سرگیجه
سرگیجه به خودی خود بیماری به حساب نمی آید، بلکه علامت چندین بیماری مهم و شایع دیگر است. سرگیجه احساس جنبش و چرخش محیط اطراف به دور ماست. ممکن است جزئی و به سختی قابل درک و یا آن چنان شدید باشد که حفظ تعادل و انجام اعمال روزمره دشوار شود.
علائم :
حملات سرگیجه می توانند ناگهانی و به مدت چند ثانیه یا خیلی طولانی تر باشند. در سرگیجه های شدید، ممکن است علائم از بین نرفته و چندین روز به طول انجامند و به این ترتیب زندگی را برای بیمار دشوار سازند.
علائم دیگری هم ممکن است با سرگیجه همراه شوند، مانند:
- از دست دادن تعادل که می تواند ایستادن یا راه رفتن را دشوار سازد
- احساس تهوع (دل به هم خوردگی) یا استفراغ
- منگی (dizziness)
علل
چه بیماری هایی موجب سرگیجه می شوند؟
- سرگیجه وضعیتی حمله ای خوش خیم
در این حالت برخی حرکات سر موجب شروع سرگیجه می شوند.
- بیماری منیر (meniere)
بیماری نادری است که گوش داخلی را مبتلا می سازد. این بیماری با سرگیجه، وز وز گوش، کاهش شنوایی، و احساس فشار عمقی در داخل گوش همراه است. علائم بیماری به صورت ناگهانی ظاهر شده و اغلب دو تا سه ساعت به طول می انجامد، اما ممکن است پیش از آن که به کلی ناپدید شود دو تا سه روز ادامه یابد. روی هم رفته، شدت علائم در بیماران بسیار متفاوت است.
بیماری به تدریج پیشرفت کرده و در برخی ممکن است ۶ تا ۱۱ حمله در سال وجود داشته باشد. در مراحل آخر، از موارد سرگیجه به تدریج کاسته شده و سرانجام پس از گذشت ۵ تا ۱۰ سال به کلی از بین می روند. با این حال، اشکال در راه رفتن به ویژه در تاریکی همچنان ادامه یابد. در برخی نیز کاهش شنوایی (یک یا دو گوش) و وز وز گوش به تدریج بدتر می شود.
بیماری منیر در هر سنی می تواند پیش آید و در خانم ها اندکی بیشتر از مردان است. برخی از بیماران، سابقه بیماری در خانواده را ذکر می کنند.
برای درمان بیماری، داروهای متعددی (از جمله پروکلرپرازین یا آنتی هیستامین هایی مانند سیناریزین، سیکلیزین، و یا پرومتازین) تجویز می شود که کمک می کنند بیماران بتوانند به فعالیت های عادی روزمره خود ادامه دهند. بتاهیستین نیز دارویی است که برای کاستن از شدت یا موارد حملات بیماری تجویز می شود.
از نظر رژیم غذایی، تا کنون چیزی به اثبات نرسیده ولی توصیه می شود از مصرف زیاد نمک و کافئین پرهیز شود.
- میگرن ها
به این بیماری، در جای دیگر در همین وب اپلیکیشن اشاره شده است
- التهاب اعصاب تعادلی گوش یا لابیرنتیت (labyrintitis)
این اعصاب به گوش داخلی رفته و پیام هایی به مغز می فرستند که به حفظ تعادل کمک می کنند.
درمان سرگیجه
درمان سرگیجه بسته به علت و شدت علائم متفاوت است. یادتان باشد که در طول حمله سرگیجه، آرام و بی حرکت بمانید. تاریک کردن اتاق نیز می تواند از شدت تهوع و نهایتا احساس چرخش محیط پیرامونی بکاهد. در این مدت، مصرف برخی داروها می تواند از شدت علائم بکاهد. برای پیشگیری از بروز حملات سرگیجه، توصیه می شود از فشارهای عصبی بپرهیزید، چه اضطراب علائم سرگیجه را بدتر می کند.
