تجارب واکسیناسیون Covid-19 در کشور انگستان

این واکسن ها در کسانی که در معرض خطر بالای بیشترین عوارض بیماری هستند با اولویت تزریق می شود. این افراد عبارتند از:

• سالمندان بخصوص ساکنین آسایشگاه های سالمندی
• کارکنان بهداشتی و درمانی خط اول مراقبت
• کارکنان مراقبت های اجتماعی خط اول
• مراقبین خانه های سالمندان

ترتیب اولویت سنی تزریق واکسن عبارتند از:

• افراد ۸۰ سال و بالاتر
• افراد ۷۵ سال و بالاتر
• افراد ۷۰ سال و بالاتر
• افراد ۶۵ سال و بالاتر
• افراد زیر ۶۵ سال با بیماری مزمن
• افراد زیر ۶۴ سال در اولویت های بعدی قرار دارند.

بیماری هایی که اولویت تزریق واکسن برای آنها وجود دارد عبارتند از:

• سرطان خون
• دمانس
• بیماریهای قلبی
• بیماریهای ریوی COPD
• بیماریهای کلیوی
• بیماریهای کبدی
• سطح ایمنی پایین (HIV مثبت، مصرف استروئید، شیمی درمانی، پرتودرمانی)
• آرتریت روماتویید، لوپوس، پسوریازیس
• پیوند اعضا
• سکته مغزی یا TIA
• بیماریهای نورولوژیک یا muscle wasting
• ناتوانی یادگیری عمیق و شدید
• مشکلات طحال : بیماری داسی شکل یا برداشتن طحال
• وزن بسیار بالا ( BMI بالای ۴۰)
• بیماری ذهنی شدید

علاوه بر موارد فوق، افراد زیر نیز در اولویت تزریق واکسن هستند:

• افرادی که بطور منظم از سالمندان یا بیماران مراقبت می کنند
• جوانانی که طولانی مدت در آسایشگاه ها زندگی می کنند

جایگاه واکسن برای زنان سنین باروری، زنان حامله یا شیرده 

شواهدی مبنی بر وجود عوارض واکسن برای خانم های حامله و شیرده وجود ندارد. ولی مطالعات بیشتری در این زمینه لازم است تا واکسن بطور رایج برای این گروه ها تجویز شود.

شواهد مطالعات غیر بالینی واکسن Pfizer BioNTech توسط سازمان بهداشت جهانی و سایر مراجع در آمریکا و کانادا و اروپا بررسی شده و نگرانی در مورد خطرات ناشی از آن در خانم های حامله وجود ندارد. در مورد واکسن Astra-Zeneca نیز نگرانی در تجویز هنگام بارداری و شیردهی گزارش نشده است.

طبق نظر کمیته مشترک واکسیناسیون و ایمن سازی (JCVI) منافع بالقوه واکسیناسیون در زیرگروهی از زنان بارداربیشتر است. این اافراد عبارتند از: افراد پرخطر برای ابتلا یا کسانی به دلیل شرایط بالینی در گروه پرخطر از نظر عوارض قرار می گیرند.

شواهدی برای خطر واکسن در دوران شیردهی برای شیرخوار وجود ندارد و مزایای تغذیه با شیرمادر کاملا مشخص است. به نظر می رسد بهتر است واکسن برای زنان باردار پرخطر تجویز شود و سایر زنان باردار بعد از اتمام بارداری واکسینه شوند.

توصیه ای برای به تعویق انداختن حاملگی بعد از تزریق واکسن نشده است. علیرغم نبود شواهدی برای عوارض واکسن در دوران شیردهی، خانم شیرده می تواند تصمیم بگیرد که واکسن بعد از اتمام دوره شیردهی برایش تجویز شود. نیازی به انجام تست بارداری قبل از تزریق واکسن نیست.

نحوه تزریق واکسن (Astra Zeneca (Oxford (ویروس زنده ضعیف شده)

واکسن به قسمت فوقانی خارجی بازو بصورت داخل عضلانی در دو دوز تزریق می شود.

دوز اول تا ۳ ماه ایمنی ایجاد می کند. دوز دوم را می توان ۲۱ روز بعد تجویز کرد. ولی اخیرا فاصله را تا ۱۲ هفته بعد از دوز اول افزایش داده اند.*

نکته: تزریق واکسن در افرادی که بیماری تب دار شدید دارند باید به تعویق بیفتد. ولی بیماری خفیف مثل سرماخوردگی یا تب پایین منعی برای تزریق واکسن نیست. 

شایعترین عوارض واکسن (Astra Zeneca Oxford) عبارتند از: 

سردرد، تهوع،استفراغ، میالژی (درد عضلانی) و آرترالژی (درد مفصلی)، حساسیت و درد و قرمزی و گرمی و خارش و تورم محل تزریق، خستگی، بیحالی، تب و لرز مختصر. درد محل تزریق طی ۷ روز از تزریق ایجاد می شود و چند روز بعد برطرف می شود.

