سردرد
سردردها از جمله شایع ترین بیماری هاست، لیکن در بیشتر موارد چندان جدی و مهم نیستند و با استفاده از برخی داروها یا تغییراتی ساده در شیوه و سبک زندگی (مثلا مصرف آب کافی) می توان آن را درمان نمود.
به طور کلی، سردردها را می توان به دو گروه اولیه و ثانویه تقسیم نمود:
- سردردهای اولیه آن هایی هستند که با بیماری دیگری همراه نیستند.
- سردردهای ثانوی علل دیگری دارند.
سردردهای اولیه
سردردهای عصبی
این گروه از سردردها به قدری شایع اند که اغلب آن ها را طبیعی می پنداریم و بیشتر به صورت درد و احساس فشار در پیشانی و اطراف سر درک می شود، گویی که کشی لاستیکی را محکم به اطراف سر بسته ایم.
یک علت این سردرد، فشار عصبی است ولی علل بسیار دیگری از جمله مصرف بیش از حد الکل، کم خوابی، افسردگی، نخوردن غذا در سر وعده های مناسب آن و کم آبی را می توان برای آن برشمرد.
فشار عصبی یا استرس، احساس فشار روحی و ذهنی بیش از حد تحمل است. در واقع، فشار عصبی زمانی پیش می آید که قادر به کنترل و تحمل فشارهای وارد بر خود نیستیم. فشار عصبی در عین حال که خود یک بیماری است، می تواند موجب و آغازگر بسیاری بیماری های دیگر نیز باشد. برای درمان فشار عصبی معمولا کار زیادی از دست ما بر نمی آید، ولی می توان به نحوی آن را کنترل کرد، مانند یادگیری روش های آسوده شدن از فشارهای روحی و جسمی (یوگا و غیره)، ورزش منظم، و مدیریت زمان وقایع جاری (در کار و زندگی) روزمره. اما، بهتر از همه پیدا کردن مواقع یا عوامل شروع کننده است که بتوان از پیش اقدامات مناسب برای پیشگیری از بروز آن را انجام داد.
۱۰ راه مبارزه با فشارهای عصبی
- فعالیت داشته باشید. فعالیت بدنی فشار عصبی را از بین نمی برد، ولی برخی از علائم آن را تخفیف می دهد.
- سعی در حل مشکلات خود کنید. یادتان باشد که هر مشکلی بالاخره راه حلی دارد. علاوه بر این، احساس از دست دادن کنترل بر اوضاع، خود عامل و موجب فشار عصبی است.
- با دیگران ارتباط داشته باشد. سهیم کردن دیگران در مشکلات و کمک گرفتن از آن ها، می تواند تا حدی از شدت فشار عصبی بکاهد.
- زمانی برای خود باقی گذارید. انجام چندین شیفت کاری پشت سر هم در روز، دیگر زمانی برای تان باقی نمی گذارد که با خود خلوت کرده و آرامش پیدا کنید.
- اهداف و اعمال خود را چه در کار و چه در زندگی به چالش بکشید. به این ترتیب، همواره چیزهای جدیدی می آموزید و راه های تازه ای را یاد می گیرید و با یادگیری بیشتر، روحیه انعطاف پذیرتری پیدا خواهید کرد.
- از عادت های مضر بپرهیزید. برخی در زمان های تشدید فشارهای عصبی قهوه و چای بیشتری می نوشند و یا به سیگار یا مشروبات الکلی پناه می برند. این ها می توانند کم و بیش از احساس شدت فشار بکاهند، ولی هیچ کمکی در حل آن ها یا قوی تر شدن در مقابله با آن ها نمی کننند. به علاوه، در صورت زیاده روی می توانند مشکلات دیگری نیز بر مشکلات ما بیافزایند.
- داوطلبانه کار کنید. کمک بدون چشمداشت به دیگران به خصوص به کسانی که بیشتر از شما مشکل دارند، موجب می شود مقام درخوری به مشکلات خود در مقایسه با دیگران داده و بدتر از آن چه که در واقع هستند به چشم نیایند.
- زرنگ باشید و بیشتر تلاش کنید. زرنگ بودن به معنای اولویت دادن به کارهای خود و تمرکز بر کارهایی است که انجام آن ها تغییری واقعی و معنی دار به دنبال دارد. مهم ترها را اول انجام دهید. سعی کنید برنامه های تان همواره پر باشد، و انتظار نداشته باشید که در آخر شب، دیگر کاری برای انجام دادن نخواهید داشت.
- مثبت باشید. همواره دید مثبتی به زندگی داشته باشید و به چیزهایی فکر کنید که دل تان را خوش می کند. گاه لازم است تغییری اساسی در نگاه خود به زندگی به وجود آورید.
- چیزهایی را که نمی توانید تغییری در آن ها به وجود آورید، همان طور که هستند بپذیرید. پیکار در عرصه هایی که از ابتدا می دانید موفقیتی به دنبال ندارد، نقض غرض است و جدا از آن بپرهیزید.
