آیا همه‌گیری جهانی به شیوع بیماری‌های دیگر می‌انجامد؟
با ادامه جنگ علیه ویروس کرونا، واکسیناسیون در سطح جهان کاهش یافته است
دکتر آنیتا شت – متخصص عفونی اطفال و مدیر بهداشت کودکان در مرکز بین‌المللی دسترسی به واکسن در دانشکده سلامت عمومی بلومبرگ در دانشگاه جانز هاپکینز
مترجم: دکتر علی کاظمیان – استادیار سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی دانشکده دندانپزشکی مشهد
سکوتی غیرمعمول فضای سالن انتظار بخش کودکان بیمارستان مریلند را فراگرفته است. به طور معمول، انتظار می‌رود اینجا تعداد زیادی کودک ببینی اما این روزها، از هر ۱۰ وقت هماهنگ‌شده فقط دو بیمار مراجعه می‌کنند. خانواده‌ها در خانه مانده‌اند و ویال واکسن‌های استفاده نشده به سرعت در حال انباشته شدن هستند.
با قرنطینه و ترس از همه‌گیری، چنین تصاویری در کلینیک‌های اطفال نقاط مختلف امریکا به چشم می‌آید.
داده‌های مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها نشان می‌دهد کودکانی که واکسن سرخک دریافت کرده‌اند در سه ماهه نخست سال ۲۰۲۰ به نسبت همین دوره زمانی در سال ۲۰۱۹ تقریبا ۵۰ درصد کاهش داشته‌اند.
چنین شرایطی با در نظر گرفتن اینکه کشورها به درجات مختلفی قرنطینه را اجرا کرده‌اند در سطح جهان هم مشاهده می‌شود. بر اساس گزارش یونیسف، دست‌کم ۲۵ کشور در مواجهه با همه‌گیری، برنامه‌های گسترده ایمنی‌بخشی علیه سرخک را در اواخر ماه گذشته معلق کرده‌اند. همانطور که انتشار ویروس کرونا بی‌امان ادامه می‌یابد و مرگ‌ومیر و مشکلات اقتصادی می‌آفریند، ممکن است دیگر بیماری‌های پیشین با کاهش شتابناک نرخ واکسیناسیون، جان تازه‌ای بگیرند.
سرخک می‌تواند به پنومونی، التهاب مغز و مرگ بینجامد. کودکان کم‌سن و سال و بالغین آسیب‌پذیر به احتمال بیشتری از این عوارض رنج می‌برند. سرخک همچون ویروس کرونا فرد به فرد و از طریق قطرات در هوا منتقل می‌شود. اما ویروس سرخک حدودا ۱۰ برابر ویروس کرونا قابل انتقال، و اغلب کشنده‌تر است. برای پیشگیری از انتقال سرخک در جوامع، پوشش واکسیناسیون تا ۹۵ درصد ضروری است.
پیش از همه‌گیری جهانی کرونا هم موارد مبتلا به سرخک در سطح جهان رو به افزایش بودند و به جمعیتی در حدود ۱۰ میلیون نفر با آمار مرگ ۱۴۰،۰۰۰ نفر ناشی از سرخک رسیده بود؛ یعنی ۵۸ درصد افزایش نسبت به دو سال قبل از آن. گرچه سرخک در امریکا در سال ۲۰۰۰ تقریبا ریشه‌کن شده بود، اطلاعات غلط و کاهش اعتماد عمومی به واکسن‌ها منجر شد در سال ۲۰۱۹، تعداد بیماران مبتلا به سرخک به ۱۲۰۰ برسد؛ این بالاترین عدد در حدود سه دهه اخیر بود.
در سالهای اخیر بسیاری بیماران مبتلا به سرخک در میان مسافران خارجی وارد امریکا شدند. هم‌اکنون که کاهش واکسیناسیون کودکان شکاف عمیق‌تری در ایمنی جمعی ایجاد کرده، این خطر واضح و مشهود است که موفقیت‌هایی که آنقدر دشوار به دست آمده بود وارونه شود. البته با باز شدن مدرسه‌ها میزان واکسیناسیون کودکان می‌تواند افزایش یابد. اما الزامات واکسیناسیون در مدارس چندان سفت و سخت نیست و برخی کودکان با دلایل پزشکی و غیرپزشکی از واکسیناسیون معاف می‌شوند و حفاظت نمی‌شوند. فهم عمومی از این خطر و افزایش اعتماد به واکسن‌ها، امری حیاتی است.
با وجود این، جنبش‌های ضدواکسن از همه‌گیری کووید-۱۹ به عنوان فرصتی برای جذب نیرو استفاده کرده‌اند و به شکل ناواضحی علیه هر واکسنی که ممکن است ساخته شود موضع می‌گیرند. این ادعاها بی‌پایه و اساس‌اند و سلامت عمومی را به خطر می‌افکنند.
در همین زمان، دیگر خطرات مرگبار در سایه کمین کرده‌اند. فلج اطفال، یکی از ترسناک‌ترین بیماری‌های آغاز قرن بیستم، رو به ریشه‌کنی جهانی داشت و تنها چند کانون اندک از بیماری در جهان باقی مانده بود.
