واکسن کرونا (واکسن های تأیید شده، واکسن های پیشنهادی)

واکسنها به طور گسترده ای به عنوان بخشی از استراتژی به منظور خروج از همه گیری جهانی بیماری در نظر گرفته شده اند تا بازگشت به الگوهای قبلی کار، تحصیل و معاشرت را امکان پذیر کنند. نکته مهم آن است که به منظور کنترل اپیدمی بیماری همه گیر کووید ۱۹، تولید واکسن باید از تعداد اندک دوزهای موجود پس از مرحله بالینی و ارزیابی کارآئی به تعداد کافی جهت ایمن سازی جمعیت جهان افزایش یابد، که این امر به تعامل نزدیک بین تولیدکنندگان و تصمیم سازان به صورت یک تلاش جهانی برای کنترل ویروس نیاز داشته و ضرورت دسترسی عادلانه همه کشورها به واکسنهای موثر را مطرح میکند.

واکسن کووید ۱۹ واکسنی است که برای ایجاد ایمنی اکتسابی در برابر کووید ۱۹ در نظر گرفته شده است.

قبل از همه گیری کووید ۱۹، کار برای تولید واکسن علیه بیماری های مرتبط با ویروس کرونا، مانند سارس و مرس دانش مورد نیاز در مورد ساختار و عملکرد ویروسهای کرونا را فراهم کرده بود، که این امر در اوایل سال ۲۰۲۰ توسعه فن آوری های مختلف جهت تولید واکسن کووید ۱۹ را تسریع کرد.

واکسن های مختلف و پیشتاز

تا اواسط دسامبر ۲۰۲۰، ۵۷ نامزد واکسن در تحقیقات بالینی بودند، از جمله ۴۰ واکسن در فاز ۱ و ۲ از بررسی بالینی و ۱۷ واکسن در فاز ۲ و ۳. آزمایشات فاز ۳ بالینی در مورد چندین واکسن نشان داده است که این واکسن ها در جلوگیری از عفونتهای علامت دار کووید ۱۹، تا ۹۵% اثر داشتند.

تا کنون مقامات نظارتی ملی در کشورهای مختلف واکسن های ذیل را برای استفاده عمومی، به صورت اضطراری و یا تأیید، تصویب کردند:

• ToZinameran from BioNTech-Pfizer
• BBIBP-corV from Sinapharm
• Corona-vac from Sinovac
• Mrna-1273 from Moderna
• Gam-covid-vac from Gamaleya
• Asterazeneca from Oxford

میزان خرید واکسن توسط کشورهای مختلف و نسبت واکسن خریداری شده به جمعیت در این کشورها (کشورهای پیشگام) ^(۴)

شرکت های مدرنا، فایزر و آسترازنکا ظرفیت تولید ۵.۳ میلیارد دوز از واکسن را در سال ۲۰۲۱ پیش بینی کرده اند که میتواند برای واکسیناسیون حدود ۳ میلیارد نفر مورد استفاده قرار گیرد، زیرا این واکسن‏ها به منظور ایجاد اثر محافظتی به دو تزریق (دو دوز) احتیاج دارند.

تا ماه دسامبر، بیش از ۱۰ میلیارد دوز واکسن توسط کشورها پیش سفارش داده شده است که تقریباً نیمی از دوزهای خریداری شده توسط کشورهای با درآمد بالا در جهان است که تنها ۱۴% از جمعیت جهان را به خود اختصاص میدهند.

بسیاری از کشورها برنامه های واکسیناسیون مرحله ای را اجرا میکنند که الویت واکسیناسیون با افرادی است که بیشتر در معرض خطر عوارض بیماری هستند مانند افراد مسن و کادر درمان.

میزان واکسن خریداری شده توسط کشور انگستان از انواع شرکت های تولید کننده واکسن ^(۴)

توزیع کلی جغرافیایی تولید واکسن کووید ۱۹

موسسات واقع در آمریکای شمالی حدود ۴۰% از تحقیقات واکسن را در اختیار دارند، در حالی که در آسیا و استرالیا ۳۰%، در اروپا ۲۶% و چند پروژه در آمریکای جنوبی و آفریقا در حال فعالیت می باشند.

