ضربه به سر و عوارض آن

گاهی ضربه به سر با عوارضی همراه است که شناخت این عوارض باعث میشود تا زمانیکه از واژه ضربه مغزی مطلع شدیم ناخواسته وحشت زده نشویم.
بدترین عارضه خونریزی مغزی است. اگر بیماری بدنبال ضربه به سر دچار افت شدید هوشیاری شد، چه بیمار هوشیاریش را مجدد بدست آورد و یا در همان وضعیت ماند باید به این واقعه شک کرد. علائم بسیاری همچون تشنج، سردرد، فراموشی و استفراغ میتوانند از نشانه های این عارضه باشند. بسیاری از بیماران با این علائم هیچ خونریزی را تجربه نمیکنند اما در اورژانس باید به بدترین ها شک کرد.
عده ای از بیماران علیرغم اینکه در بررسی مغز با سی تی اسکن یافته ای ندارند اما دچار افت هوشیاری هستند. کشیدگی اعصاب مغزی علت این یافته میباشد. این بیماران ممکن بدون عارضه ای بهبود یابند. عده ای از آنها دچار عوارض شدید شده و حتی به زندگی نباتی(داشتن عملکرد طبیعی در قلب و تنفس اما فاقد عملکرد مغزی) برسند.
عده ای از بیماران دچار تکان مغزی میشوند. این گروه ممکن است اختلال در حافظه و یا هوشیاری را تجربه کنند اما علائمشان بهبود میابد ضمن آنکه سی تی اسکن طبیعی دارند. تصور میشود که بدنبال ضربه به سر لحظه ای عملکرد مغز آنها متوقف شده و مجددأ برقرار شده است.
تشنج از دیگر عوارض ضربه به سر است. عده ای از پزشکان برای کنترل و پیشگیری از آن مبادرت به تجویز داروهای ضد تشنج میکنند. اگر بیمار بدنبال ضربه دچار ضایعه ای در مغز شده باشد که بتواند کانونی برای بروز تشنج باشد این داروها ممکن برای پیشگیری تا آخر عمر ادامه یابند.
شکستگی جمجمه گاهی تنها عارضه ناشی از ضربه باشد. زمان لازم برای جوش خوردن استخوان جمجمه بسته به سن بیمار از ۳ ماه تا ۳ سال متغیر است.
عفونت ازعوارضی است که میتواند زخم سر، استخوان زیرین زخم و حتی مغز را گرفتار کند.
بیمارانی با خونریزی از بینی، کبودی دور چشمها و یا در پشت گوشها مستعد شکستگی قاعده جمجمه هستند. برای رویت شکستگی از سی تی اسکن بهره میگیریم. این بیماران ممکن است دچار علائمی همچون تب، سفتی گردن و سردرد شوند. این بیماران باید سریعأ به اورژانس منتقل شوند و بررسی از نظر بروز عفونت در آنها صورت بگیرد.
تورم ، قرمزی و خروج چرک از زخم و یا درد شدید در لمس از نشانه های عفونت زخم و یا استخوان زیرین زخم است. این بیماران نیز باید به مراکز درمانی انتقال داده شوند.
عده ای از مصدومین با اینکه مدتی از ترخیص آنها از بیمارستان می گذرد با اینحال علائمی همچون تهوع، بی حوصلگی، اختلال در خواب و حافظه، پرخاشگری و حتی افسردگی از نشانه های رایج در این بیماران است.
معمولأ تا ۹۰% بیماران در طی یکسال بهبود می یابند. در هر صورت وجود این علائم نیاز به پیگیری سرپایی توسط متخصص مغز و اعصاب را ضروری میکند.
پس از مرخص شدن بیمار از بیمارستان، پزشکان علائمی را برای بیمار و همراهان توضیح میدهند که بنام علائم هشدار گفته میشوند. این علائم دال بر احتمال بروز آسیبی در مغز بیمار است. بمحض برخورد با این علائم سریعأ باید بیمار به اورژانس برگردانده علائم هشدار شامل: تشنج، استفراغ، خواب آلودگی(بصورتی که نتوان براحتی بیمار را بیدار نمود)، نقص در حرکت یا درک حس در بخشی از بدن، سردرد افزایش یابنده و یا پخش شونده.
