (خلط خود را تخلیه کنید). این سرفه‌ها کمک می‌کند تا موکوس از مجاری هوایی شما پاک شود. اگر سیگار می‌کشید، باید ترک کنید. این اقدام به بهبود سریعتر مجاری هوایی شما کمک می‌کند.

برخی از افراد مبتلا به برونشیت حاد نیاز به دریافت داروهای استنشاقی دارند. ممکن است در صورتی که در هنگام بازدم، صدای خس خس سینه یا ویز دارید، نیاز به مصرف این داروها داشته باشید. این داروها به باز شدن مجاری هوایی و دفع خلط کمک می‌کنند. معمولا این داروها با کمک اسپری کننده مخصوص استنشاق (inhaler) استفاده می‌شوند. این وسیله دارو‌ را به طور مستقیم به مجاری هوایی شما اسپری می‌کند. پزشک شما تصمیم می‌گیرد که آیا این درمان برای شما مناسب است یا خیر.

در نظر داشته باشید، در صورتی که پزشک به تشخیص عفونت باکتریایی و ایجاد برونشیت حاد به دنبال آن برسد، می‌تواند برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز کند.

زندگی کردن با برونشیت حاد

بیشتر موارد ابتلا به برونشیت حاد طی ۷ تا ۱۰ روز خود به خود بهبود می‌یابد، اما در موارد زیر لازم است تا به پزشک مراجعه کنید:

• داشتن ویز، خس خس سینه و سرفه برای بیش از ۲ هفته خصوصاً در هنگام شب که دراز می‌کشید یا در مواقعی که در حال فعالیت هستید.
• داشتن سرفه برای بیش از ۲ هفته همراه با خلط یا مایع بد طعم که از پایین وارد دهان می‌شود. این علائم می‌تواند نشانه ابتلا به ریفلاکس معده به مری (بیماری GERD) باشد.
• داشتن سرفه همراه با خلط، احساس ضعف، تب بالا و نفس‌های کوتاه. این علائم می‌تواند نشانه ابتلا به عفونت ریوی باشد.

در افراد زیر، امکان ایجاد عوارض برونشیت حاد مانند ابتلا به عفونت ریه بیشتر است:

• کودکان با سن پایین
• افراد مُسِن
• افراد مبتلا به آسم
• افراد مبتلا به بیماری‌های دیگر مانند دیابت یا سرطان
• افرادی که علیه آنفولانزا، عفونت ریه و سیاه سرفه واکسینه نشده‌اند.

سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید

1. عامل ایجاد برونشیت حاد من چیست؟
2. آیا داروی با یا بدون نسخه‌ای وجود دارد که مصرف آن برای کاهش علائم من لازم و کمک‌کننده باشد؟
3. آیا بیماری من واگیردار است؟
4. آیا در معرض خطر ابتلا به عفونت ریه یا عفونت‌های تنفسی دیگر هستم؟
5. اگر سرفه من به درمان پاسخ ندهد یا حتی بدتر شود، باید چه کار کنم؟

American Lung Association: Acute Bronchitis