راهنمای کنترل محیطی برای مقابله با کووید ۱۹ در مراکز جمعی (زندان، پادگان و مراکز نظامی و انتظامی)
«وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی – معاونت بهداشت – مرکز سلامت محیط کار»
دامنه کاربرد:
مراکز جمعی شامل: پادگان ها، زندان ها، کانون های اصلاح تربیت، مراکز نظامی و انتظامی
مقدمه:
شناسایی راه های انتقال عامل ایجادکننده بیماری نقش مهمی در کنترل آن دارد. راه های انتقال این ویروس هنوز به طور دقیق مشخص نشده است ولی به عنوان یک اصل کلی ویروس های تنفسی به طور عمده از طریق ریز قطرات یا از طریق سرفه یا عطسه و یا لمس اشیاء آلوده منتقل می گردند. بر اساس دانسته های کنونی این بیماری از یک طیف ملایم تا شدید با علایمی همچون تب، سرفه، تنگی نفس میتواند بروز نماید و در موارد شدیدتر ممکن است منجر به ذات الریه، نارسایی کلیه و مرگ گردد. درصد مرگ ناشی از این بیماری هنوز به طور دقیق مشخص نشده است.
با عنایت به آخرین مطالعات، انتقال ویروس کرونا از انسان به انسان از طریق سرفه، عطسه، تخلیه ترشحات بینی و دهان می باشد. این ویروس میتواند در فاصله ۱ تا ۲ متری از طریق سرفه یا عطسه منتقل شود. راه دیگر انتقال، تماس دست ها با محیط و سطوح آلوده به ویروس مانند تجهیزات، دستگیره درب ها، میز و صندلی، شیرآلات، نرده پله ها، پریز و کلیدهای برق و کلیه وسایلی که به طور عمومی و مشترک استفاده میشود (اسکناس، اسناد و مدارک دست به دست شده و نظایر آن) بنابراین حائز اهمیت است پس از تماس با هر فرد یا اشیاء مشکوک دست و صورت خود را با آب و صابون شستشو دهید.
اقدامات کنترلی بهداشت محیطی
هدف: کاهش غلظت عامل عفونت در هوا، سطوح و اشیاء
راهکارها: تهویه مناسب و مطلوب، جداسازی فضا یا رعایت فاصله حداقل یک متر از افراد بیمار یا مشکوک، گندزدایی سطوح و اشیاء
۱. بهداشت فردی:
- از دست دادن و روبوسی کردن توسط زندانیان با هم و با ملاقات کنندگان و همچنین سربازان و کارکنان خودداری گردد.
- شستن مستمر دست ها با آب و صابون (طبق دستورالعمل) و یا استفاده از مواد ضدعفونی کننده بر پایه الکل توسط زندانیان و کارکنان
- از تهیه و خوردن غذا از بوفه زندان و پادگان همچنین خوردن غذاهای آماده تا حد امکان اجتناب کرده و از مواد غذایی به صورت کاملا پخته استفاده گردد.
- از تجمع زندانیان و سربازان در یک محل عمومی فاقد شرایط محیطی مناسب بدون استفاده از تجهیزات بهداشت فردی از جمله ماسک، به ویژه در صورت مشاهده علائم مشکوک به بیماری حتی سرماخوردگی و آنفلوانزا بایستی خودداری شود.
- نیروهای خدماتی در هنگام نظافت باید از لباس حفاظتی، ماسک، چکمه و دستکش استفاده نمایند؛
- برای ثبت حضور و غیاب، ترجیحا از سیستم تشخیص چهره استفاده کنید؛
- برای تماس با دکمه های آسانسور (درصورت وجود)، از دستمال کاغذی استفاده نمایید؛
- از دستمال کاغذی هنگام عطسه یا سرفه کردن (در صورتیکه دستمال وجود نداشت از قسمت داخلی آرنج موقع سرفه و عطسه استفاده شود) استفاده کنید.
- از دستمال مشترک برای تمیز کردن میز و صندلی و سایر وسایل استفاده نشود (ترجیحا هر یک از کارکنان از دستمال نظافت شخصی استفاده نمایند و یا استفاده از دستمال نظافت یکبار مصرف).
- از تماس دست ها با چشم، بینی و دهان خودداری شود.
- استعمال دخانیات به دلیل تاثیر آن بر تضعیف سیستم ایمنی بدن و مستعد نمودن افراد در ابتلا به ویروس بهتر است صورت نپذیرد.