عوارض کمتر شایع عبارتند از: علائم شبه آنفولانزا.

نحوه تزریق و دوز واکسن Pfizer/BioNTech COVID-19  

• تزریق این واکسن عضلانی در عضله دلتوئید می باشدو پس از رقیق شدن دو دوز هریک ۰.۳ میلی لیتر با فاصله ۲۱ روز تزریق می شود. افراد تا ۷ روز بعد از دوز دوم بطور کامل ایمن نیستند.
• در مورد تاثیر واکسن در سن کمتر از ۱۶ سال مطالعه ای نشده است.
• این واکسن یخ زده است که باید در ۲-۸ درجه ذوب شود و فقط به مدت ۲ ساعت می تواند در دمای ۲۵ درجه بماند. بعد از خروج از فریزر و قبل از رقیق کردن این واکسن تا ۵ روز در دمای ۲-۸ درجه قابل استفاده است.
• واکسن ذوب شده باید با ۱.۸ میلی لیتر کلرید سدیم ۰.۹ درصد ترکیب شود.
• عوارض حساسیت در مواردی دیده شده که باید آمادگی لازم قبل از تزریق واکسن در تمام شرایط فراهم باشد.
• تزریق این واکسن نیز در افراد مبتلا به بیماری تب دار شدید دارند باید به تاخیر بیافتد.

مانند هر تزریق عضلانی دیگر افرادی که مشکلات انعقادی دارند یا داروهای ضد انعقادی مصرف می کنند نباید این واکسن را دریافت کنند. افراد با ضعف ایمنی و افرادی که دارهای سرکوب کننده ایمنی مصرف می کنند پاسخ ایمنی کمتری نشان می دهند.

عوارض این واکسن نیز مانند واکسن قبلی می باشد.

در هر دو واکسن دوز دوم باید بین ۳ تا ۱۲ هفته بعد از دوز اول تزریق شود. در مورد هردو واکسن اگر حجم عضله دلتوئید کم باشد یا هر منعی برای تزریق از عضله دلتوئید باشد می توان واکسن را در عضله ران تزریق کرد.

آیا می توان با واکسن مبتلا به کووید-۱۹ شد؟

از واکسن نمی توان مبتلا به بیماری شد. ممکن است تب خفیفی بعد از واکسن باشد و علائمی مانند تهوع و سردردو درد بدنی دیده شود ولی این علائم موید بیماری نیستند.

آیا واکسن از ابتلا محافظت می کند؟

این واکسن ها هر یک در جمعیت های بیش از ۲۰ هزار نفر در دنیا آزمایش شده و بر اساس شواهد گزارش شده تا کنون ایمن می باشند. پس از ۲ تا ۳ هفته از تزریق دوز اول انتظار می رود محافظت ایجاد شود.

مانند تمام موارد واکسن بطور کامل محافظت کننده نیست و باید اقدامات حفاظتی ادامه یابد.

افرادی علیرغم دریافت واکسن به بیماری مبتلا شده اند اما بیماری در آنها شدت خیلی کمتری داشته است.

موارد منع تزریق واکسن

در مواردی که واکنش حساسیت آنافیلاکتیک به دوز قبلی واکسن نشان داده دوز دوم واکسن نباید تزریق شود.

منعی برای تزریق واکسن در کسانی که سابقه ابتلا به بیماری کووید ۱۹ داشته و یا سرولوژی مثبت دارند وجود ندارد. زیرا معلوم نیست ایمنی ناشی از عفونت طبیعی تا چه زمانی دوام دارد و واکسیناسیون محافظت بیشتری ایجاد می کند.

درمانهای ضد ویروسی یا پلاسمای مبتلایان منعی برای تزریق واکسن نیستند.

فواصل بین تزریق

در مواردی که دوز بالای واکسن بیش از حد توصیه شده تزریق شود فرد باید از نظر بروز عوارض تحت نظر باشد و در صورت بروز هر عارضه ای درمان علامتی شود.
اگر دوز دوم واکسن فایزر زیر ۱۹ روز تزریق شود باید دوز دیگری (دوز سوم) حداقل ۲۱ روز بعد از دوز دوم دوباره تزریق گردد.

اگر دوز دوم واکسن AstraZeneca زیر ۲۸ روز تزریق شود ولی حداقل زیر ۲۱ روز از دوز اول نباشد نیازی به تکرار آن نیست.

اما اگر دوز دوم زیر ۲۱ روز تزریق شود باید دوز سوم را حداقل ۲۸ روز بعد از دوز دوم تزریق کرد.

اگر فاصله بین دوز اول و دوم بیش از حد توصیه شده باشد، دوز دوم در هر حال باید تزریق شود.

