الف تا ی بیماری هاب
برونشیت (Bronchitis)
تعریف
برونشیت به معنای التهاب لولههای برونشی (نایژکها) است. زمانی که نایژکها ملتهب یا عفونی میشوند، هوای کمتری قادر به ورود و خروج به ریهها خواهد بود و معمولاً فرد مقادیر زیادی خلط در طی سرفه دفع میکند. برونشیت می تواند حاد (استمرار کم) یا مزمن (استمرار طولانی) باشد. برونشیت حاد معمولاً از طریق عفونت های ویروسی یا باکتریایی ایجاد می شود. این نوع برونشیت معمولاً بدون ایجاد مشکل، به سرعت درمان میشود اما برونشیت مزمن نشانه یک بیماری ریوی جدی تر است و هیچگاه به طور کامل درمان نمی شود (فقط قابل کنترل است).
علائم
برونشیت حاد معمولاً با علایمی شبیه به سرماخوردگی مثل آبریزش بینی، عطسه کردن و سرفه های خشک آغاز می شود اما این سرفه ها خیلی زود عمیق تر و دردناک تر می شود. سرفه، خلطی سبز-زرد رنگ ایجاد می کند که حاوی خون، بزاق، سلول های مرده و سایر مواد است. تب تا ۱۰۲ درجه فارنهایت در این بیماری کاملاً طبیعی است. سرفه ها همچنین می تواند با خس خس هم همراه شود. درموارد ساده تر از برونشیت حاد، بیشتر علایم در سه تا پنج روز ناپدید می شوند. سرفه ها باقی مانده و ممکن است تا چند هفته ادامه پیدا کند. همچنین برونشیت حاد معمولاً با یک عفونت و بیماری باکتریایی همراه می شود که علایم خاص خود از قبیل تب را دارد. عفونت باکتریایی را می توان با آنتی بیوتیک درمان کرد اما معمولاً دربرابر عفونت های ویروسی اصلی موثر نیستند. اولین نشانه برونشیت مزمن، سرفه خفیف است که سرفه سیگاری ها نامیده میشود. این سرفه می تواند کمی خلط هم ایجاد کند. خس خس کردن و تنگی نفس نیز میتواند همراه با این سرفه ایجاد شود. با پیشرفت بیماری، تنفس دشوارتر خواهد شد و بیمار احساس می کند که باید فعالیت خود را کمتر کند. در عین حال، بدن دیگر نمی تواند اکسیژن کافی را بگیرد درنتیجه تغییراتی در ساخت خون پدید می آید.
علل
برونشیت حاد و مزمن هر دو التهابات ایجاد شده در گذرگاه هوا هستند اما عوامل پیدایش آنها متفاوت است. برونشیت حاد معمولاً طی زمستان و به دنبال یک بیماری ویروسی مثل سرماخوردگی یا آنفولانزا می آید و می تواند عفونت های باکتریایی همراه خود داشته باشد. فردی که به برونشیت حاد مبتلاست معمولاً طی دو هفته بهبود می یابد اما سرفه هایی که همراه با بیماری می آید ممکن است مدت بیشتری به طول انجامد.
حتی مثل سایر عفونت های گدرگاه هوا، ممکن است فرد به سینه پهلو نیز مبتلا شود. در عین حال، هرکسی می تواند به برونشیت حاد مبتلا شود اما افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مثل نوزادان و افراد سالخورده، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
افراد سیگاری و افراد مبتلا به بیماری قلبی و ریوی و افرادی که در معرض بخارهای شیمیایی یا آلودگی شدید هوا قرار دارند بیشتر در معرض خطر هستند. از طرفی برونشیت مزمن یکی از عوامل اصلی مرگ و ناتوانی است و کشیدن سیگار شایعترین علت بروز آن است اما افرادی که در شرایط نامناسب آب و هوایی کار میکنند (مثلا معدنچیان زغال سنگ و کارگران کارخانههای ذوب فلزات) نیز بیش از دیگران به برونشیت مزمن مبتلا میشوند.
این نوع برونشیت نیز مثل برونشیت حاد با سرفه و خلط سازی بسیار همراه است، به آهستگی پیشرفت می کند و درنتیجه بیشتر درمیان افراد سالخورده به چشم می خورد تا جوانان و میانسالان.
حتی مثل سایر عفونت های گدرگاه هوا، ممکن است فرد به سینه پهلو نیز مبتلا شود. در عین حال، هرکسی می تواند به برونشیت حاد مبتلا شود اما افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مثل نوزادان و افراد سالخورده، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
افراد سیگاری و افراد مبتلا به بیماری قلبی و ریوی و افرادی که در معرض بخارهای شیمیایی یا آلودگی شدید هوا قرار دارند بیشتر در معرض خطر هستند. از طرفی برونشیت مزمن یکی از عوامل اصلی مرگ و ناتوانی است و کشیدن سیگار شایعترین علت بروز آن است اما افرادی که در شرایط نامناسب آب و هوایی کار میکنند (مثلا معدنچیان زغال سنگ و کارگران کارخانههای ذوب فلزات) نیز بیش از دیگران به برونشیت مزمن مبتلا میشوند.
