خونریزی غیر طبیعی از رحم (Abnormal Uterine Bleeding)

خونریزی رحمی غیر طبیعی (AUB) چیست؟

منظور از خونریزی غیر طبیعی از رحم، هر نوع خونریزی حجیم یا غیر معمول از رحم است که طبیعتاً از راه واژن دفع می‌شود. این خونریزی می‌تواند در هر زمانی از چرخه ماهانه، حتی در هنگام خونریزی قاعدگی نیز رخ دهد.

علائم خونریزی رحمی غیر طبیعی

خونریزی واژینال در فاصله بین خونریزی‌های طبیعی قاعدگی، یکی از علائم AUB است. داشتن خونریزی حجیم و شدید در زمان خونریزی قاعدگی طبیعی نیز می‌تواند علامت دیگری در نظر گرفته شود.

به خونریزی شدید در هنگام قاعدگی و یا خونریزی که برای بیشتر از ۷ روز طول بکشد، منوراژی گفته می‌شود. برای مثال، خونریزی می‌تواند آنقدر شدید باشد تا فرد مبتلا مجبور شود هر ساعت نوار بهداشتی خود را عوض کند!

خونریزی رحمی غیر طبیعی چگونه به‌وجود می‌آید؟

عوامل مختلفی می‌توانند باعث ایجاد AUB شوند. بارداری، یک علت شایع است! (و اولین فرضی است که باید در نظر گرفت)

پولیپ‌ها و فیبروئیدها (برجستگی‌های کوچک و بزرگ دیوار رحم) نیز می‌توانند عامل ایجاد AUB باشند. به صورت نادر، اختلالات تیروئید، عفونت گردن رحم و یا سرطان رحم نیز می‌تواند منجر به خونریزی رحمی غیر طبیعی شود.

در اکثر زنان، خونریزی رحمی غیر طبیعی، نتیجه عدم تعادل هورمونی است. اگر عامل AUB اختلالات هورمونی باشد، به آن «خونریزی رحمی اختلال عملکردی یا (DUB)» گفته می‌شود که در نوجوانان و یا زنان نزدیک به یائسگی شایع‌تر است.

موارد ذکر شده تنها بخش کوچکی از دلایل ایجاد AUB می‌باشد. هر یک از این دلایل ممکن است در هر سنی رخ دهد اما احتمال وجود برخی از عوامل در برخی از سنین بیشتر است. (در واقع سن بیمار برای رسیدن به تشخیص کمک‌ می‌کند)

زنان در دهه دوم، سوم و چهارم زندگی (۱۰ تا ۳۹ سال):
یکی از عوامل شایع ابتلا به خونریزی رحمی غیر طبیعی در این بازه سنی، حاملگی است. برخی از زنان در چند ماه اول حاملگی طبیعی دچار خونریزی رحمی غیر طبیعی و لکه‌بینی می‌شوند. علاوه بر آن، برخی از قرص‌های خوراکی ضدحاملگی و یا ابزارهای داخل رحمی ضدحاملگی (IUD) نیز می‌توانند ایجاد AUB کنند.

برخی از زنان جوان مبتلا به خونریزی رحمی غیر طبیعی، در طی دوره ماهانه خود تخمک‌گذاری ندارند. این موضوع خصوصاً برای زنان نوجوانی که پریودهایشان به تازگی شروع شده، امری معمول است. علت این اتفاق یک عدم تعادل هورمونی است که به دنبال آن، استروژن مخاط پوشاننده رحم (اندومتر) را تحریک می‌کند تا رشد کند و بسیار ضخیم شود. در هنگام خونریزی قاعدگی که این لایه بسیار ضخیم شده ریزش پیدا می‌کند، خونریزی حجیمی ایجاد خواهد شد.

عدم تعادل هورمونی، همچنین می‌تواند نظم بدن برای خونریزی به موقع و قابل پیشبینی را به هم زده و در نتیجه موجب خونریزی نامنظم (لکه‌بینی) شود.

زنان در دهه پنجم و ششم زندگی (از ۴۰ تا ۵۹ سال):
در سنین نزدیک یائسگی و زمانی که یائسگی به تازگی شروع شده است، تخمک‌گذاری برای مدت طولانی قطع می‌شود، نتیجه آن عدم تعادل هورمونی و ایجاد AUB است که خود را به صورت خونریزی‌های قاعدگی شدیدتر و یا خونریزی روشن نامنظم (لکه‌بینی) نشان می‌دهد.

در این بازه سنی، ضخامت مخاط پوشاننده رحم نیز از علل دیگر ایجاد AUB است. این افزایش ضخامت (خصوصاً در این سن) می‌تواند هشداری برای ابتلا به سرطان رحم باشد. اگر در این بازه سنی هستید و خونریزی رحمی غیر طبیعی دارید، باید حتماً به پزشک مراجعه کنید و موضوع را با او در میان بگذارید. این اتفاق می‌تواند بخشی از فرایند طبیعی پیر شدن (عدم تعادل هورمونی ذکر شده) باشد اما مهم است که از عدم وجود سرطان و بدخیمی مطمئن شوید.

