دمل (Abscess)
تعریف
دُمَل یا آبسه به جمع شدن چرک در جایی از بافت گفته میشود. علائم و نشانه‌های دمل شامل مواردی همچون قرمزی، درد، گرمی و ورم میشود. این ورم را هرگاه فشار دهیم، به نظر می‌رسد که درون آن از مایعی پر شده‌است.
منطقهٔ قرمز شده اغلب فراتر از ورم نیز می‌رود. کفگیرک‌ها یا کورک‌ها انواعی از دمل هستند که اغلب دارای فولیکول مو می‌باشند و این مورد در نوع دمل بزرگ اندازهٔ بزرگ‌تری دارد.
دمل‌ها معمولاً به دلیل عفونت باکتریایی به وجود می‌آیند. اغلب باکتری‌های مختلفی در یک عفونت درگیر هستند. در ایالات متحده و بسیاری از نقاط دنیا، معمول‌ترین باکتری استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متی‌سیلین است. در مواردی به ندرت پیش می‌آید که انگل نیز باعث دمل میشود و این امر بیشتر در کشورهای در حال توسعه معمول است.
دمل پوستی معمولاً با شکل ظاهر آن تشخیص داده میشود و بعد با برش و بازکردن آن تأیید میشود. در مواردی که تشخیص چندان واضح نیست، می‌توان از تصویربرداری فراصوت استفاده کرد.
در دمل‌های به وجود آمده اطراف مقعد، لازم است سی‌تی اسکن صورت گیرد تا میزان عمق عفونت شناسایی شود. درمان استاندارد بسیاری از دمل‌های بافت نرم یا پوستی با برش آن برای بازکردن و خشک شدن انجام میشود.
استفاده از آنتی‌بیوتیک برای این نوع دمل در افرادی که سالم هستند و به غیر از دمل مشکل دیگری ندارند، به نظر تأثیری ندارد. شواهد اندکی وجود دارد که می‌گویند حفرهٔ ایجاد شده بعد از خشک شدن دمل را نباید با گاز پانسمان بست.
درست بعد از خشک شدن دمل، اگر به جای این که آن را باز بگذاریم، آن را ببندیم احتمال بهبودی افزایش می‌یابد، بدون این که خطر بازگشت دمل وجود داشته باشد. اغلب استفاده از سوزن سرنگ برای کشیدن چرک به بیرون کافی نیست.
دمل‌های پوستی مشکلی رایج هستند و در سال‌های اخیر رایج‌تر نیز شده‌اند. عوامل خطر شامل استفاده از تزریق دارو به صورت درون‌وریدی میشود که نرخ افراد گزارش شده در این مورد تا ۶۵ درصد بوده‌است. در سال ۲۰۰۵، در ایالات متحده، ۳٫۲ میلیون نفر برای مشکل دمل به بخش اورژانس بیمارستان‌ها مراجعه کردند. در استرالیا حدود ۱۳ هزار نفر به خاطر این بیماری در سال ۲۰۰۸ در بیمارستان بستری شدند.
واژه‌شناسی
دمل با تلفظ به معنی قرحه که برآید و میان آن چرک کند و گاه سر باز کند و گاه محتاج نشتر شود، دمل از جنس خراج است و سبب آن بد گواریدن (هضم) طعام (خوراک) باشد و حرکت‌ها و ریاضت‌ها که بر امتلا کنند.
امثال :ز دمل دولت یافتن، گویند هرکه را دمل شود دولت به او روی آورد: ضرری نیست که سودی ز پی‌اش گل نکند دمل غنچه ز دنبال زر گل دارد.
دمل زخمی که روی پوست بدن پدید شود و از آن خونابه و چرک آید، آبسه
مترجمان پزشکی دمل را به واژه‌های مختلفی اطلاق کرده‌اند از جمله واژهٔ کورک یا (Boil) که به معنی یک برآمدگی بزرگ، حساس و سرخ رنگ است و زمانی به وجود می‌آید که پیازچهٔ مو دچار عفونت ناشی از باکتری استافیلوکوک شود.
همچنین به کورک و جوش چرکی نیز دمل گفته شده‌است.
علل
کورک یک عفونت پوستی است که از فولیکول مو یا غده چربی پوست آغاز می‌کند. این عفونت‌ها که از آنها با نام آبسه پوستی نیز یاد میشود، عفونت‌های موضعی هستند که در عمق پوست ایجاد می‌شوند. کورک معمولاً به شکل یک ناحیه حساس قرمز بروز می‌کند که با گذشت زمان سفت و محکم شده و در نهایت مرکز آن نرم و پر از عفونت میشود.
