سندرم هیپراسمولار دیابتی (Diabetic hyperosmolar syndrome)
تعریف
سندرم هیپراسمولار دیابتی وضعیت خطرناکی است و زمانی رخ می دهد که قند خون شما بسیار بالا باشد. زمانی که قند خون شما به این مقدار بسیار بالا برسد، خون شما غلیظ شده و منجر به سندرم هیپراسمولار می گردد. قند اضافی از خون شما وارد ادرار شده و باعث یک فرایند فیلتراسیون می شود که منجر به دفع مایعات فراوان از بدن شما می گردد. سندرم هیپراسمولار دیابتی معمولاً در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ رخ می دهد اما ممکن است در افرادی که مبتلا به دیابت نیستند نیز بروز کند.
سندرم هیپراسمولار دیابتی درمان نشده می تواند منجر به دهیدراسیون کشنده گردد. اجرای مراقبت های پزشکی فوری ضروری است.
علائم
سندرم هیپراسمولار دیابتی ممکن است چند روز یا حتی چندین هفته طول بکشد. به علایم و نشانه های احتمالی این سندرم توجه کنید. علایم و نشانه ها شامل موارد زیر هستند:
- قند خون بالا
- تشنگی بیش از حد
- خشکی دهان
- تکرر ادرار
- پوست خشک و گرم بدون تعریق
- خواب آلودگی
- گیجی
- توهم
- کاهش بینایی
- ضعف در یک سمت بدن
- تشنج
- کما
علل
سندرم هیپراسمولار دیابتی می تواند به علل زیر رخ دهد:
- بیماری
- یک عفونت زمینه ای مانند پنومونی، عفونت دندانی یا عفونت مجاری ادراری
- دیابت درمان نشده
- برخی داروها مانند دیورتیک ها
در برخی موارد دیابتی که تشخیص داده نشده است می تواند باعث بروز سندرم هیپراسمولار دیابتی گردد.
عوامل خطر
برخی عوامل خطر ابتلای شما به سندرم هیپراسمولار دیابتی را افزایش می دهند از جمله:
- ابتلا به بیماری دیابت نوع دو: اگرچه بیماران دیابتی نوع یک نیز به سندرم هیپراسمولار دیابتی مبتلا می شوند اما این سندرم بیشتر در بیماران دیابتی نوع دو رخ می دهد. اگر مبتلا به دیابت نوع دو هستید و قند خون خود را پایش نمی کنید یا اینکه از از ابتلای خود به دیابت آگاهی نداشتید در معرض خطر سندرم هیپراسمولار دیابتی قرار دارید.
- قرار داشتن در سنین میان سالی یا سالمندی: اگر شما در این گروه های سنی قرار دارید، احتمال ابتلای شما به سندرم هیپراسمولار دیابتی افزایش می یابد.
- ابتلا به سایر بیماری های مزمن: اگر شما مبتلا به سایر بیماری های مزمن مانند نارسایی احتقانی قلب یا بیماری کلیوی هستید، خطر ابتلای شما به سندرم هیپراسمولار دیابتی افزایش می یابد.
- ابتلاء به عفونت: ابتلاء به یک بیماری مانند پنومونی یا یک بیماری ویروسی می تواند منجر به افزایش قندخون شما و خطر سندرم هیپراسمولار دیابتی گردد.
- مصرف برخی داروها: برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها (پردنیزون)، دیورتیک ها (هیدروکلروتیازید و کلرتالیدون) و داروی ضد صرع فنی توئین (دیلانتین) می توانند خطر ابتلای شما به سندرم هیپراسمولار دیابتی را افزایش دهند.
عوارض
سندرم هیپراسمولار دیابتی می تواند منجر به عوارض زیر گردد:
- تشنج
- سکته قلبی
- سکته مغزی
- کما
اگر برای سندرم هیپراسمولار دیابتی درمان فوری صورت نگیرد می تواند کشنده باشد.
چه اقداماتی میتواند انجام دهید؟
سندرم هیپراسمولار دیابتی یک وضعیت پزشکی اورژانسی است که شما زمانی برای آمادگی قبل از آن ندارید.
اگر به مدت چند روز احساس علایم قند خون بالا مانند تشنگی شدید و تکرر ادرار داشتید، قند خون خود را چک کنید و برای مشاوره با پزشک خود تماس بگیرید. اگر احساس علایم قند خون بسیار بالا ( بیش از ۶۰۰ میلی گرم در دسی لیتر یا ۳/۳۳ ملی مول در لیتر) داشتید با اورژانس تماس بگیرید. سعی نکنید خودتان به بیمارستان مراجعه کنید.
اگر همراه یک فرد مبتلا به دیابت بودید و علایم گیجی، ضعف در یک سمت بدن داشت یا بیهوش شد فوراً با اورژانس تماس بگیرید.
پس از اینکه درمان های لازم بر روی شما انجام شد و احساس بهتری داشتید ممکن است تمایل داشته باشید برخی سؤالات را از پزشک خود بپرسید. این پرسش ها می تواند شامل موارد زیر باشد:
- من چگونه می توانم دیابت خود را کنترل کنم؟
- قند خون من باید در چه محدوده ای باشد؟
- آیا نیازی هست من به پزشک متخصص مراجعه کنم؟
- من باید چه تغییراتی در رژیم غذایی خود ایجاد کنم؟
- آیا می توانم از یک رژیم درمان کمک بگیرم؟
- آیا مصرف یک وعده غذایی با محتوای بالای قند می تواند منجر به ایجاد این سندرم گردد؟
- آیا نیازی هست که من مایعات بیشتری به طور مرتب مصرف کنم؟
- آیا سندرم هیپراسمولار دیابتی می تواند مجدداً برای من رخ دهد؟
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر قند خونتان بطور مرتب بیشتر از محدوده مجازی بود که پزشکتان تعیین کرده است یا اگر هرکدام از علایم و نشانه های سندرم هیپراسمولار دیابتی شامل موارد زیر را داشتید با پزشک خود مشورت کنید.