زنان پس از یائسگی:
در این بازه سنی، «درمان هورمونی جایگزین» یکی از علل شایع خونریزی غیر طبیعی بعد از یائسگی است. علل شایع دیگر، سرطان مخاط یا جسم رحم هستند. اگر چه این سرطان‌ها در زنان مُسِن شایع‌تر از زنان جوان است اما علل دیگری نیز برای AUB بعد از یائسگی وجود دارد. در نتیجه برای رسیدن به تشخیص قطعی، در صورت دچار شدن به خونریزی رحمی بعد از یائسگی حتماً باید به پزشک مراجعه کنید.

خونریزی رحمی غیرطبیعی (AUB) چگونه تشخیص داده می‌شود؟

آزمایشات و تست‌هایی که پزشک برای تشخیص مشکل شما درخواست می‌دهد می‌تواند وابسته به سن شما باشد. برای مثال اگر در سن و شرایط بارداری قرار دارید، پزشک برای شما تست بارداری درخواست می‌دهد.

در صورتی که خونریزی شدید دارید، در کنار سایر تست‌ها، احتمالا پزشک درخواست آزمایش خون هم می‌دهد تا مطمئن شود که در اثر خونریزی دچار کم‌خونی (به صورت فقر آهن) نشده‌اید. (و نیز تعداد پلاکت‌ها را بررسی می‌کند تا مطمئن شود علت خونریزی شدید تعداد پایین پلاکت نیست)

با انجام سونوگرافی از ناحیه لگن می‌توان تخمدان و رحم را مشاهده کرد. در برخی موارد سونوگرافی دلیل خونریزی را نیز مشخص می‌کند.

پزشک می‌تواند درخواست نمونه‌برداری از مخاط رحم (بیوپسی اندومتر) را نیز بدهد. برای انجام این کار، یک لوله باریک پلاستیکی (کاتتر) وارد رحم می‌شود تا نمونه کوچکی از مخاط رحم بردارد. سپس این نمونه برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. نتیجه پاتولوژی می‌تواند وجود سرطان یا تغییرات سلولی را نشان دهد. به طور کلی این نمونه‌برداری مداخله‌ای سرپایی است که می‌تواند در مطب پزشک انجام شده و تنها درد مختصری ایجاد می‌کند.

تست دیگری که ممکن است پزشک درخواست دهد، هیستروسکوپی است که طی آن، یک لوله بسیار باریک که دوربین بسیار کوچکی روی آن است وارد رحم می‌شود. وجود دوربین به پزشک کمک می‌کند تا داخل رحم را ببیند. در صورتی که هر مورد مشکوک و غیرطبیعی دیده شود، پزشک می‌تواند تصمیم به انجام نمونه‌برداری بگیرد.

آیا می‌توان از خونریزی رحمی غیر طبیعی جلوگیری کرد؟

در صورتی که خونریزی رحمی غیر طبیعی به عدم تغییرات هورمونی ایجاد شده باشد، قابل پیشگیری نیست. اما اگر علت آن برای مثال اضافه وزن باشد، می‌توان با کاهش وزن از آن جلوگیری کرد (زیرا چاقی و میزان بافت چربی، تولید هورمون‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد) در نتیجه حفظ و داشتن وزن طبیعی می‌تواند به جلوگیری از رخ دادن AUB کمک‌ کند.

درمان خونریزی رحمی غیرطبیعی (AUB)

برای درمان AUB گزینه‌های درمانی مختلفی وجود دارد. انتخاب درمان مناسب بستگی به علت خونریزی غیر طبیعی، سن و تمایل به بارداری در آینده دارد. پزشک به شما کمک می‌کند تا بهترین درمان را انتخاب کنید. البته اگر پزشک به تشخیص عدم تعادل هورمونی به عنوان علت خونریزی غیرطبیعی برسد، ممکن است شما و پزشکتان تصمیم به «درمان انتظاری» بگیرید. (یعنی صبر کنید و وضعیت را تحت نظر بگیرید که آیا خونریزی به خودی خود بهبود می‌یابد یا نه؟)

برخی از گزینه‌های درمانی عبارتند از:

۱. کارگذاری ابزار داخل رحمی (IUD): ممکن است پزشک کارگذاری IUD را به شما پیشنهاد دهد. IUD یک ابزار پلاستیکی کوچک است که از طریق واژن درون رحم جایگذاری می‌شود تا از بارداری جلوگیری کند. یکی از انواع IUDها، هورمون نیز آزاد می‌کند. این نوع IUD به خوبی می‌تواند خونریزی رحمی غیر طبیعی را کاهش دهد. البته در نظر داشته باشید که همانند قرص‌های خوراکی ضدبارداری، در برخی موارد IUDها می‌توانند خود موجب خونریزی رحمی غیر طبیعی نیز شوند. در این صورت باید مشکل را با پزشک خود مطرح کنید.