این عفونت در واقع سلول‌های سفید خونی است که بدن برای از بین بردن آلودگی و عفونت، آنها را با کمک جریان خون می‌فرستد. مجموع این سلول‌های سفید خونی، باکتری‌ها و پروتئین‌ها چرک نامیده میشود. در نهایت چرک یک دهانه را ایجاد می‌کند که از طریق جراحی می‌توان آن را باز کرد. این دهانه گاهی به طور خود به خود در سطح پوست باز میشود.
دُمَل (به انگلیسی: Abscess) به جمع شدن چرک در جایی از بافت گفته میشود. علائم و نشانه‌های دمل شامل مواردی همچون قرمزی، درد، گرمی و ورم میشود. این ورم را هرگاه فشار دهیم، به نظر می‌رسد که درون آن از مایعی پر شده است. منطقهٔ قرمز شده اغلب فراتر از ورم نیز می‌رود.
کفگیرک‌ها یا کورک‌ها انواعی از دمل هستند که اغلب دارای فولیکول مو می‌باشند و این مورد در نوع دمل بزرگ اندازهٔ بزرگ‌تری دارد.
انواع جوش و کورک
- دمل‌های بزرگ و یا فرانکل‌ها. آنها آبسه‌هایی در پوست هستند که در اثر باکتری استافیلوکوکوس اورئوس به وجود می‌آیند. ممکن است این دمل‌ها چندین مجرا یا دهانه در پوست داشته باشند، همچنین ممکن است این نوع جوش‌ها با تب و لرز همراه باشند.
- فولیکولیت. گونه‌ای خفیف‌تری از جوش‌ها محسوب میشود. این عفونت فولیکول‌های مو را تحت تأثیر قرار می‌دهد. معمولاً در این نوع از جوش‌ها باکتری” استاف ” عامل ایجاد جوش می‌باشد. این نوع جوش بیشتر احساس خارش ایجاد می‌کند تا اینکه صدمه‌ای داشته باشد. ظاهر این نوع از جوش‌ها مشابه به آکنه می‌باشد.
- آکنه کیستی. نوعی آبسه است که در مجراهای مسدود شده پوست تشکیل میشود. این مجراها در اثر تجمع چربی و عفونت‌ها مسدود می‌گردند. آکنه کیستیک در سال‌های نوجوانی شایع است.
- هیدرآدنیت چرکی (Hidradenitis suppurativa). یک بیماری غیرمعمول با علتی ناشناخته است که در آن آبسه‌های متعددی در زیر بغل، ناحیه کشاله ران یا زیر سینه تشکیل میشود. این مناطق در اثر التهاب موضعی غدد عرق، درگیر این عارضه می‌شوند.
- کیست پیلونیدال. یک نوع از آبسه است که در چین باسن ایجاد میشود. این عارضه اغلب پس از مسافرت‌های طولانی که در آن فرد مجبور به نشستن طولانی‌مدت است، ایجاد میشود.
آبسه چیست و علل آن کدامند؟
آبسه، تجمع چرک در یک قسمت از بدن است. چرک مایع غلیظی است که معمولا حاوی گلبول های سفید خون، بافت های مرده و میکروب ها (باکتری) است.معمولا عفونت باکتریایی باعث ایجاد آبسه می شود.
برخی باکتری ها با تولید سم باعث تخریب بافت های بدن شده و چرک را ایجاد می کنند. این باکتری ها شامل استافیلوکوک اورئوس و استرپتوکوک پیوژن می باشد.
این عفونت باکتریایی باعث می شود سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با باکتری ها، گلبول های سفید خون و مواد شیمیایی خاصی را فعال کند. در این مبارزه، برخی بافت های بدن می میرند. با مردن بافت، یک حفره تشکیل شده و از چرک پر می شود. اگر عفونت ادامه داشته باشد، این حفره بزرگ تر می شود.
انواع آبسه
- آبسه دندان: عفونت از نوک ریشه دندان خود را به لثه رسانده و باعث تورم و ایجاد درد شدید آن میشود! معمولا درمان در این حالت کمی پیچیده تر بوده ودر مواردی ممکن است لازم باشد دندان را کشید. در موارد پیشرفته تر از عفونت، آبسه دندان ممکن است به نواحی حساسی از سر و گردن نیز برسد که برای آن نیاز به جراحی های پیچیده در اتاق عمل باشد.