میگرن ها
میگرن ها شیوع کمتری دارند. اگر سردرد شما به حدی است که مانع انجام فعالیت های روزمره تان می شود، احتمالا پای میگرن در میان است. میگرن را اغلب به صورت دردی کوبشی یا ضربانی در دو سوی سر توصیف می کنند. بیشتر موارد میگرن با داروهای معمولی درمان می شوند. اما اگر بسیار شدید باشند، لازم است به پزشک مراجعه کنیم.
میگرن به چندین صورت ظاهر می شود:
- میگرن همراه با علائم هشدار دهنده پیش از شروع علائم اصلی بیماری. یک سوم موارد بیماری میگرن، به این شکل است. علائم هشدار دهنده می توانند به صورت مشکلات در بینایی (مثلا مشاهده جرقه های نور در مقابل چشمان)، یا احساس سفتی در گردن، شانه ها و یا دست ها ظاهر شوند.
- میگرن بدون علائم هشدار دهنده
- میگرن بدون سردرد که آن را میگرن خاموش نیز می نامند. در این موارد، ممکن است علائم هشدار دهنده ظاهر شوند، ولی سردردی به دنبال آن ها نخواهد آمد.
هر کس میگرن را به شکلی احساس می کند. برخی تا چندین بار در هفته و گروهی نیز در چندین سال تنها یک بار دچار حملات میگرنی می شوند که در برخی با شروع کننده هایی مانند فشارهای عصبی یا خوردن برخی خوراکی ها همراه اند. در پاره ای از موارد، بیماری می تواند آثار منفی و زیان باری بر زندگی خصوصی و اجتماعی فرد باقی گذارد. با این حال، درمان های موثری نیز برای آن وجود دارند:
- مسکن ها. آسپرین و استامینوفن بیشترین مصرف را دارند، ولی هنگام مصرف آن ها حتما برگه توضیحات داخل جعبه دارو را بخوانید و یا در مورد نحوه و عوارض ناشی از مصرف آن ها از داروساز سوال کنید. مصرف آسپرین در کودکان کمتر از ۱۶ سال ممنوع است، مگر تحت نظر پزشک. بزرگسالانی که دچار زخم معده، مشکلات کبدی و یا کلیوی هستند، نیز نباید آسپرین مصرف کنند. از سوی دیگر، مصرف زیاد مسکن ها خود ممکن است موجب تشدید میگرن شود. مسکن ها معمولا خط اول درمان میگرن به شمار می روند، اما نباید مصرف آن ها را تا بروز آشکار و شدید درد به تاخیر انداخت، چه در این صورت دیگر بسیار دیر شده و ممکن است چندان موثر نباشد.
- در صورت موثر نبودن مسکن ها، پزشک تریپتان ها را تجویز می کند که مسکن نیستند و بیشتر با آثار منفی میگرن بر عروق گیجگاهی مبارزه می کنند.
- داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن در برخی موثرند، اما مصرف آن ها در کسانی که سابقه زخم معده و بیماری های کبدی یا کلیوی دارند مجاز نیست. دیکلوفناک و ناپروکسن نیز از جمله این داروها به شمار می روند.
- داروهای ضد تهوع، در برخی موارد (حتی مواردی که تهوعی در کار نیست) موثرند. این داروها توسط پزشک تجویز می شوند و می توان از آن ها در کنار مسکن ها استفاده نمود و مانند آن ها بهتر است قبل ظاهر شدن علائم کامل بیماری مورد استفاده قرار گیرند.
- در صورتی که درمان های فوق به تنهایی موثر واقع نشد، می توان از چندین درمان همراه یکدیگر استفاده نمود.
- تحریک مغناطیسی جمجمه در این روش، با استفاده از وسیله برقی کوچکی ضربان های مغناطیسی از طریق پوست به جمجمه وارد می شود. چگونگی اثر این شیوه درمان، هنوز مشخص نیست اما مطالعات نشان داده اند که در کاهش شدت بیماری موثر است. با این حال، تحریک مغناطیسی جمجمه نه علاج قطعی بیماری است و نه در مورد همگان کاربرد دارد.
- کلینیک های میگرن. در صورت موارد زیر لازم است بیماران برای بررسی های بیشتر به این مراکز معرفی شوند:
- شک در تشخیص بیماری
- اشکال نادر میگرن
- همراهی با سردردهای دیگر و
- شدت گرفتن علائم بیماری
- درمان میگرن در خانم های حامله یا شیرده باید با احتیاط صورت گیرد و، در صورت نیاز، لازم است مسکن ها و دارهای ضدتهوع یا ضد التهابی با کمترین دوز تجویز شوند. مشورت با پزشک یا ماما، در هر مورد کاملا ضروری است.