- درصورت مشاهده علایم سرماخوردگی استراحت کرده و از ماسک با نحوه صحیح استفاده کنید و درصورت شدید شدن علایم به مراکز درمانی مراجعه کنید.
- در نمازخانه ها استفاده از مهر و سجاده شخصی ضرورت کامل دارد؛
- در رختکن و حمام، استفاده از وسایل بهداشتی شخصی ضروری است.
- افراد بیمار، تا زمان رسیدن آمبولانس یا انتقال به مراکز درمانی، حتی الامکان در یک مکان جدا از سایرین نگهداشته شوند و درصورت نیاز از مرکز تماس ۱۹۰ راهنمایی و مشاوره دریافت نمایند.
نحوه شستشوی دست ها
دست ها باید با آب گرم و صابون به مدت ۲۰ ثانیه به طریقه زیر شسته شوند:
- دستها را مرطوب کنید.
- از صابون مایع استفاده کنید.
- کف دست ها را خوب به هم بمالید.
- انگشتان را بشوئید.
- مچ ها را بشوئید.
- بین انگشتان را بشوئید.
- دست ها را آبکشی کنید.
- با دستمال کاغذی خشک کنید. (استفاده از حوله یک بار مصرف نیز مورد تایید است)
- شیر آب را با همان دستمال ببندید.
- دستمال را در سطل زباله درب دار بیندازید.
۲. بهداشت مواد غذایی:
- سرو نمک، فلفل، سماق، قند، شکر و آب آشامیدنی ترجیحا در بسته بندی های یکبار مصرف انجام گیرد.
- مواد غذایی سلف سرویس قبل از سرو باید دارای پوشش بهداشتی باشند.
- عرضه مواد غذایی رو باز در تمامی مراکز فعال ممنوع می باشد.
۳. بهداشت ابزار و تجهیزات:
- ترجیحا” از ظروف یکبار مصرف برای سرو غذا استفاده گردد.
- آشپزخانه ها و محل های سرو غذا (در صورت وجود) موظفند پس از سرویس دهی کلیه ظروف طبخ و آماده سازی موادغذایی، ظروف پذیرایی، لیوان، چنگال، کارد، بشقاب و پارچ آب و نظایر آن را با آب بالای ۷۵ درجه سانتیگراد بشویید، سپس گندزدایی و آبکِشی نمایند و برای سرویس دهی به افراد جدید از سرویس های جایگزین استفاده کنند.
- ترجیحا” زندانیان و سربازان از وسایل شخصی یا ظروف و تجهیزات یکبار مصرف مناسب جهت سرو غذا، آب و چای استفاده کنند.
- چنانچه از پوشش یکبار مصرف برای میز غذاخوری استفاده می شود باید پس از هر بار استفاده تعویض گردد.
- شستشو و گندزدایی ملحفه، پتو و نظایر آن (درصورت وجود) بعد از هر بار استفاده ضرورت دارد.
- درصورت وجود وسایل ورزشی و بازی کودکان (مهد کودک های داخل زندان های زنان و همچنین مراکز نظامی و انتظامی)، به طور مستمر گندزدایی شوند (حتی الامکان استفاده نشود).
- کلیه مهرها، کتب ادعیه و وسایل مشترک از جمله چادر، سجاده و نظایر آن از نمازخانه ها به صورت موقت جمع آوری گردد.
- وسایل نظافت پس از هر بار استفاده گندزدایی شود.
- ظروف حاوی مواد ضدعفونی کننده دست ها با پایه نگهدارنده به تعداد مناسب در هر طبقه، راهروها، اتاق ها، آسانسورها و مواردی نظیر آن تعبیه گردد.
۴. بهداشت ساختمان:
- از هواکش و باز گذاشتن درها و پنجره های فضاهای بسته مانند سالن ها، بندها، آسایشگاه ها، پادگان ها، محیط های اداری در زندان به منظور تهویه مطلوب و مستمر استفاده شود.
- تهویه مناسب سرویس های بهداشتی به طور مستمر صورت پذیرد.
- سرویس های بهداشتی (حمام و توالت) را به صورت مجزا گندزدایی کنید.
- قبل از کشیدن سیفون توالت فرنگی، درب آن را بگذارید تا میکروب ها در هوا پخش نشوند.