دولتهای مختلف منابعی را به منظور سرمایه گذاری ملی یا بین المللی در تحقیقات، توسعه و تولید واکسن از سال ۲۰۲۰ اختصاص داده اند، بیشترین سرمایه گذاری مربوط به دولت کانادا بوده که ۲۷۵ میلیون دلار برای ۹۶ پروژه تحقیقاتی واکسن در موسسات و دانشگاه های این کشور تخصیص داده است.

در حال حاضر واکسن آسترازنکا با کارایی نزدیک به ۷۰ درصد در فهرست پر فروش ترین واکسن ها میباشد. بر اساس اطلاعیه اتحادیه مردمی واکسن People Vaccine Alliance، تمام دوزهای واکسن مدرنا و ۹۶% از دوزهای واکسن فایزر توسط کشورهای ثروتمند خریداری شده است.

در مقابل، آسترازنکا/آکسفورد متعهد شده است که ۶۴% از دوزهای خود را در اختیار مردم کشورهای در حال توسعه قرار دهد.

با این وجود، علی رغم اقدامات این شرکت ها در جهت بالا بردن میزان عرضه، در سال آینده حداکثر تنها به اندازه ۱۸% از جمعیت جهان واکسن تأمین خواهد شد.

واکسن تولیدی در هندوستان

در این بین شرکتهای دارویی در بسیاری از کشورها به منظور دسترسی به یک واکسن موثر و ایمن در حال تلاش میباشند.

شرکت Bharat BioTEC در هند مستقر در حیدر آباد طبق گزارش “هندِ امروز” “India Daily” اعلام کرده است که واکسن کووید ۱۹ تولیدی آن شرکت ۶۰% کارآیی داشته و مطمناً بیش از ۵۰% کارآئی خواهد داشت و عنوان داشته که این واکسن پس از کسب مجوزهای های لازم، در حدود ژانویه ۲۰۲۱ قابل توزیع خواهد بود.

اگرچه در ابتدای فرایند تولید واکسن ها بر علیه بیماری کووید ۱۹، کارآیی بالای ۵۰ درصد به عنوان میزان قابل قبول ذکر شده بود، اما در حال حاضر این میزان کارآیی در مقایسه با سطوح بسیار بالاتر گزارش شده از دیگر واکسن ها، چندان چشمگیر به نظر نمی رسد. مدتی بعد کشور هندوستان در سوم ژانویه ۲۰۲۱ این واکسن را جهت استفاده اضطراری تأیید کرد.

با این حال به چند دلیل این موارد نیازمند تامل است:

1. اول اینکه آزمایشات بالینی مرحله ۳ برای این واکسن که Covaxin نامیده میشود، از اوایل این ماه آغاز شده است که با حدود ۲۶۰۰۰ شرکت کننده در ۲۵ بیمارستان در سراسر کشور هند، هنوز نتایج آن منتشر نشده است.
2. دوم، شرکت بهارات بیوتک هیچ نتیجه ای از آزمایشات فاز ۱ و ۲ واکسن خود و همچنین هیچ یک از آزمایشات پیش بالینی و طرح آزمایش فاز ۳ این واکسن را منتشر و افشا نکرده است. تمامی این اطلاعات به همراه جزییات روش ها و نتایج، به منظور تعیین ایمنی و کارآیی هر واکسن حائز اهمیت است.

کارشناسان همچنین عدم دریافت مجوزهای اخلاقی آزمایشات فاز اول از این واکسن را توسط برخی موسسات عنوان کرده اند.

همچنین سوالاتی در مورد زمان پایانی کارآزمایی واکسن توسط محققان زیست فناوری بهارات وجود دارد چرا که در زمان تعیین شده برای پایان مطالعه این امکان فراهم می شود که کارآئی و دامنه اطمینان کارآئی واکسن تعیین شود.