برخی از موارد سرگیجه (مانند عفونت ویروسی گوش در التهاب اعصاب تعادلی گوش) به مرور خود به خود و بدون نیاز به درمان بهبود می یابند. از سوی دیگر، برخی دیگر از بیماران (مانند مبتلایان به بیماری منیر) ممکن است ماه ها یا حتی سال ها همچنان گرفتار حملات مکرر سرگیجه باشند.
معمولا، عفونت گوش داخلی ناشی از یک عامل ویروسی بوده و خود به خود و بدون نیاز به درمان بهبود می یابد. اما، به ندرت باکتری ها هم در این میان نقش دارند که در این صورت استفاده از آنتی بیوتیک ها ضروری خواهد بود. اگر دچار کاهش شنوایی هم شده اید، لازم است به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.
سرگیجه وضعیتی حمله ای خوش خیم اغلب چندین هفته یا ماه به طول انجامیده و نیازی هم به درمان ندارد. با این حال، احتمال عود علائم در فرصت های آتی وجود دارد و تا از میان رفتن علائم یا درمان بیماری، باید:
- به آهستگی از رختخواب بلند شوید
- و از فعالیت هایی که مستلزم نگاه کردن به سمت بالاست (مثل رنگ گردن دیوار یا نگاه به چیزی در طبقه بالایی کمد) خودداری کنید.
با توجه به این که یکی از فرضیات در مورد بروز این بیماری، سرگردان بودن خرده ریزه های کوچک در داخل کانال گوش است و این که تصور می شود با قرار گرفتن آن ها در سر جایشان علائم نیز برطرف می شوند، یکی از درمان های عملی حرکت دادن سر به چهار صورت متفاوت است (مانور Epley). هدف از این حرکات، آرام گرفتن خرده ریزه های سرگردان است که در پی آن علائم نیز برطرف شوند. هر حرکت سر، لااقل ۳۰ ثانیه به طول می انجامد و طی آن ممکن است احساس سرگیجه وجود داشته باشد. علائم مدت کوتاهی پس از این حرکات برطرف می شوند، ولی درمان کامل بیماری دو هفته طول می کشد. چنانچه چهار هفته پس از بهبود علائم باز هم آثاری از آن دیدید، برای ادامه درمان به پزشک خود مراجعه کنید. با این حال، مانور Epley معمولا درمان دراز مدتی به حساب نمی آید.
در صورت نامناسب بودن مانور Epley (مثلا اگر مشکلی در گردن دارید) می توانید از تمرینات ورزشی تحت عنوان Brandt-Daroff بهره گیرید. این ها، حرکاتی پی در پی هستند که می توانید چگونگی انجام آن ها را یاد گرفته و خود در خانه انجام دهید. حرکات به مدت دو روز پشت سر هم و چهار بار در روز صورت گرفته و ممکن است علائم را تا دو هفته برطرف سازند.
بازتوانی اعصاب تعادلی گوش
به برخی دیگر از بیماران می توان چگونگی بازتوانی اعصاب تعادلی گوش را آموزش داد که هدف از آن همساز ساختن مغز با علائمی است که از گوش ارسال شده و موجب سرگیجه می شوند. به این ترتیب، به تدریج از شدت علائم بیماری کاسته خواهد شد.
بازتوانی اعصاب تعادلی گوش شامل برنامه ورزشی منظمی است که طی آن بیمار علیرغم احساس منگی و سرگیجه به حرکات خود ادامه می دهد. در نهایت، مغز می آموزد که بیشتر به پیام هایی که از نقاط دیگر بدن (مانند چشم ها و پاها) دریافت می کند و نه پیام های آشفته ای که از گوش داخلی می آیند توجه کند. به این ترتیب، مغز با اتکا به این پیام ها منگی و سردرگمی را به پایین ترین حد کاهش داده و تعادل بیمار بهتر از سابق حفظ خواهد شد. این حرکات را می توان تحت نظر اودیولوژیست (متخصص شنوایی) یا فیزیوتراپیست انجام داد و پزشک تان می تواند شما را نزد این متخصصین ارجاع دهد.