بهتر است دوز دوم هر واکسنی از همان نوع واکسن اول باشد. اگرچه با توجه به تنوع واکسن ها و علی رغم اینکه واکسن فایزر از نوع mRNA و آسترازنکا از نوع DNA می باشد، اعلام شده است که در صورت فقدان واکسن هم نوع، دوز دوم می تواند از نوع دیگر تزریق شود.
در حال حاضر در این مورد مورد اختلاف نظر وجود دارد.

میزان کارآئی منتشر شده در فاصله‏ی دوز اول تا دوز دوم از واکسن فایزر ۵۲.۴ درصد با دامنه اطمینان ۹۵ درصد از ۲۹.۵ تا ۶۸.۴ درصد بوده است.

بر اساس نتایج مطالعه‏ فاز سوم از واکسن فایزر، بیشترین میزان شکست در ایجاد محافظت در فاصله‏ی کوتاهی پس از دوز اول که انتظار نمی رود پاسخ ایمنی قابل توجهی رخ داده باشد، اتفاق افتاده است.

بر اساس داده های افراد مورد بررسی بین روزهای ۱۵ تا ۲۱، کارآئی واکسن در برابر ابتلاء به شکل علامت دار از بیماری کووید۱۹ در حد ۸۹ درصد با دامنه اطمینان ۹۵ درصد از ۵۲ تا ۹۷ درصد برآورد شده است.

به این ترتیب چنین در نظر گرفته می شود که میزان محافظت واکسیناسیون پس از ۱۴ روز بسیار بالا خواهد بود.
در خصوص واکسن آسترازنکا، ۲۲ روز پس از دوز اول از این واکسن، کارآئی در حد ۷۳ درصد با دامته اطمینان ۹۵ درصد از ۴۸.۸ تا ۸۵.۸ درصد گزارش شده است.

از محافظت بالای ایجاد شده در مقابل بستری شدن در بیمارستان پس از روز ۲۱ از دریافت این واکسن تا دو هفته پس از دوز دوم، چنین استنباط می شود که این واکسن قادر به ایجاد محافظت کوتاه مدت در حد بالا از موارد شدید بیماری است.

بر اساس نتایج منتظر نشده، چنین عنوان شده است که ایمنی محافظت کننده پس از دوز اول تا ۱۲ هفته ادامه می یابد.
در حال حاضر شواهدی مبنی بر اینکه پاسخ ایمنی به واکسن فایزر در مقایسه با آسترازنکا و مدرنا، در حد قابل توجهی متفاوت باشد وجود ندارد.

 ضرورت استفاده از واکسن جهت کنترل همه گیری جهانی

با ایجاد محدودیت های فراوان در کشورهای جهان بدنبال پاندمی Covid-19، در دسترس بودن واکسن علیه این بیماری تنها راه حل برای برگشت به شرایط عادی می باشد.
موفقیت برنامه واکسیناسیون نیز منوط به میزان بالای پذیرش و تمایل افراد برای دریافت واکسن است.
مطالعه ای در انگلستان بر روی ۱۵۰۰ نفر از افراد بالای ۱۸سال در این کشور از نظر تمایل به دریافت واکسن Covid-19 و عوامل مرتبط با آن، عواملی که می تواند با تمایل به دریافت واکسن مرتبط باشد را در ۵ دسته کلی تقسیم کرده است:

• ویژگی های فردی و بالینی: در مورد ویژگی های فردی و بالینی فقط سن بالاتر پیشگویی کننده‏ی تمایل به دریافت واکسن است.
• سابقه دریافت واکسن آنفولانزا: سابقه دریافت واکسن آنفولانزا در زمستان سال قبل پیشگویی کننده‏ی تمایل به دریافت واکسن بوده است.
• عقاید کلی در مورد واکسن: پیشگوئی کننده‏ی تمایل به دریافت واکسن نبوده است.
• عقاید و نگرش ها در مورد واکسن Covid-19: درک و دانش کافی از عوارض واکسن Covid-19 و عقاید کلی نسبت به واکسن Covid-19، مهمترین فاکتور پیشگویی کننده تمایل به دریافت واکسن می باشد.
• عقاید و نگرش ها در مورد بیماری Covid-19: تنها احساس خطر Covid-19 برای سایرین بعنوان فاکتور پیشگویی کننده مطرح بوده است.

جدول خلاصه عوامل مؤثر بر تمایل به دریافت واکسن

با توجه به اینکه عقاید و نگرش ها در مورد واکسن Covid-19 مهمترین عامل پیشگویی کننده تمایل به دریافت واکسن بیان شده است.