- سطوح دارای تماس مشترک شامل: دیوار و کف، درب ها، دستگیره درها، میز و صندلی، شیرآلات، نرده پله ها، تخت، کمد، کابینت، گوشی تلفن، دستگاه های کارتخوان و خودپردازها، کفپوش ها، کلید و پریزها، وسایل عمومی و نظایر آن با دستمال تمیز و خشک شده و سپس گندزدایی گردد.
- گندزدایی مستمر محل های عمومی (سالن ها، کالس های آموزشی و تربیتی و سالن های ورزشی، سینماها، استخرها، وسایط نقلیه عمومی مراکز مذکور) و اشیاء، حداقل روزی یکبار انجام گیرد.
- سیستم لوله کشی صابون مایع و دستمال کاغذی در توالت ها و سرویس های بهداشتی تعبیه گردد.
- شیر آب روشویی، سرویس های بهداشتی، ترجیحا از نوع پدالی یا چشمی باشد.
- دفع پسماندها باید به شیوه بهداشتی در سطل های در دار پدالی صورت پذیرد و کلیه نیروهای خدماتی در خصوص جمع آوری و دفع پسماند رعایت تمامی ملاحظات بهداشتی (جمع آوری پسماند در کیسه های پلاستیکی محکم بدون درز و نشت) در آخر هر شیفت در دستور کار قرار دهند.
- در محل های تجمع نظیر نمازخانه گندزدایی در فواصل اقامه هر وعده نماز پیش بینی شود.
- هوای آسانسور باید تهویه مناسب داشته باشد و مرتبا گندزدایی شود.
- آبخوری ها و آب سردکن ها به صورت موقت حذف گردد.
- در صورت وجود سالن های ورزشی، وسایل و تجهیزات حداقل یکبار در پایان شیفت کاری گندزدایی شوند.
- اتاقک های سیگار (درصورت وجود) غیر فعال گردد.
- تابلوهای آموزشی نحوه پیشگیری از انتقال بیماری های تنفسی به تعداد کافی در محل های مناسب نصب گردد.
- راهنمای شستشوی دست ها به تعداد کافی در محل سرو مواد غذایی و سرویس های بهداشتی و محل های مناسب نصب گردد.
قابل توجه: جهت کنترل کرونا در مراکز تهیه و توزیع و عرضه مواد غذایی و اماکن عمومی فعال در پادگان ها و زندان ها از دستورالعمل های اختصاصی مرتبط استفاده شود.
نکات مهم:
- هنگام گندزدایی و نظافت، سالن ها باید خالی از افراد بوده و درها و پنجره ها باز گذاشته شوند و جهت تهویه بهتر هواکش نیز روشن باشد.
- در هنگام گندزدایی ملاحظات لازم به منظور جلوگیری از خطر برق گرفتگی در نظر گرفته شود.
- گندزداها باید با آب سرد یا معمولی تهیه گردد.
- محلول های گندزدا باید روزانه تهیه و استفاده شود (کارایی محلول پس از گذشت ۲۴ ساعت کاهش می یابد).
- امکانات لازم برای شستشوی مرتب دست ها و استفاده از ماسک یکبار مصرف در طول شیفت (به ازاء هر شیفت حداقل ۲ ماسک) و شستشو و گندزدایی روزانه لباس کار برای نیروهای خدماتی باید فراهم شود.
- از تِی مخصوص فقط برای گندزدایی مکان هایی که امکان آلودگی وجود دارد استفاده نمایید.
- سطل زباله، دستمال ها، تِی، وسائل نظافت و گندزدایی سرویس های بهداشتی باید از وسایلی که برای مکان های دیگر استفاده می شود، مجزا باشد.
- در طول مدت نظافت مراقب باشید لباس، دستکش و ماسک مخصوصتان پاره نشود و آسیب نبیند و در صورت صدمه آن را تعویض نمایید.
- لازم است سطوح گندزدایی شده به مدت ۱۰ دقیقه خیس بماند.
- نظافت را از یک نقطه آغاز و در طرف یا نقطه مقابل به پایان برسانید. (تِی را به صورت مارپیچ حرکت دهید)
- ” تِی هایی” که برای نظافت کف اتاق ها و سالن ها و غیره استفاده می شود باید دارای چند “سَر” اضافی باشند.
- پس از استفاده از پارچه ها، دستمال نظافت و تِی، میبایست در آب داغ شسته و سپس در محلول آب ژاول به مدت ۳۰ دقیقه غوطه ور بماند. بعد از آن در دمای اتاق خشک شده و برای استفاده آماده باشد.