سردردهای گروهی
این ها سومین گروه سردردهای اولیه هستند که احساس فشار شدیدی در اطراف کره یک چشم را موجب می شوند. دلیل این نامگذاری، ظاهر شدن بیماری به صورت گروهی طی یکی دو ماه از سال و سپس در همان ماه ها در سال های آتی است. داروها معمولا بر آن ها موثر نیستند، ولی پزشک می تواند با درمان های خاصی از شدت آن ها بکاهد. این سردردها به دو گروه تقسیم می شوند:
- دوره ای، که پس از هر دوره از بیماری به مدت بیشتر یک ماه بیمار مشکلی ندارد.
- مزمن، که فاصله بین این موارد کمتر از یک ماه است.
بررسی ها نشان داده اند سردردهای گروهی با فعالیت بیشتر بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس همراه هستند که دلیل آن به درستی روشن نیست. اما می دانیم برخی عوامل مانند موارد زیر در ایجاد آن ها دست اندر کارند:
- مصرف الکل در زمان حملات بیماری. چنین به نظر می رسد که مصرف الکل در زمان غیبت علائم بیماری نقشی در بروز آن ندارد.
- افزایش شدید درجه حرارت بدن (مثلا بعد از ورزش سنگین و طولانی در هوای گرم)
- برخی داروها مانند نیتروگلیسرین که در بیماری های قلبی-عروقی کاربرد دارند
به طور کلی، سردردهای گروهی چندان شایع نیستند و از هر ۱۰۰۰ نفر تنها یک تن دچار این بیماری می شود. هر کس می تواند دچار آن شود، ولی ۸ تن از هر ۱۰ بیمار، مرد و سیگاری هستند. سردردهای گروهی می توانند آثار زیان بار بسیاری بر زندگی فرد باقی گذارند (و حتی در برخی موارد جان وی را در خطر قرار دهند) و هم از این روست که لازم است درمان شوند. بیماری معمولا با سوماتریپتان و اکسیژن قابل کنترل است.
سردردهای ثانوی
این سردردها بعد از نوشیدن مقادیر زیادی از مشروبات الکلی، صدمه یا ضربه به جمجمه در حین تصادفات و نیز در پی مواردی چون موارد زیر ظاهر می شوند:
- سرماخوردگی
- آنفلوآنزا
- آلرژی و
- سینوزیت
سردرد به دنبال مصرف مسکن ها
سردرد می تواند پیامد مصرف زیاد مسکن ها نیز باشد. برخی از این مسکن ها عبارتند از:
- کدئین
- استامینوفن
- مسکن هایی چون ایبوپروفن
- برخی داروهایی که در درمان میگرن کاربرد دارند، مانند سوماتریپتان
اما، روی هم رفته احتمال بروز سردرد با مسکن های حاوی کدئین بیشتر از دیگران است. بهترین راه درمان این نوع سردردها، قطع موقت مصرف مسکن است که در صورت بروز مجدد ضایعه اولیه می توان مجددا آن را ادامه داد. سردرد شمار زیادی از بیماران تنها با همین یک بار قطع موقت مسکن بهبود خواهد یافت، اما در ۲۰ تا ۳۰ درصد بیماران، شاید لازم شود این کار چندین بار تکرار شود.
سردردهای هورمونی
بسیاری از خانم ها می دانند که پیوندی بین قاعدگی و سردرد آن ها وجود دارد. علاوه بر این، قرص های ضدبارداری خود نیز ممکن است شروع کننده سردرد باشند. از سوی دیگر، حاملگی و یائسگی از عوامل بروز سردرد در خانم ها به شمار می روند. برای آن که دریابیم سردرد مورد نظر به نوسانات هورمونی بیمار مربوط می شود یا خیر، بهترین کار ثبت موارد و اتفاقات روزمره توسط بیمار است و چنانچه مشخص شد ارتباطی بین این دو وجود دارد، انجام برخی کارها می تواند به جلوگیری از بروز آن کمک کند:
- کمتر ولی به دفعات بیشتر غذا بخورید، تا قند خونتان همواره در سطح ثابتی باقی بماند. قبل خواب، غذای مختصری خورده و هیچگاه از خوردن صبحانه غافل نشوید.
- سعی کنید خواب منظمی داشته باشید.
- از فشار عصبی بپرهیزید. اگر نشد، ورزش منظم می تواند کمک کند.
دردهای ناشی از اشکال در مفصل چانه
گمان می رود بین ۲۰ تا ۳۰ درصد مردم زمانی درزندگی خود دچار این ضایعه می شوند. دردها معمولا چند ماهی ادامه دارند تا این که به تدریج بهبود یابند.
التهاب شریان گیجگاهی
این ضایعه ای است که معمولا شریان های کوچک و متوسط در ناحیه سر و گردن افراد ۶۰ سال به بالا را مبتلا می سازد. چنانچه بیمار به طور ناگهانی دچار موارد زیر شود، لازم است بیدرنگ با پزشک خویش تماس گیرد:
- سردرد شدید
- درد ناحیه چانه به هنگام خوردن غذا
- تاری دید یا دوبینی
- احساس سوزش در ناحیه گیجگاهی