این نوع برونشیت نیز مثل برونشیت حاد با سرفه و خلط سازی بسیار همراه است، به آهستگی پیشرفت می کند و درنتیجه بیشتر درمیان افراد سالخورده به چشم می خورد تا جوانان و میانسالان.
درمان
هدف اصلی در درمان برونشیت کاهش تحریک نایژک ها است. البته افراد مبتلا به برونشیت مزمن به طور کامل که درمان نمیشوند ولی علایم بیماری کاهش یافته و از گسترش بیماری و بروز عوارض آن جلوگیری میشود.اگر فرد در محیط کار خود با گرد و غبار و بخار سر و کار دارد، پزشک باید تغییر محیط کار را به بیمار خود توصیه کند. تمامی افراد مبتلا به برونشیت مزمن باید برنامهای به منظور داشتن یک روش زندگی سالم را داشته باشند. بهبود سلامت عمومی یک فرد، توانایی بدن وی را جهت مقابله با عفونتها افزایش میدهد.
فرد مبتلا به برونشیت باید مصرف سیگار را به طور کامل قطع و از محیطهای آلوده و گرد و غبار و هوای محیطهای سرد خودداری کند.
مصرف آنتی بیوتیک مناسب و داروهای متسع کننده راههای هوایی و داروهای خلط آور با تجویز پزشک باید صورت پذیرد. البته زمان استفاده از آنتی بیوتیک محدود است و نیازی به مصرف دائم آن نیست.
مصرف از مایعات گرم فراوان در حد ۲ تا ۳ لیتر در روز باعث رقیق شدن خلط و تخلیه بهتر آن میشود.
مصرف رژیم غذایی متعادل و صحیح و نگه داشتن وزن بدن در محدوده ایده آل از اقدامهای لازم دیگر در روند درمان است.
انجام ورزشهای سبک منظم بدون ایجاد خستگی از کارهای دیگر مورد نیاز در درمان بیماری است.
بیمار برای تسکین دردهای خفیف و کاهش تب میتواند از استامینوفن داروهای ضد سرفه استفاده کند. البته از داروهای ضد سرفه تنها زمانی استفاده میشود که سرفه بدون خلط باشد. توجه داشته باشید که متوقف کردن سرفه به طور کامل میتواند خطرناک باشد زیرا این کار موجب تجمع ترشحات مخاطی و مواد تحریککننده در لولههای نایژهای میشود. همچنین با گیر افتادن این ترشحات احتمال بروز ذاتالریه افزایش و تبادل اکسیژن در ریهها کاهش مییابد.
فرد مبتلا به برونشیت باید مصرف سیگار را به طور کامل قطع و از محیطهای آلوده و گرد و غبار و هوای محیطهای سرد خودداری کند.
مصرف آنتی بیوتیک مناسب و داروهای متسع کننده راههای هوایی و داروهای خلط آور با تجویز پزشک باید صورت پذیرد. البته زمان استفاده از آنتی بیوتیک محدود است و نیازی به مصرف دائم آن نیست.
مصرف از مایعات گرم فراوان در حد ۲ تا ۳ لیتر در روز باعث رقیق شدن خلط و تخلیه بهتر آن میشود.
مصرف رژیم غذایی متعادل و صحیح و نگه داشتن وزن بدن در محدوده ایده آل از اقدامهای لازم دیگر در روند درمان است.
انجام ورزشهای سبک منظم بدون ایجاد خستگی از کارهای دیگر مورد نیاز در درمان بیماری است.
بیمار برای تسکین دردهای خفیف و کاهش تب میتواند از استامینوفن داروهای ضد سرفه استفاده کند. البته از داروهای ضد سرفه تنها زمانی استفاده میشود که سرفه بدون خلط باشد. توجه داشته باشید که متوقف کردن سرفه به طور کامل میتواند خطرناک باشد زیرا این کار موجب تجمع ترشحات مخاطی و مواد تحریککننده در لولههای نایژهای میشود. همچنین با گیر افتادن این ترشحات احتمال بروز ذاتالریه افزایش و تبادل اکسیژن در ریهها کاهش مییابد.
پیشگیری
بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به برونشیت، عدم مصرف سیگار یا ترک آن است. افراد سیگاری ده مرتبه بیشتر از سایرین از این بیماری و سایر اختلالات ریوی جان میسپارند. از سایر محرک های محیطی مثل مواد شیمیایی موجود در آلاینده های هوا نیز باید پرهیز شود. واکسن زدن نیز می تواند افراد را از ابتلا به برخی بیماری های خاص ریوی مثل سینه پهلو و آنفلوآنزا (که میتوانند زمینه بروز برونشیت را فراهم کنند) محافظت کند.