اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder)

اختلال دوقطبی چیست؟

اختلال دوقطبی، نوعی بیماری روانی است که در آن خلق و خوی بیمار به شکل قابل توجهی بین شادی و غمگینی تغییر می‌کند. نام دیگر آن، بیماری شیدایی-افسردگی است. افراد در تمام سنین و با هر جنسیتی می‌توانند دچار این اختلال شوند. انواع مختلفی از اختلال دوقطبی وجود دارد که بر اساس نوع علائم، تعداد تکرار و میزان ناگهانی بودن تغییر خلق و خو با یکدیگر تفاوت دارند.

علائم اختلال دوقطبی

بیشتر افرادی که دچار تغییرات خلق و خو هستند، مبتلا به اختلال دوقطبی نمی‌باشند. با این وجود، تغییرات شدید خلق و خو نشانه اصلی ابتلا به اختلال دوقطبی است. این افراد در برخی از مواقع احساس شادی زیاد و انرژی سرشار دارند و احساس می‌کنند می‌توانند هر کاری را انجام دهند. این وضعیت می‌تواند باعث برانگیختگی فرد شده و حتی استراحت کردن را هم برای او سخت کند. به این حالت، شیدایی (مانیا) گفته می‌شود.

در طرف مقابل، در مواقع دیگری، فرد احساس غمگینی و تنهایی شدید دارد. این شرایط می‌تواند آزاردهنده باشد و باعث شود بیمار تمایلی به انجام هیچ کاری نداشته باشد. به این حالت افسردگی گفته می‌شود.

خلق و خوی افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، بین شیدایی و افسردگی در حال تغییر است. حتی در مواردی ممکن است بیمار علائم هر دو حالت را به صورت همزمان داشته باشد! از طرف دیگر، تغییرات خلق و خو می‌تواند گذرا و کوتاه‌مدت باشد یا برای مدت طولانی باقی بماند. (یعنی بیمار برای طولانی‌مدت در حالت افسردگی یا شیدایی بماند)

سایر علائم شیدایی (مانیا) عبارتند از:

• احساس قدرت و اهمیت (فرد مهمی بودن)
• احساس هیجان و برانگیختگی
• تحریک‌پذیری و حساس بودن
• اشکال و سختی در تمرکز
• خواب نامناسب و ناکافی و یا حتی نخوابیدن!
• بیش از حد معمول فعال بودن
• ولخرجی
• اعتیاد به الکل یا مواد مخدر
• داشتن رفتارهای پرخطر و بی‌محابا، مانند رفتارهای جنسی پرخطر و محافظت نشده
• فکر کردن و صحبت کردن خیلی سریع به گونه‌ای که افراد دیگر عقب می‌مانند!

سایر علائم افسردگی نیز عبارتند از:

• عدم لذت بردن از مواردی که قبلا از آن لذت می‌برده‌اید (مانند رابطه جنسی) به این حالت بی‌لذتی یا انهدونیا گفته می‌شود.
• احساس غم یا بی‌تفاوتی
• بی‌دلیل یا به راحتی گریه کردن
• احساس کندی و خمودگی
• احساس خستگی همیشگی
• احساس ناامیدی، بی‌ارزشی و یا زشت بودن
• کاهش یا افزایش وزن قابل توجه
• دشواری در تمرکز، به خاطر آوردن و تصمیم‌گیری
• داشتن سر درد، کمر درد و یا اختلالات گوارشی
• اختلال خواب یا تمایل به خارج نشدن از بستر
• داشتن تفکرات مرگ و خودکشی

اختلال دوقطبی چگونه به‌وجود می‌آید؟

به نظر می‌رسد علت ایجاد اختلال دوقطبی عدم تعادل شیمیایی در مغز باشد. ژنتیک یکی از عوامل مستعدکننده است؛ اگر سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری وجود داشته باشد، خطر ابتلای سایر افراد خانواده نیز بالاتر خواهد بود.

اختلال دوقطبی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

در صورتی که فکر می‌کنید مبتلا به این اختلال هستید، موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. در صورتی که پزشک به این تشخیص شک‌ کند، ممکن است از معاینه فیزیکی و یا ارزیابی وضعیت روانی کمک بگیرد. این بیماری معمولا در اوایل جوانی تشخیص داده می‌شود. (سن معمول تشخیص آن، اوایل جوانی است)

افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، در دوره افسردگی بیشتر از دوره شیدایی به پزشک مراجعه می‌کنند و به دنبال دریافت درمان هستند. این موضوع ممکن است تشخیص صحیح بیماری را دچار مشکل کند (زیرا ممکن است بیماری با یک افسردگی ساده اشتباه گرفته شود). در نتیجه در این شرایط لازم است تا تمام علائم، وضعیت سلامتی و سابقه خانوادگی خود را با پزشک در میان بگذارید. همراه خود بردن یکی از اعضای خانواده و یا دوستان نزدیک می‌تواند به شما و پزشک برای بررسی بهتر علائمتان کمک کند.

تشخیص درست می‌تواند بهترین شانس را برای درمان مناسب و امیدوارکننده به شما بدهد.

آیا می توان از ابتلا به اختلال دوقطبی پیشگیری کرد؟

متاسفانه اختلال دوقطبی قابل پیشگیری نیست.