اقدامات لازم در موارد مواجهه با افراد مشکوک به بیماری:
در صورت بروز هرگونه علائم شبیه سرماخوردگی فصلی در افراد مقیم و پرسنل مانند: تب بالای ۳۸ درجه، سرفه و گلودرد، نارسایی تنفسی و تنگی نفس، علائم گوارشی از قبیل اسهال، نارسایی اعضای بدن به خصوص کلیه ها و شوک عفونی باید بلافاصله از ادامه کار منع و به مراکز درمانی/ خدمات جامع سلامت ارجاع داده شود و فقط با تاییدیه رسمی این مراکز/ افراد به محل کار خود بازگردند.
گندزداهای سطوح:
۱. مواد گندزدا و ضدعفونی بر پایه الکل دارای مجوز
الکل برای از بین بردن ویروس ها موثر است. اتیل الکل ۷۰ درصد یک میکروب کش با طی گسترده است و به طورکلی از الکل ایزوپروپیل بهتر است. الکل اغلب برای گندزدایی سطوح کوچک (به عنوان مثال درپوش لاستیکی ویال های دارویی مولتیپل دوز، ترمومترها) و گاهی سطوح خارجی تجهیزات (مثل استتوسکوپ و ونتیالتورها) استفاده می شود.
به دلیل قابلیت اشتعال الکل استفاده از آن برای گندزدایی سطوح کوچک محدود می شود و در فضاهایی با تهویه مطلوب استفاده می گردد. استفاده مکرر و طولانی از الکل به عنوان گندزدا می تواند باعث تغییر رنگ، تورم، سخت شدن و ترک خوردگی لاستیک و پلاستیک های خاص شود.
۲. مواد گندزدا و ضدعفونی کننده بر پایه الکل دارای مواد کواترنر آمونیوم
مطابق دستورالعمل و راهنمای شرکت تولید کننده
۳. مواد گندزدای اکسیدان نظیر پراکسید هیدروژن
مطابق دستورالعمل و راهنمای شرکت تولید کننده
۴. سفیدکننده
گندزدایی قوی و موثر است که ماده فعال آن هیپوکلریت سدیم در از بین بردن باکتری، قارچ و ویروس از جمله ویروس آنفلوانزا موثر است اما به راحتی توسط مواد آلی، غیر فعال می شود.
گندزداها و سفیدکننده های خانگی (با ۱۰ تا ۶۰ دقیقه زمان تماس)، با هزینه کم و به طور گسترده در دسترس است و برای گندزدایی سطوح در مراکز درمانی توصیه می شود. با این حال سفیدکننده ها غشاهای مخاطی، پوست و مجاری تنفسی را تحریک می کند و تحت تاثیر گرما و نور تجزیه می شوند و به راحتی با سایر مواد شیمیایی واکنش نشان می دهند. بنابراین سفیدکننده ها باید با احتیاط مصرف گردند.
استفاده نادرست از سفیدکننده از جمله عدم رعایت میزان رقیق سازی توصیه شده (قوی تر و ضعیف تر) می تواند اثرات آن را برای گندزدا کاهش دهد و باعث آسیب دیدگی کارکنان مراقب بهداشتی گردد.
برای تهیه و استفاده از سفیدکننده رقیق شده رعایت موارد زیر ضروری است:
- استفاده از ماسک، پیش بند ضد آب و دستکش و عینک برای محافظت از چشم در برابر پاشیدن توصیه می شود.
- محلول های سفیدکننده در محل های با تهویه مناسب مخلوط نموده و استفاده گردد.
- سفیدکننده با آب سرد مخلوط گردد. (آب گرم باعث تجزیه هیپوکلریت سدیم می گردد و آن را ناکارآمد می نماید)
- در صورت استفاده از سفیدکننده حاوی هیپوکلریت سدیم ۵ % آن را تا ۰.۰۵ %رقیق نمایید.
احتیاط های لازم برای استفاده از سفیدکننده ها:
- سفیدکننده ها موجب خوردگی در فلزات می گردند و به سطوح رنگ شده صدمه می زنند.
- از تماس با چشم باید خودداری گردد اگر سفیدکننده به چشم وارد گردد بلافاصله باید به مدت ۱۵ دقیقه با آب شسته شود و با یک پزشک مشورت گردد.