اکنون این خوشه‌ها در حال گسترش هستند. نقشه برنامه جهانی ریشه‌کنی فلج اطفال نشان می‌دهد مبتلایان به فلج اطفال امسال افزایش یافته‌اند. در برخی نقاط مثل ونزوئلا، بنگلادش و یمن که ضعف دولت، درگیری‌ها یا جابجایی جمعیت‌ها نظام‌های سلامت عمومی را به شدت تضعیف کرده، دیفتری، دیگر بیماری مرگبار ابتدای قرن بیستم، اخیرا رو به افزایش گذاشته است.
خطر آنجاست که ادامه همه‌گیری جهانی کرونا، روند ایمن‌سازی و پایش بیماری‌های عفونی را از هم بگسلد. این می‌تواند به گسترش بیشتر بیماری‌های قدیمی به جمعیت‌های جدید بینجامد- به جای آنکه این بیماری‌ها به تاریخ بپیوندند.
هیچ مثالی از گذشته‌ی نزدیک نمی‌تواند حزن‌انگیزتر از شیوع بیماری ویروس ابولا در غرب آفریقا در سال ۲۰۱۴ باشد. آثار ویرانگر آن از بیماران مبتلا به ابولا و مرگهای ناشی از آن بسی فراتر رفت. در حالی که ابولا نظام‌های خدمات سلامت محلی را ازپادرمی‌آورْد، برچسب‌های اجتماعی و نگرانی مردم به کاهش واکسیناسیون انجامید. تخمین زده می‌شود که ۲۰۰،۰۰۰ نفر در اثر این چالش‌ها به سرخک مبتلا شدند.
و بعد، در سال ۲۰۱۹، تعداد کودکانی که در جمهوری دموکراتیک کنگو از شیوع سریع سرخک جان باختند دو برابر تعداد کودکانی بود که در اثر ابولا -که توجه عمومی زیادی به آن جلب شده بود- مردند.
حالا همانطور که همه‌گیری جهانی کرونا پیش می‌رود و واکسیناسیون عمومی در سراسر جهان رو به کاهش می‌گذارد، بیماری‌های قابل پیشگیری کودکان در پس‌زمینه رو به افزایش است. همانطور که توجه نظام‌های خدمات سلامت به پاسخ به همه‌گیری کرونا معطوف شده، خدمات بسیاری از کلینیک‌های واکسیناسیون و خدمات سرپایی محدود شد، حمل‌ونقل عمومی غیرقابل دسترسی و ترس از کرونا شایع شد. سازمان جهانی بهداشت می‌گوید باید واکسیناسیون معمول در اولویت قرار داشته باشد اما با وجود این تخمین زده می‌شود که حدود ۱۰۰ میلیون کودک در سراسر جهان واکسن‌های پایه‌شان را دریافت نمی‌کنند.
تاریخ‌پژوه یونانی، توکیدیدس، طاعون آتن در سال ۴۳۰ پیش از میلاد را به روشنی توصیف می‌کند. او آمار تکان‌دهنده مرگ‌ومیر را نه فقط به بیماری، که به پاسخ اجتماعی ضعیف نسبت می‌دهد. تاریخ می‌تواند درس‌آموز باشد اما تنها در صورتی که ما این درسها را جدی بگیریم.
جلوگیری از مرگ‌ومیرهایی که با واکسن قابل پیشگیری هستند برای اینکه ملت‌ها بهبودهای به دست‌آمده در بقای کودکان را حفظ کنند ضروری است. برای این کار دولتها باید واکسیناسیون را به عنوان یک خدمات ضروری نهادینه کنند و خدماتی را برای جلوگیری از بازگشت بیماری‌ها خصوصا بین جمعیت‌های آسیب‌پذیر دوباره برقرار کنند. به علاوه، وقتی اقدامات کنترل کووید۱۹ سامان گرفت، کشورها باید عقب‌ماندگی‌هایشان در واکسیناسیون را جبران کنند. نکته سوم اینکه دولتها باید ارتباطشان با جامعه را ارتقا دهند تا از نگرانی‌ها درباره واکسیناسیون بکاهند و تقاضای مردم برای آن در سطح بالایی حفظ شود.
نهایتا متولیان سلامتی باید همکاری‌هایشان را با بخش آموزش، تغذیه و دیگر بخشهای منطقه‌ای و ملی دولتی افزایش دهند. پایش بیماری در داخل و بین کشورها برای اقدامات سلامت عمومی کلیدی است. نه ویروس کرونا و نه ویروس سرخک به مرزهای جغرافیایی توجهی نمی‌کنند.
در مواجهه با همه‌گیری فعلی، ممکن است به سادگی از مراقبت‌مان در برابر فجایع محتمل سلامت عمومی در آینده بکاهیم. نباید بگذاریم چنین چیزی رخ دهد. دولتها باید در همه سطوح با هم کار کنند تا از کودکان در مقابل بیماری‌های مرگبار و قابل پیشگیری که برای ریشه‌کنی آنها تلاش زیاد کرده‌ایم محافظت شود.