ضربه خفیف به سر
ضربه خفیف به سر در تمام سنین شایع است و قاعدتا آسیب همیشگی در پی ندارد. سالانه صدها هزار نفر در کشور دچار ضربه مغزی میشوند که ۸۰% آنها خفیفاند. بیشترین دلیل ضربهها به سر، سقوط از بلندی، درگیریها و تصادفات است. کودکان بیشتر دچار این گونه ضربات میشوند، چرا که فعالیت بیشتری دارند و زیاد هم احساس خطر نمیکنند.
علائم
آسیب خفیف به سر اغلب موجب برآمدگی و کبودی میشود. اگر شخص از هوش نرفته و بریدگی هم ایجاد نشده باشد، جای نگرانی زیادی نیست. علائم دیگر ضربه خفیف به سر عبارتند از:
- سردرد خفیف
- تهوع (دل به هم خوردگی)
- سرگیجه خفیف
- تاری دید مختصر
اگر کودکتان پس از وارد آمدن ضربهای به سرش دچار این علائم به اضافه تورم یا کبودی در نقطهای از سر شد، معمولا نیاز به درمان خاصی نیست. تنها کاری که باید انجام دهید این است که به مدت ۲۴ ساعت پس از آن وی را زیر نظر داشته باشید. در نظر داشته باشید که کودک دچار ضربه خفیف به سر ممکن است گریه و ابراز ناراحتی کند. این کاملا طبیعی است و بیشتر کودکان با توجه و ابراز محبت آرام میشوند. اما اگر همچنان به ابراز ناراحتی ادامه داد، بهتر است برای رسیدگی بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
علائم ضربه شدید به سر
اگر به دنبال ضربه سر متوجه علائم زیر شدید، نشانه آسیب شدید به سر و نیازمند بررسی بیشتر است.
- بیهوشی مختصر یا طولانی
- مشکل بیدار ماندن که چندین ساعت پس از حادثه همچنان باقی میماند
- خارج شدن مایع روشنی از بینی یا گوشها (ممکن است مایع مغزی نخاعی باشد)
- خونریزی از یک یا هر دو گوش
- کبودی پشت یک یا هر دو گوش
- هر علامتی از آسیب یا شکستگی جمجه
- مشکل حرف زدن مانند لکنت زبان
- مشکل درک سخنان دیگران
- مشکل حفظ تعادل یا راه رفتن
- از بین رفتن حس یا احساس ضعف در بخشی از بدن
- ضعف عمومی
- مشکل دید مانند تاری یا دوتایی دیدن
- تشنج (حرکات ناگهانی و غیرقابل کنترل بدن)
- فراموشی مثلا به خاطر نیاوردن قبل و بعد از حادثه
- تحریکپذیری و رفتار غیرعادی
در صورت وجود هر یک از این علائم به ویژه بیهوشی (حتی به مدت کوتاه) لازم است بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. در این موارد نیز مراجعه به پزشک ضروری است، اگر:
- آسیب به خاطر ضربه شدید ناشی از سرعت است (مثل مواقعی که اتومبیل به فرد برخورد کرده و او را یک متر یا بیتشر پرت کرده)
- شخص پیش از این تحت عمل جراحی مغز قرار گرفته است
- شخص پیش از این دچار خونریزی شدید و مشکلات انعقادی بوده و یا دارویی با این عوارض (مانند وارفارین) مصرف میکند
- فرد تحت تاثیر مواد مخدر یا الکل است
- احتمالا آسیب ناشی از تصادف نیست، مثل مواردی که شخص عمدا به خود آسیب زده و یا توسط دیگران آسیب دیده است.
درمان
تا آن جا که صدمه به سر جزئی و خفیف است، احتمالا لازم نیست مراجعهای به پزشک یا بیمارستان صورت گیرد.