- از به کار بردن سفیدکننده ها به همراه سایر مواد شوینده خانگی اجتناب گردد زیرا کارایی آن را کاهش داده و می تواند باعث واکنش های شیمیایی خطرناک شود. به عنوان مثال گازهای سمی در هنگام مخلوط کردن سفید کننده با مواد شوینده اسیدی مانند موادی که برای تمیزکردن توالت استفاده می شود، تولید می گردد و این گاز می تواند باعث مرگ یا جراحت گردد. درصورت لزوم ابتدا از مواد شوینده استفاده نمایید و قبل از استفاده از سفیدکننده برای گندزدایی، کامل با آب بشویید.
- سفیدکننده رقیق نشده وقتی در معرض نور خورشید قرار می گیرد گاز سمی آزاد می نماید؛ بنابراین سفیدکننده ها باید در مکان خنک و دور از نور خورشید و دور از دسترس کودکان قرار داده شوند.
- هیپوکلریت سدیم با گذشت زمان تجزیه می شود برای اطمینان از اثربخشی آن از سفیدکننده هایی که اخیرا تولیدشده خریداری نموده و از ذخیره بیش از حد خودداری گردد.
- اگر از سفیدکننده رقیق استفاده کنید محلول رقیق شده را روزانه و تازه تهیه نموده و بر روی آن برچسب تاریخ رقیق سازی قید شود و محلول های تهیه شده بلا استفاده را بعد از ۲۴ ساعت دور ریخته بریزید. مواد آلی موجب غیرفعال شدن سفیدکننده ها می گردد بنابراین ابتدا سطوح آغشته به مواد آلی ابتدا باید تمیز شده و قبل از گندزدایی با ماده سفیدکننده عاری از مواد آلی گردد.
- سفیدکننده رقیق شده را باید دور از نور خورشید و درصورت امکان در ظروف تیره رنگ و دور از دسترس کودکان نگهداری گردد.
پوشیدن و درآوردن تجهیزات حفاظت فردی
- خطرات را شناسایی و مدیریت کنید.
- تجهیزات حفاظت فردی ضروری را تهیه نمایید.
- مشخص نمایید کجا باید تجهیزات حفاظت فردی پوشیده و درآورده شود.
- لباس حفاظت فردی را بپوشید.
- از پیشبند ضد آب استفاده کنید.
- ماسک را مطابق شکل بزنید.
- ضدعفونی دست انجام شود.
- دستکش پوشیده شود (از دستکش های لاستیکی برای پاکسازی محیط و مدیریت پسماندها استفاده شود).
مراحل برداشتن تجهیزات حفاظت فردی
- درآوردن پیشبند پلاستیک و دفع صحیح آن، اگر پیش بند مورد استفاده مجدد قرار می گیرد، در یک ظرف با مواد گندزدا قرار داده شود.
- اگر روکش کفش پوشیده شده است، آن را درحالی که دستکش در دست دارید، بردارید.
- لباس و دستکش را از داخل به خارج بچرخانید و به نحو مناسب دفع کنید.
- اگر چکمه های پلاستیکی پوشیده اید، چکمه ها را، بدون دست زدن به آنها از پا خارج کنید. چکمه های در آورده شده را در یک ظرف محتوی مواد گندزدا بیاندازید.
- ضدعفونی دست انجام شود.
- ماسک از پشت سر برداشته شود.
- ضدعفونی دست انجام شود.
نکات مهم در پیشگیری از کرونا ویروس:
- قبل از خوردن و آشامیدن دست های خود را تا بالای مچ به مدت ۲۰ ثانیه با آب و صابون مایع بشویید و درصورت عدم دسترسی به آب سالم از مواد ضدعفونی کننده بر پایه الکلی استفاده نمایید.
- از تماس با افرادی که مریض هستند خودداری کنید.
- از روبوسی و دست دادن با افراد دیگر بپرهیزید. (فاصله ۱ تا ۲ متر از افراد بیمار حفظ شود)
- افراد بیمار و مشکوک حتما از ماسک استفاده نمایند.
- از دست زدن به چشم، بینی یا دهان خودداری کنید.
- هنگام عطسه و سرفه، دهان و بینی خود را با دستمال کاغذی بپوشانید و دستمال را در سطل زباله بیندازید.
- اگر علائم سرماخوردگی دارید در منزل استراحت کنید.
- ویروس ها در هوای سرد و خشک انتقال سریعتری دارند و باید هوای محیط مرطوب نگه داشته شود.
- گندزدایی سطوحی که در تماس مکرر با آن هستید.
- تقویت سیستم ایمنی با مصرف میوه و سبزیجات تازه.