۲. قرص‌های ضدبارداری: این قرص‌ها شامل هورمون‌های جنسی است و از بیش از حد ضخیم شدن مخاط رحم جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، سیکل‌های ماهانه را منظم کرده و از دردهای قاعدگی می‌کاهد.

برخی از قرص‌های ضدبارداری، خصوصاً قرص‌هایی که تنها حاوی پروژستین هستند (که به آنها مینی‌پیل گفته می‌شود) در بعضی از افراد می‌توانند باعث ایجاد خونریزی غیرطبیعی شوند! در صورتی که با وجود مصرف دارو خونریزی شما کنترل نشده است، حتماً موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.

۳. باز کردن دهانه رحم و کورتاژ (A D&C): در این روش دهانه رحم کشیده می‌شود تا به اندازه کافی فضا برای ورود یک ابزار جراحی مخصوص به داخل رحم ایجاد شود. پزشک از این ابزار استفاده می‌کند تا مخاط رحم را بخراشد و خارج کند. مخاط خارج شده در آزمایشگاه تحت بررسی قرار می‌گیرد تا دیده شود که شامل بافت غیر طبیعی هست یا نیست. انجام این مداخله در بیهوشی کامل و در حالتی مشابه خواب صورت می‌گیرد. در صورتی که خونریزی رحمی شدید دارید، پزشک می‌تواند از کورتاژ هم برای تشخیص علت و‌ محل خونریزی و هم درمان آن استفاده کند. انجام کورتاژ خود به تنهایی در اکثر موارد خونریزی شدید را متوقف می‌کند. در مورد نیاز به انجام این روش درمانی، پزشک شما تصمیم خواهد گرفت.

۴. هیسترکتومی (برداشتن رحم): منظور از هیسترکتومی، جراحی برداشتن رحم است. کسی که تحت این عمل جراحی قرار می‌گیرد، دیگر پریود و طبیعتاً باردار نیز نمی‌شود. هیسترکتومی یک جراحی بزرگ است که نیاز به بیهوشی کامل و بستری در بیمارستان دارد و ممکن است دوره ریکاوری طولانی نیاز داشته باشد. در مورد خطرات و منافع هیسترکتومی از پزشک خود مشورت بگیرید.

۵. تخریب مخاط رحم: در این روش درمانی، مخاط رحم تخریب می‌شود اما بر خلاف هیسترکتومی، رحم برداشته نمی‌شود. این روش ممکن است در برخی زنان خونریزی قاعدگی را برای همیشه قطع کند. با این وجود، برخی دیگر از زنان به دنبال این روش همچنان خونریزی‌های کم‌حجم و یا لکه‌بینی را خواهند داشت. حتی در تعداد کمتری از زنان خونریزی‌های منظم حفظ خواهد شد. افرادی که تحت این روش درمانی قرار می‌گیرند، باید همچنان مصرف برخی داروهای ضدبارداری را در نظر داشته باشند، هر چند در اکثریت موارد، رخ دادن بارداری چندان محتمل نیست.

پزشک می‌تواند تخریب مخاط رحم را به شیوه‌های متعددی انجام دهد. جدیدترین شیوه‌های موجود برای این جراحی، نیاز به بیهوشی عمومی و حتی ماندن در بیمارستان ندارد. زمان ریکاوری بعد از این این روش در مقایسه با هیسترکتومی کمتر می‌باشد.

زندگی کردن با AUB

خونریزی رحمی غیر طبیعی می‌تواند اثرات منفی روی زندگی شما بگذارد. غیر قابل پیشبینی بودن زمان خونریزی باعث می‌شود تا همیشه نگران و مضطرب باشید. همچنین خونریزی شدید می‌تواند فعالیت‌های روزانه شما را محدود کند. در برخی از زنان، حتی می‌تواند مانع از خروج آنها از منزل نیز شود.

در صورتی که خونریزی‌های قاعدگی حجیم دارید، به محض شروع خونریزی و یا اگر قابل پیشبینی است، چند روز قبل از شروع خونریزی از ایبوپروفن (ادویل) استفاده کنید. این دارو از خانواده دارو‌های ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) است. داروهای این خانواده می‌توانند موجب کاهش خونریزی قاعدگی شوند. در این حالت باید از دریافت میزان کافی آهن در وعده‌های غذایی خود نیز اطمینان حاصل کنید. پزشک هم ممکن است برای اطمینان از کم خون نشدن شما، مکمل آهن را برایتان تجویز کند.

سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید

1. علت احتمالی خونریزی رحمی غیرطبیعی من چیست؟
2. آیا مشکل من جدی است؟ آیا در معرض بیماری‌های دیگری نیز قرار دارم؟
3. بر اساس علت خونریزی، چه درمانی را به من توصیه می‌کنید؟
4. خطرات و فواید این روش درمانی چیست؟
5. آیا این درمان، شانس من برای بارداری در آینده را تحت تاثیر قرار خواهد داد؟

Centers for Disease Control and Prevention: Heavy Menstrual Bleeding

National Institutes of Health, MedlinePlus: Abnormal Uterine Bleeding