توصیهها برای بزرگسالان
اگر دچار ضربه خفیف به سر شدید:
- از کسی بخواهید که لااقل ۴۸ ساعت کنار شما بماند و یا دسترسی به او یا کمکهای پزشکی با یک تلفن میسر باشد
- استراحت کامل و طولانی کرده و از موقعیتها استرسزا بپرهیزید
- الکل یا مواد مخدر مصرف نکنید
- قرصهای خواب و آرامبخش مصرف نکنید (مگر به تجویز پزشک)
- استامینوفن برای سردرد کافی است و از سایر مسکنها استفاده نکنید (مگر به تجویز پزشک)
- تا بهبودی کامل سر کار، دانشگاه یا مدرسه نروید
- تا بهبودی کامل رانندگی، موتورسواری یا دوچرخهسواری و یا با ماشینآلات کار نکنید
توصیهها برای کودکان
اگر کودکتان دچار ضربه خفیف به سر شد:
- برای سردرد خفیف استامینوفن بدهید، اما مسکنهایی چون ایبوپروفن و آسپیرین مجاز نیستند (هرگز به کودک زیر ۱۶ سال آسپیرین ندهید)
- زیاد هیجانزدهشان نکنید
- زیاد ملاقات کننده بالای سرشان نیاورید
- لااقل سه هفته اجازه بازیهایی را که احتمال برخورد در آنها زیاد است (مانند فوتبال) ندهید
پیشگیری
بسیاری از ضربات به سر حاصل تصادفات هستند که پیشبینی و پیشگیری از آنها دشوار است. با این حال، راههایی برای کاستن از خطر وجود دارند.
کلاه ایمنی
موتورسوارها و دوچرخهسوارها میتوانند با گذاشتن کلاه ایمنی بر سر، از خود محافظت کنند. علاوه بر این،
- پوشیدن لباسها با رنگهای شبنما
- آگاهی از خطراتی که در خیابانها به کمین نشستهاند و راههای ایمن ماندن از آنها
- توجه به وضعیت و سلامت موتور و دوچرخه
بسیار کمک کننده هستند.
ایمنی در منزل
رعایت این دستورات ساده، به ایمنی شما و کودکانتان در منزل کمک میکند:
- همیشه پلهها را تمیز کنید، تا احتمال سر خوردن از آنها به حداقل برسد
- در هر کاری که میخواهید خودتان برای خانه انجام دهید تا بابت آن هزینهای پرداخت کنید، نهایت احتیاط را به عمل آورید
- برای تعویص لامپ از صندلی نامطمئن استفاده نکنید؛ نردبان تاشو بهتر است.
- آشغالها را از وسط راهرو و آشپزخانه جمع کنید، تا کسی پایش روی آنها نرفته و سر نخورد.
منزل خود را مناسب ایمنی کودکتان بسازید
ایمن ساختن همه اطراف و جوانب خانه به طور کامل البته ممکن نیست، ولی میتوان کارهایی انجام داد که منزل برای کودکانی که تازه پا گرفتهاند ایمنتر شود، مثلا با:
- بستن کامل پنجرهها، طوری کودکان نتوانند به آسانی آنها را باز کنند
- دور کردن مبلها و تختها از پنجرهها تا کودک دسترسی به آنها نداشته باشد
- قرار دادن موانعی برای جلوگیری از سر کردن به پایین از لبه پلهها
ایمنی در کار
برای کاستن از خطر ضربه به سر هنگام کار، همواره باید دستورات بهداشتی و ایمنی لازم (مانند استفاده از کلاه ایمنی هنگام کار در مکانهای خطرناک) را جدی بگیرید؛. برای انجام کارهای سبک و به مدت کوتاه تنها از نردبان استفاده کنید. هر کاری که مدتی نسبتا طولانی در ارتفاع صورت میگیرد یا با جا به جا کردن اجسام سنگین همراه است، باید روی داربست یا هر وسیله مشابه و ایمن دیگری انجام شود.
هر کاری که لازمهاش رفتن روی پشت بام است، باید خطرناک تلقی شده و رعایت حداکثر معیارهای ایمنی ضروری است.
ایمنی در ورزش
هنگام ورزش به ویژه بازیهاِیی که با برخورد همراهاند، باید تمام تجهیزات ایمنی لازم موجود باشند. لااقل سه هفته پس از ضربه خفیف به سر، از انجام ورزشهایی که با برخورد همراهاند خودداری کنید.
ضربه شدید به سر
در ضربات شدید به سر باید بیدرنگ اقدام نمود، چه خطر بالقوه آن برای مغز زیاد است.