گاه، بازتوانی اعصاب تعادلی مغز بدون ارجاع به متخصص نیز امکان پذیر است. بررسی ها نشان داده اند که برخی از انواع سرگیجه توسط خود بیماران و با راهنمایی جزوه ای که روش ها و تمرینات را شرح می دهد قابل درمان هستند. تشخیص این موارد با پزشک است.
چه وقت پزشک تان، شما را نزد متخصص گوش و حلق و بینی ارجاع می دهد؟
- مانور Epley موثر واقع نشود یا قابل اجرا نباشد
- پس از چهار هفته هنوز علائم برطرف نشده
- و یا نشانه ها و علائم غیرعادی در شما مشاهده کند
به ندرت و چنانچه علائم سرگیجه چندین ماه یا سال به طول انجامد، ممکن است نیاز به عمل جراحی پیش آید. از جمله این موارد، موقعی است که یکی از کانال های حاوی مایع گوش داخلی، مسدود شده باشد.
در مواردی که علت سرگیجه مرکزی (یعنی مربوط به بخش هایی از مغز) است، برخی داروها (مانند پروکلرپرازین و آنتی هیستامین ها) برای درمان دوره های سرگیجه تجویز می شوند، ولی این داروها عمدتا برای مراحل ابتدایی بیماری مفیدند و نباید به مدت طولانی مصرف شوند.
مراقبت از خود
بسته به علت بروز سرگیجه، توجه به موارد زیر توصیه می شود:
- انجام برخی ورزش های ساده با هدف رفع و تصحیح علائم
- دقت هنگام پایین رفتن از پله یا استفاده از پله برقی و یا پرهیز از افتادن در مواردی که نور به اندازه کافی نیست
- شب ها که می خوابید حتما یک یا چند بالش در زیر سرتان بگذارید
- به سرعت از وضعیت خوابیده بلند نشوید و پیش از آن که راه بیافتید، چند دقیقه ای بر لبه تخت بنشینید
- برای برداشتن چیزی خم نشوید
- گردن تان را (مثلا برای دیدن چیزی در طبقه بالای کمد) نکشید
- در فعالیت های روزمره، هنگامی که گردن تان کشیده است، و یا زمانی که سرتان به حالت افقی است (مثلا در وضعیت خوابیده)، سرتان با احتیاط حرکت دهید
- حرکات ورزشی که شروع کننده سرگیجه هستند انجام دهید، تا مغزتان عادت کند و به تدریج از شدت علائم کاسته شود (هنگام ورزش مراقب باشید که نیافتید و همه احتیاطات لازم را به عمل آورید تا آسیب نبینید).
سرگیجه با علت ناشناخته
چنانچه علت سرگیجه ناشناخته بوده و یا بیماری از علائم زیر رنج می برد، لازم است در بیمارستان بستری شود:
- شدت تهوع و استفراغ به حدی است که مایعات کافی نمی توانند به بیمار برسند
- سرگیجه ناگهانی بوده و تغییری در موقعیت بدن موجب آن نباشد
- امکان مرکزی (مغزی) بودن سرگیجه وجود دارد
- کاهش ناگهانی شنوایی ولی نه به علت بیماری منیر
از سوی دیگر، ممکن است متخصصین نیز بیمار را به دلایل زیر بستری کنند:
- متخصص اعصاب برای درمان بیماری سیستم اعصاب
- متخصص گوش و حلق و بینی برای بیماری های گوش، بینی یا گلو
- و متخصص بیماری های شنوایی و تعادلی به دلیل اختلالات تعادلی
اما در این فاصله، بیمار همچنان می تواند از درمان های دارویی بهره گیرد.