- آبسه اطراف مقعد: در سراسر روده بزرگ و بویژه در نزدیکی محل خروج مدفوع در لبه مقعد، غده هایی وجود دارند که مانند غده های عرق ،مسئول ترشح موادی هستند که بسته به نوع مواد مترشحه نقش خود را در تامین سلامت کلی بدن ایفا می کنند. دهانه ی این غده ها به داخل روده باز می شودوترشحات آنها از این طریق به داخل روده بزرگ تخلیه می گردد. اگر دهانه غده هایی که در نزدیکی مقعد هستند به دلیلی بسته شود، غده دچار عفونت میگردد و تدریجا متورم می شود و حاوی چرک خواهد شد. این حالت باعث ایجاد آبسه در نزدیکی مقعد میگردد
- آبسه مغزی: آبسه مغزی تجمع چرک ناشی از یک عفونت باکتریال در مغز یا خارجی‌ترین لایه از سه لایه غشایی است، که مغز و نخاع را می‌پوشانند.
روش‌های تشخیص
پزشک می‌تواند با انجام معاینه‌های فیزیکی علل بروز انواع کورک‌ها را تشخیص دهد. قسمت‌های مختلفی از بدن تحت تأثیر این نوع از عفونت‌های پوستی قرار می‌گیرند. به همین دلیل ممکن است پزشک در مورد برخی دیگر از نواحی بدن سؤال کرده و یا آن نواحی را معاینه کند.
درمان
درمان دمل
- درمان دمل با دبریدمان: دبریدمان به چهار طریق انجام میشود که بنا به نیاز دخالت پزشکی در مورد بیمار درنظر گرفته میشود. به برش، برداشت و یا حذف یک بخش از بافت مرده، عفونی شده و یا صدمه دیده از بدن بیمار، به منظور تسریع روند جایگزینی و یا ترمیم طبیعی در بافت سالم اطراف آن و بهبود در آن قسمت گفته میشود. دبریدمان می‌تواند بصورت جراحی(برش توسط تیغ)، توسط اتولیز(بکمک آنزیم) و یا شیمیایی (با استفاده از دارو) انجام گیرد.
- درمان دمل با کورتاژ: این روش به معنای تراشیدن است که یکی از روش های درمان دمل است.
- درمان دمل با پادزیست یا آنتی بیوتیک
درمان کورک
استفاده از کمپرس آب گرم: اولین راه درمان برای اکثر کورک‌ها اِعمال گرما بر روی آنها است که شامل خیساندن ناحیه عفونت در آب گرم و یا گذاشتن کیسه آب گرم بر روی آنها است.
- برش و تخلیه:ممکن است پزشک شما برای تخلیه کردن یک کورک یا دمل بزرگ، بریدگی کوچکی بر روی نوک آن ایجاد کند.
- مصرف آنتی بیوتیک‌ها:از آنتی بیوتیک‌ها اغلب برای از بین بردن عفونت‌های میکروبی استفاده میشود. اگر عفونت به پوست اطراف کورک نیز سرایت کرده باشد،
درمان آبسه دندان
ابتدا بایستی آبسه تخلیه شود که با آن درد و مقدار زیادی عفونت کاهش می یابد سپس درمان ریشه ممکن است لازم باشد و بایستی سریعاً انجام شود. اگر آبسه بافت لثه را درگیر کرده باشد توصیه می شود دهان را با آب گرم شستشو کنید این کار چند بار در روزوچندین روز بایستی انجام شود. استفاده از آنتی بیوتیک برای حذف کامل عفونت ضروری است..
نحوه درمان و جراحی بیماری آبسه مقعد
جراحی این بیماری بسیار راحت و به صورت سرپایی با بی حسی موضعی و با یک برش با چاقو یا لیزر می باشد که دیگر نیازی به بیهوشی و بستری در بیمارستان ندارد، بعد از اینکه چرک مریض تخلیه می شود داخل حفره کاملا تمیز شده و روی حفره پانسمان می شود.
درمان آبسه مغزی
- آنتی‌بیوتیک برای ۶-۴ هفته جهت مبارزه با عفونت
- داروهای ضد تشنج برای پیشگیری از بروز حملات تشنجی
- کورتیکواستروییدها برای کاهش تورم مغزی پس از عمل جراحی