علائم
نشانههای ضربه شدید به سر عبارتند از:
- بیهوشی مختصر یا طولانی
- مشکل بیدار ماندن که چندین ساعت پس از حادثه همچنان باقی میماند
- خارج شدن مایع روشنی از بینی یا گوشها (ممکن است مایع مغزی نخاعی باشد)
- خونریزی از یک یا هر دو گوش
- کبودی پشت یک یا هر دو گوش
- هر علامتی از آسیب یا شکستگی جمجه
- مشکل در حرف زدن مانند لکنت زبان
- مشکل درک سخنان دیگران
- مشکل حفظ تعادل یا راه رفتن
- از بین رفتن حس یا احساس ضعف در بخشی از بدن
- ضعف عمومی
- مشکل دید مانند تاری یا دید دوتایی
- تشنج (حرکات ناگهانی و غیرقابل کنترل بدن)
- فراموشی مثلا به خاطر نیاوردن قبل و بعد از حادثه
- تحریکپذیری و رفتار غیرعادی
اگر با هر یک از این موارد به ویژه بیهوشی برخورد کردید، بلافاصله با نزدیکترین مرکز فوریتها تماس گرفته و درخواست کمک کنید. در این موارد نیز مراجعه به پزشک ضروری است، اگر:
- آسیب به خاطر ضربه شدید ناشی از سرعت است (مثل مواقعی که اتومبیل به فرد برخورد کرده و او را یک متر یا بیتشر پرت کند)
- شخص پیش از این تحت عمل جراحی مغز قرار گرفته است
- شخص پیش از این دچار خونریزی شدید و مشکلات انعقادی بوده و یا دارویی با این عوارض (مانند وارفارین) مصرف میکند
- فرد تحت تاثیر مواد مخدر یا الکل است
- احتمالا آسیب ناشی از تصادف نیست، مثل مواردی که شخص عمدا به خود آسیب زده و یا توسط دیگران آسیب دیده است.
تشخیص
در صورت مشاهده هر یک از علائم ضربه شدید به سر، بلافاصله به نزدیکترین بیمارستان یا مرکز فوریتها مراجعه نمایید. پس از مراجعه، نخست باید مشخص شود حادثه چگونه و چه وقت پیش آمده و این که مصدوم الکل یا مواد مخدر مصرف کرده یا خیر. اگر مصدوم چیزی را به خاطر نمیآورد، باید اطلاعات کافی را همراهان و علائم بیمار به دست آورد.
نمره کومای گلاسکو
شدت آسیب به مغز در بیمار دچار ضربه شدید به سر با استفاده نمره کومای گلاسکو مورد ارزیابی قرار میگیرد. به این ترتیب که نمرهای به هر یک از پاسخها کلامی (این که مصدوم میتواند لااقل صدایی از خود درآورد)، حرکات فیزیکی و چگونگی باز کردن چشمهای بیمار داده میشود. سپس این نمرات با یکدیگر جمع میشوند. در کودکان کمتر از ۵ سال نیز به همین ترتیب با اندکی تفاوت است. نمره ۱۵ (بالاترین نمره) به این معناست که مصدوم میداند کجاست و کیست. اگر از او بخواهیم، میتواند سخن بگوید و حرکت کند و چشمهایش نیز باز است.
نمره ۳ (پایینترین نمره) به این معناست که مصدوم قادر به باز کردن چشمهایش نبوده و نمیتواند حرکتی کند یا صدایی از خود درآورد. این نمره نشاندهنده آن است که مصدوم در کوما (وضعیت بیهوشی که شخص به محرکهای بیرونی پاسخ نداده و نمیتواند بیدار شود) به سر میبرد.
بسته به این نمرات، آسیبهای مغزی به صورت زیر دستهبندی میشوند:
- خفیف نمره ۱۳ یا بالاتر
- متوسط نمره ۹ تا ۱۲
- شدید نمره ۸ یا پایینتر
بسته به ارزیابی پزشک، به مصدوم اجازه داده میشود به منزل برود یا جهت بررسی بیشتر در بیمارستان بستری شود.
رفتن به منزل
معمولا اگر پس از ارزیابی مصدوم معلوم شد خطر آسیب کم بوده و نیازی به سی تی اسکن نیست، به وی اجازه رفتن به منزل داده میشود. اما لازم است همراه داشته باشد، چرا که تا بهبودی کامل اجازه رانندگی ندارد. در صورت امکان، بهتر است در ۲۴ ساعت اول پس از حادثه کسی با مصدوم بماند تا اگر مشکلی پیش آمد بلافاصله اقدام کند.