- تشنگی بیش از حد
- تکرر ادرار
- پوست خشک و گرم بدون تعریق
- خشکی دهان
- تب
در شرایط زیر به دنبال اقدامات و مراقبت های اورژانسی باشید:
- قند خون شما ۶۰۰ میلی گرم در دسی لیتر یا ۳/۳۳ ملی مول در لیتر یا بالاتر باشد.
- احساس گیجی، تغییرات بینایی یا ضعف در یک سمت بدن داشته باشید.
آزمایش های تشخیصی
اگر شما علایم سندرم هیپراسمولار دیابتی را داشتید، تشخیص فوری ضروری است. تیم پزشکی اورژانس یک معاینه فیزیکی بر روی شما انجام می دهد و ممکن است از فردی که همراه شماست در خصوص سابقه پزشکی شما سؤال کند.
تست های آزمایشگاهی
شما ممکن است نیاز به انجام برخی تست های آزمایشگاهی از جمله موارد زیر داشته باشید:
- قند خون
- هموگلوبین گلیکوزیله (هموگلوبین A1C): یک تست آزمایشگاهی که مقدار متوسط قند خون شما را در ۲ تا ۳ ماه اخیر نشان می دهد.
- بررسی وجود یا عدم وجود کتون ها در ادرار: کتون ها زمانی تولید می شوند که در بدن به جای گلوکز، چربی به عنوان سوخت مورد استفاده قرار می گیرد .
- عملکرد کلیوی شما که با تست نیتروژن اوره ادرار(BUN) یا کراتینین خون ارزیابی می گردد.
- مقدار پتاسیم، فسفر و سدیم خون
اگر شما قند خون ۶۰۰ میلی گرم در دسی لیتر یا ۳/۳۳ میلی مول در لیتر یا بالاتر داشته باشید تشخیص سندرم هیپراسمولار دیابتی برایتان صورت می گیرد.
درمان دارویی
درمان های اورژانسی می تواند در مدت چند ساعت منجر به بهبودی بیمار مبتلا به سندرم هیپراسمولار دیابتی گردند.
درمان های متداول شامل موارد زیر هستند:
- مایعات داخل وریدی
- انسولین به منظور کاهش سطح قند خون
- احتمالاً جایگزینی سدیم، پتاسیم و فسفر برای کمک به اصلاح عملکردهای سلولی
اگر شما عفونتی دارید یا مبتلا به بیماری زمینه ای دیگری مانند نارسایی احتقانی قلب یا بیماری کلیوی هستید، این بیماری ها نیز باید به خوبی درمان شوند.
پیشگیری
کنترل مناسب روز به روز دیابت شما می تواند به پیشگیری از سندرم هیپراسمولار دیابتی کمک کند. توصیه های زیر را به ذهن بسپارید:
- آگاهی از علایم قند خون بالا: از علایم هشدار دهنده قند خون بالا آگاه باشید. همچنین از موقعیت هایی که می تواند شما را در معرض خطر سندرم هیپراسمولار دیابتی قرار دهد مانند بیماری ها آگاهی داشته باشید.
- برنامه درمانی خود را پیگیری کنید: مصرف وعده ها و میان وعده های منظم می تواند به ثابت ماندن قند خون شما کمک کند.
- قند خون خود را به طور مرتب چک کنید: پایش قند خون می تواند شما را آگاه کند که قند خونتان در محدوده طبیعی قرار دارد یا خیر و به شما در موارد خطرناک هشدار می دهد، به ویژه اگر مبتلا به عفونت باشید. از پزشک خود در مورد نحوه اندازه گیری قند خون خود سؤال کنید.
- داروهای خود را دقیقاً مطابق نظر پزشکتان مصرف کنید: اگر شما افزایش قند خون های متعدد دارید به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است نیاز باشد که پزشکتان دوز یا زمان مصرف داروهای شما را تغییر دهد.
- ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم می تواند مانع افزایش قند خونتان گردد. پیش از شروع هر نوع برنامه ورزشی، با پزشکتان مشورت کنید، اما برای اغلب بیماران، متخصصان ۱۵۰ دقیقه فعالیت ورزشی متوسط در هفته، حدود ۳۰ دقیقه در روز را توصیه می کنند.
- همسر، دوستان و همکاران خود را آگاه کنید: به همسر یا سایر نزدیکان خود آموزش دهید تا قادر به تشخیص علایم و نشانه های اولیه قند خون بالا باشند و در صورت بیهوش شدن شما با اورژانس تماس بگیرند.
- در مورد دریافت واکسن های خود اطمینان حاصل نمایید: مطمئن باشید که سالانه واکسن آنفلوانزا را دریافت می کنید و از پزشک خود سؤال کنید تا در صورت نیاز واکسن پنومونی را نیز دریافت کنید که از بدن شما در برابر برخی از اشکال پنومونی محافظت می کند.