میزان اعتماد به مسئولین و عمل به توصیه های آنان، درک اثربخشی واکسن و سطح ایمنی زایی واکسن، سهولت دریافت، در دسترس بودن اطلاعات در مورد اثربخشی و عوارض احتمالی آن، جدید بودن واکسن و اطلاعات کم درمورد ایمنی آن و اجباری بودن آن می تواند عقاید و نگرش در مورد واکسن Covid-19 را تحت تاثیر قرار دهد.

آموزش هایی که تمرکز بر چگونگی تاثیر واکسن بر جلوگیری از انتقال بیماری دارند، همچنین باعث افزایش آگاهی مردم در مورد اثربخشی و عوارض واکسن می شوند، می توانند باعث تغییر نگرش افراد شوند.

* طبق نتایج کارازمایی بالینی دوز دوم باید به فاصله ۲۱ روز بعد تزریق شود اما در حال حاضر کشور انگلستان با هدف افزایش تعداد کسانی که در مرحله اول واکسینه می شوند و بر مبنای داده های منتشرنشده کارآزمایی بالینی فاز ۳ آکسفورد، پیشنهاد داده است که تزریق دوز دوم تا ۱۲ هفته به تاخیر افتد تا بتوان تعداد کسانی که دوز اول را دریافت می کنند افزایش داد. که البته این راهبرد جدید مخالفینی دارد و نقطه مقابل راهبرد مرکز کننترل و پیشگیری از بیماری های کشور آمریکا است. در حقیقت در مورد واکسن فایزر اطلاعاتی در مورد به تعویق انداختن دوز دوم وجود ندارد اما این گونه نتیجه گیری شده است که دلیلی ندارد که واکسن فایزر از این نظر با واکسن آکسفورد متفاوت باشد.

---

منابع 

1. nhs.uk. 2021. Coronavirus (COVID-19) Vaccine. [online] Available at: <https://www.nhs.uk/conditions/coronavirus-covid-19/coronavirus-vaccination/coronavirus-vaccine/?priority-taxon=774cee22-d896-44c1-a611-e3109cce8eae> [Accessed 3 January 2021].
2. GOV.UK. 2021. Why You Have To Wait For Your COVID-19 Vaccine. [online] Available at: <https://www.gov.uk/government/publications/covid-19-vaccination-why-you-are-being-asked-to-wait/why-you-have-to-wait-for-your-covid-19-vaccine?priority-taxon=774cee22-d896-44c1-a611-e3109cce8eae> [Accessed 3 January 2021].
3. GOV.UK. 2021. What To Expect After Your COVID-19 Vaccination. [online] Available at: <https://www.gov.uk/government/publications/covid-19-vaccination-what-to-expect-after-vaccination/what-to-expect-after-your-covid-19-vaccination?priority-taxon=774cee22-d896-44c1-a611-e3109cce8eae> [Accessed 3 January 2021].
4. GOV.UK. 2021. COVID-19 Vaccination Programme. [online] Available at: <https://www.gov.uk/government/collections/covid-19-vaccination-programme> [Accessed 3 January 2021].
5. Sherman SM, Smith LE, Sim J, Amlôt R, Cutts M, Dasch H, Rubin GJ, Sevdalis N. COVID-19 vaccination intention in the UK: results from the COVID-19 vaccination acceptability study (CoVAccS), a nationally representative cross-sectional survey. Hum Vaccin Immunother. 2020 Nov 26:1-10. doi: 10.1080/21645515.2020.1846397.
6. Folegatti PM, Ewer KJ, Aley PK, Angus B, Becker S, Belij-Rammerstorfer S, Bellamy D, Bibi S, Bittaye M, Clutterbuck EA, Dold C, Faust SN, Finn A, Flaxman AL, Hallis B, Heath P, Jenkin D, Lazarus R, Makinson R, Minassian AM, Pollock KM, Ramasamy M, Robinson H, Snape M, Tarrant R, Voysey M, Green C, Douglas AD, Hill AVS, Lambe T, Gilbert SC, Pollard AJ; Oxford COVID Vaccine Trial Group. Safety and immunogenicity of the ChAdOx1 nCoV-19 vaccine against SARS-CoV-2: a preliminary report of a phase 1/2, single-blind, randomised controlled trial. Lancet. 2020 Aug 15;396(10249):467-478. doi: 10.1016/S0140-6736(20)31604-4. Epub 2020 Jul 20. Erratum in: Lancet. 2020 Aug 15;396(10249):466. Erratum in: Lancet. 2020 Dec 12;396(10266):1884.

ترجمه و تنظیم:
دکتر مهستی علیزاده استاد پزشکی اجتماعی، دکتر مریم برادران استادیار پزشکی اجتماعی،
دکتر ژیلا خامنیان استادیار پزشکی اجتماعی
گروه پزشکی اجتماعی و خانواده دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز
انجمن علمی پزشکی اجتماعی ایران

---

برای دانلود فایل این نوشته کلیک کنید.