درمان اختلال دوقطبی

برخی از افراد مبتلا، تمایلی به دریافت درمان ندارند، برخی دیگر نیز اصلا نمی‌پذیرند که بیمارند و نیاز به درمان دارند! و برخی دیگر تصور می‌کنند که به خودی خود و یا بدون دریافت درمان بهتر می‌شوند.

معمولا افراد مبتلا به این اختلال اصلا متوجه نیستند که این بیماری چقدر زندگی آنها و اطرافیانشان را تحت تاثیر قرار داده است. در این شرایط، این افراد باید بدانند که نیازی به شرمندگی برای مراجعه به پزشک برای درمان این اختلال وجود ندارد. پزشک و درمان مناسب می‌تواند به فرد مبتلا کمک کند تا علائمش را مدیریت کند و به احساسات متعادلی برسد.

بیمار و پزشک به کمک هم به یک برنامه درمانی طراحی می‌کنند که درمان دارویی بخش مهمی از این برنامه درمانی است. برخی داروها تغییرات خلق و خو را مهار می‌کنند. داروهای تثبیت‌کننده خلق، می‌توانند فراز و فرودهای خلق بیمار را از بین ببرند. داروهای ضدافسردگی می‌توانند به کاهش علائم افسردگی کمک کنند.

در هر صورت لازم است تا بیمار مصرف هر نوع دارویی را با پزشک در میان بگذارد تا پزشک در صورت تداخل دارویی تصمیم‌گیری کند. پزشک می‌تواند بر اساس علائم شما، انواع مختلفی از درمان‌های دارویی را در نظر بگیرد.

در نظر داشته باشید که ممکن است داروها اثربخشی فوری نداشته باشند و تا ایجاد تغییرات در خلق و خو چند هفته‌ای (معمولا ۳ هفته) زمان لازم باشد. در نتیجه مهم است که بیمار مطابق دستور پزشک درمان دارویی خود را تا رسیدن به اثربخشی ادامه دهد. این استمرار کمک‌ می‌کند تا درمان به بهترین اثربخشی برسد.

جدای از درمان دارویی، داشتن مشاوره نیز برای درمان اختلال دوقطبی کمک‌کننده است و بخش مهمی از درمان را شامل می‌شود. داشتن مشاوره خوب می‌تواند به فرد مبتلا در کاهش استرس، برطرف کردن نگرانی‌ها و مشکلات روابط فرد کمک کند.

زندگی کردن با اختلال دوقطبی

اگر مبتلا به اختلال دوقطبی هستید، احتمالا همیشه درجه‌ای از عدم تعادل خلق را دارید. درمان می‌تواند به کاهش علائم کمک‌ کند اما موارد دیگری نیز کمک‌کننده هستند:

۱. در مورد بیماری خود تحقیق کنید و بیاموزید: از پزشک خود در مورد منابع مطالعاتی مناسب بپرسید. خانواده خود را نیز مشارکت دهید و درگیر کنید و در مورد بیماری خود با آنها صحبت کنید.

۲. از یک برنامه روتین منظم پیروی کنید: هر روز در زمان مشخصی بخوابید و بیدار شوید. وعده‌های غذایی سالم داشته باشید و به طور منظم ورزش کنید.

۳. از خانه بیرون بروید: داشتن فعالیت خارج از منزل به حفظ و تعادل خلق کمک می‌کند.

۴. داروهای خود را منظم مصرف کنید: حتی در صورت احساس بهبودی، مصرف داروهای خود را قطع نکنید. ممکن است داروها برای رسیدن به اثربخشی و یا تکمیل اثربخشی، نیاز به زمان بیشتری داشته باشند. سعی کنید صبور باشید و روی اهداف درمانی خود تمرکز کنید.

۵. در مورد اینکه می‌توانید همراه با دارو‌های خود کافئین یا الکل بنوشید از پزشک خود بپرسید.

۶. علائم هشدار اولیه بیماری خود را بشناسید: زمانی که احساس می‌کنید خلق، تفکرات و رفتار شما در حال تغییر است، موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.

۷. عضو یک گروه حمایتی شوید: شما و خانواده‌تان می‌توانید تجربیات خود را با یک گروه حمایتی به اشتراک بگذارید. شنیدن تجربیات سایرین در شرایط مشابه شما، می‌تواند کمک‌کننده باشد.

به خاطر داشته باشید که در صورت شک‌ به اختلال دوقطبی، هرگز هرگز هرگز از داروهای ضدافسردگی به صورت سر خود استفاده نکنید، زیرا ممکن است شما را به سمت تفکرات خودکشی ببرد.

سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید:

1. بهترین درمان برای اختلال دوقطبی چیست؟
2. آیا باید داروهای خود را همیشه مصرف کنم یا فقط زمانی که حال بدی دارم؟
3. آیا باید در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی خود تغییراتی ایجاد کنم؟
4. در صورت ابتلا به اختلال دوقطبی، آیا آن را به فرزندانم منتقل خواهم کرد؟
5. اگر تفکرات خودکشی به سراغ من آمد، چه کار کنم؟
6. در این منطقه، کدام گروه‌های حمایتی را پیشنهاد می‌کنید؟

Resources

Depression and Bipolar Support Alliance

National Alliance on Mental Illness: Bipolar Disorder

National Institute of Mental Health: Bipolar Disorder