سی تی اسکن
کارکنان بخش اورژانس بر اساس نتایج حاصل از ارزیابی خود تصمیم میگیرند از مصدوم سی تی اسکن تهیه کنند تا معلوم شود خطر بروز عوارض ضربه شدید به سر وجود دارد یا خیر. باز هم بر اساس تحلیل تصاویر به دست آمده تصمیم گرفته میشود بیمار به منزل برود یا خیر، اما معمولا باید لااقل مدت کوتاهی در بیمارستان باقی بماند.
پذیرش در بیمارستان
همان طور که در بالا اشاره شد، برخی از مصدومین باید در بیمارستان تحت نظر باشند. علت این تصمیم ممکن است به دلایل زیر باشد:
- تصاویر مشکلی را نشان دادهاند
- مصدوم همچنان علائمی از مشکلی احتمالی در سیستم عصبی دارد
- نمره کومای گلاسکو (GCS) مصدوم به ۱۵ برنگشته است
- آسیبها (مثلا شکستگی استخوانها) یا بیماریهای دیگری مطرحاند
- مصدوم هنوز تحت تاثیر الکل یا مواد مخدر است
- کسی در منزل نیست که از او مراقبت کند
درمان
ضربه شدید به سر همواره باید در بیمارستان درمان شود تا خطر بروز عوارض به حداقل برسد
درمان ابتدایی
به محض رسیدن مصدوم به بیمارستان یا در آمبولانس در راه رسیدن به بیمارستان، پزشکان توجه ویژهای به موارد حیاتبخش برای وی به عمل میآورند، به این معنا که:
- راههای هوایی را بررسی میکنند که پاک و عاری از موانع باشند
- تنفس را کنترل کرده و اگر مشکلی داشت احیاء قلبی ریوی (CPR یا تنفس دهان به دهان) را شروع میکنند
- گردن و ستون مهرهها را (مثلا با وسیله ویژه ثابت کردن گردن) بیحرکت میکنند
- جلوی خونریزی شدید را میگیرند
- در صورت درد کشیدن بیمار، آن را با دارو تسکین میدهند
- تمام شکستگیها را در جای مناسب خود ثابت میکنند
مراقبتها
در بیمارستان این موارد زیر نظر گرفته میشوند:
- سطح هوشیاری
- اندازه مردمکها و چگونگی پاسخ آنها به نور
- چگونگی حرکت دستها و پاها
- تنفس
- ضربان قلب
- فشار خون
- درجه حرارت بدن
- سطح اکسیژن خون
این بررسیها، تا زمانی که مصدوم بداند کیست و کجاست و بتواند در پاسخ به خواست پزشک حرف بزند و اندامهایش را تکان دهد یا چشمانش را باز کند، هر نیم ساعت یک بار انجام میگیرند. پس از آن ممکن است فاصله بین بررسیها طولانیتر شود. هر تغییری در وضعیت یا رفتار مصدوم نیز از نظر دور نمیماند و در صورت وخامت حال وی ممکن است نیاز به آزمونهای دیگری مانند سی تی اسکن پیش آید.
در صورت خونریزی یا تورم داخل جمجمه، ممکن است دستگاه کوچکی برای پایش فشار داخل آن تعبیه شود. این دستگاه سیم کوچکی دارد که از طریق سوراخ کوچکی در جمجمه در فضای بین آن و مغز قرار داده میشود. سر دیگر سیم به دستگاه الکترونیکی وصل است که مستقیما فشار داخل جمجمه را نمایش میدهد.
بریدگیها و زخمهای سطحی
تمام زخمها برای جلوگیری از خونریزی بیشتر شسته و تمیز میشوند. تمام اجسام خارجی (مثلا قطعات شیشه شکسته) احتمالی در محل زخم باید خارج شوند. بریدگیهای بزرگ ممکن است نیاز به دوختن (بخیه) داشته باشند. به کمک بیحس کنندههای موضعی از درد ناشی از زخمها کاسته میشود.