طبق توصیه سازمان جهانی بهداشت تمامی تولید کنندگان واکسن ملزم به انجام آزمایشات مرحله ۳ بالینی هستند تا بتوانند ارزیابی دقیق از واکسن خود ارائه دهند.

بهارات بیوتک به منظور طراحی صحیح آزمایشات مرحله ۳ می بایست از نتایج آزمایشات فاز ۱ و ۲ استفاده کند و حداقل این داده ها در دسترس عموم نیستند. ^(۱)

دولت ها معمولاً در تدارک واکسن با کمترین پیشنهاد قیمت خواهند بود. موسسه سرم سازی هندوستان قیمت واکسن بهارات را در حد ۳ دلار یا ۲۲۵ روپیه در هر دوز به دولت هند اعلام کرده است، گرچه برای خریداران منفرد ممکن است ۲ برابر این مبلغ هزینه در بر داشته باشد.

واکسن شرکت Sputnik v در روسیه (واکسن گامالیا)

این واکسن در دو دوز قابل تزریق میباشد. تجزیه و تحلیل داده های کارآزمایی بالینی کارائی ۹۱.۴% برای واکسن در ۲۸ روز پس از دوز اول و بیش از ۹۵%، ۴۵ روز بعد از اولین دوز را نشان داده است.

منحصربه فرد بودن واکسن روسی در استفاده از دو ناقل آدنو ویروس انسان است که امکان میدهد یک پاسخ ایمنی قوی تر و طولانی مدت تر نسبت به واکسنهای استفاده شده از یک وکتور (ناقل) یکسان برای دو دوز متوالی را داشته باشد.

هزینه یک دوز واکسن Sputnik v کمتر از ۱۰ دلار برای بازارهای بین المللی خواهد بود.

RDIF (صندوق سرمایه داری مستقل روسیه، Russian Direct Investment Fund)  و همکارانش تولید فرم Lyophilized (خشک) از این واکسن را که قادر است در دمای +۲  تا +۸  درجه سانتی گراد ذخیره شود نیز آغاز کرده اند، چنین شکلی از واکسن، توزیع آن در بازارهای بین المللی و همچنین گسترش استفاده از آن در مناطق صعب العبور را امکان پذیر میکند.

از تاریخ ۲۴ نوامبر بیش از ۲۲۰۰۰ داوطلب با دوز اول و بیش از ۱۹۰۰۰ داوطلب با دوز اول و دوم این واکسن در ۲۹ مرکز پزشکی روسیه واکسینه شده اند، در حال حاضر آزمایشات بالینی فاز ۳ تایید شده در بلاروس، امارات، ونزولا و فاز ۲ و۳ در هند می باشد.

به دنبال تجویز این واکسن، عوارض جانبی جزئی کوتاه مدت مانند درد در ناحیه تزریق، علایم آنفولانزا مانند تب، ضعف، سردرد و خستگی مشاهده شده است. ^(۲)

قیمت واکسن ها

قیمت گذاری واکسن‏های کووید ۱۹ حتی در بین واکسن هایی که از پلت فرمهای مشابه استفاده میکنند، بسیار متفاوت است.

آسترازنکا واکسن دانشگاه آکسفورد برای هر دوره واکسیناسیون حدود ۸ دلار قیمت دارد که اندکی از واکسن ادعا شده توسط هند گران تر است. ^(۳)

جدول مقایسه قیمت واکسن های مختلف تأیید شده تا کنون در هر دوز ^(۴)

گرد آوری و تنظیم: دکتر مرجان زارع جوشقانی
گروه پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
انجمن علمی پزشکی اجتماعی ایران

منابع:

1. Reserving coronavirus disease 2019/vaccines for global access: cross sectional analysis
2. (Sputnikvaccine.com) The first registered covid-19 vaccine
3. Agreement with CEPI and GAVI and SERUM INSTITUE OF INDIA will bring vaccine to low and middle income countries and beyond
4. Https://www.bloomberg.com/graphics/2020-coronavirus-cases-world-map/

برای دانلود فایل این نوشته کلیک کنید.