جراحی اعصاب
جراحی اعصاب هر گونه عمل جراحی برای رفع مشکلی در سیستم عصبی (مغز، نخاع و اعصاب) است که ممکن است در موارد ضربه شدید به سر لازم شود. دلایل احتمالی جراحی اعصاب این مواردند:
- خونریزی خونریزی شدید در داخل سر (مانند خونریزی زیر عنکبوتیه) که مغز را تحت فشار قرار میدهد، ممکن است موجب آسیب به مغز و در موارد مرگ شود
- هماتوم لخته خون داخل سر (هماتوم سابدورال) که میتواند مغز را تحت فشار قرار دهد
- ضربه مغزی میتواند باعث کوفتگی مغز و تشکیل لختههای خونی شود
- شکستگی جمجمه
باز کردن جمجمه
یکی از اعمال اصلی جراحی اعصاب برای درمان آسیبهای شدید به مغز، باز کردن جمجمه است. برای این کار، جراح (زیر بیهوشی عمومی) سوراخی در جمجمه ایجاد و تمام لختههای خونی تشکیل شده را خارج نموده و خونریزیها را بند میآورد. سپس تکه استخوانی را که برداشته (گاه به کمک پیچهای فلزی کوچک) سرجایش ثابت میکند.
شکستگیهای جمجمه
سه نوع شکستگی جمجه وجود دارد:
- شکستگی ساده (یا بسته) زمانی است که پوست زخمی نشده و بافت اطراف آسیب ندیده باشد
- شکستگی مرکب (یا باز) زمانی است که پوست زخمی شده و بافت اطراف نیز آسیب دیده باشد
- شکستگی خطی زمانی است که شکستگی مانند یک خط راست به نظر میآید
- شکستگی فرورفته زمانی است جمجه به داخل خورد شده و فرو رفته
- شکستگی پایه جمجمه
شکستگیهای باز خطرناکترند، چرا که خطر عفونت در صورت زخمی شدن پوست وجود دارد. شکستگیهای فرورفته بسیار خطرناکترند، زیرا تکه کوچکی از استخوان میتواند راه به مغز پیدا کند.
درمان شکستگیهای جمجمه
بیشتر شکستگیهای جمجمه خود به خود التیام مییابند. این فرایند گاه ماهها به طول میانجامد، هر چند که معمولا درد ناشی از شکستگی ظرف ۵ تا ۱۰ روز از بین میرود. اگر شکستگی باز بود، تجویز آنتیبیوتیک ضروری است. در صورت شدید بودن یا فرورفتگی شکستگی، ممکن است عمل جراحی لازم شود که معمولا زیر بیهوشی کامل صورت میگیرد.
پس از عمل جراحی
اگر عمل بزرگی صورت گرفته باشد، لازم است بیمار مدتی در بخش مراقبتهای ویژه بیمارستان به سر برد. پس از آن به بخش بیماران با وابستگی بالا یا بخش دیگری منتقل شده و تا مدتی زیر نظر قرار میگیرد.
بهبود
برنامه دوره بهبودی پس از مرخصی از بیمارستان بستگی به نوع آسیبی که پیش آمده و وضعیت فردی بیمار دارد.
توصیههایی برای بزرگسالان
- از کسی بخواهید که لااقل ۴۸ ساعت کنار شما بماند و یا دسترسی به او یا کمکهای پزشکی با یک تلفن میسر باشد
- استراحت کامل و طولانی کرده و از موقعیتها استرسزا بپرهیزید
- الکل یا مواد مخدر مصرف نکنید
- قرصهای خواب و آرامبخش مصرف نکنید (مگر به تجویز پزشک)
- استامینوفن برای سردرد کافی است و از سایر مسکنها استفاده نکنید (مگر به تجویز پزشک)
- لااقل سه هفته به ورزشهایی که احتمال درگیری در آنها زیاد است (مانند فوتبال) نپردازید و یا اگر خواستید با پزشک صحبت کنید
- تا بهبودی کامل، سر کار، دانشگاه یا مدرسه نروید
- تا بهبودی کامل، رانندگی، موتورسواری یا دوچرخهسواری و یا با ماشینآلات کار نکنید
توصیههایی برای کودکان
اگر کودکتان دچار ضربه خفیف به سر شده:
- برای سردرد خفیف به او استامینوفن بدهید، اما مسکنهایی چون ایبوپروفن و آسپیرین مجاز نیستند (هرگز به کودک زیر ۱۶ سال آسپیرین ندهید)
- یکی دو روز اول تنها غذاهای سبک به او بدهید
- زیاد هیجانزدهشان نکنید
- زیاد ملاقات کننده بالای سرشان نیاورید
- لااقل سه هفته اجازه بازیهایی را که احتمال برخورد در آنها زیاد است (مانند فوتبال) ندهید
عوارض ضربه شدید به سر
آسیبهای شدید به سر میتوانند عوارض ناگوار و گاه دائمی در پی داشته باشند.
عفونت
عفونت زمانی مطرح است که زخم باز وجود داشته باشد. در این صورت است که باکتریها میتوانند نفوذ کنند و تنها راه جلوگیری از بروز عفونت، تمیز نگاه داشتن آن است.
سندرم پس از ضربه مغزی
علائم این سندرم عبارتند از:
- مشکل در مراقبت از خود
- ناتوانی در انجام کار
- سردرد دائمی
- سرگیجه
- احساس ضعف
- وزوز گوش
- تهوع
- مشکل خواب و احساس خستگی شدید
- مشکلات حافظه
- مشکل در فهمیدن حرفهای دیگران
- مشکل در تمرکز ذهنی
اختلال هوشیاری
برخی مصدومان دچار نوعی اختلال هوشیاری مانند کوما، وضعیت نباتی و یا کمترین میزان هوشیاری میشوند. این حالت گاه تنها چند هفته به طول انجامیده و پس از آن ممکن است بیمار کاملا هوشیار شده و یا وارد حالت متفاوتی از اختلال هوشیاری شود. با این حالت، گاه نیز پیش میآید که کوما سالها به طول انجامیده و بیمار هیچگاه به هوش نمیآید.
آسیب مغزی
ضربه شدید به سر از چند جهت موجب آسیب مغزی میشود؛ از جمله افزایش فشار بر روی مغز در نتیجه تشکیل لخته بین جمجه و سطح مغز (هماتوم سابدورال) و خونریزی در اطراف مغز (هماتوم زیرعنکبوتیه). آسیب به مغز میتواند مشکلات گوناگونی را در پی داشته باشد که بسته به نوع آسیب متفاوتاند. از سوی دیگر، میتواند موقتی یا دائمی باشد. اثر حاصل از آسیب به مغز بستگی دارد به این که:
- کجای مغز آسیب دیده
- چه نوع آسیبی وارد آمده (مانند این که جمجمه شکسته)
- شدت آسیب چقدر است (مانند این نیاز به جراحی دارد)
آثار جسمی
آثار جسمی ناشی از آسیب مغزی میتواند به صورت مشکل در حرکت یا حفظ تعادل بدن و از بین رفتن هماهنگی حرکات تظاهر پیدا کند. سردرد و خستگی زیاد نیز جزء عوارض آن به شمار میآیند.
آثار هورمونی
برخی از ضربات به سر موجب آسیب به غده صنوبری (غدهای به بزرگی یک نخود در مرکز سر) میشوند. این غده در زیر مغز قرار داشته و هورمونهای مختلفی ترشح میکند که آسیب به آن میتواند موجب کاهش تولید و ترشح این هورمونها شود.
آثار حسی
حسها نیز از تاثیر آسیب مغزی برکنار نمیمانند. مثلا ممکن است بیمار حسهای چشایی و بویایی خود را از دست بدهد. همچنین ممکن است نقاط کوری در میدان دید پدید آیند یا وضعیت کنترل حرارت بدن به خوبی سابق نباشد و بیمار گاه احساس سرمای زیاد و گاه گرمای زیاد کند.
آثار شناختی
ممکن است توانایی اندیشیدن، نتیجهگیری از اطلاعات و حل مسائل تحت تاثیر قرار گیرند. از سوی دیگر، گاه بیمار مشکلاتی در حافظه به ویژه حافظه کوتاه مدت، صحبت کردن و مهارتهای ارتباطی پیدا میکند.
آثار عاطفی و رفتاری
پس از ضربه شدید به سر ممکن است تغییراتی در احساسات و رفتار مصدوم -ازجمله بروز حالتهایی چون تحریکپذیری، خشم و خودخواهی- پدید آیند و یا بیمار حساسیت کمتری به احساسات دیگران داشته یا رفتار مناسبی با آنها نداشته باشد، یا بیشتر از سابق بخندد یا گریه کند.