در روزهای اخیر چند گروه تحقیقاتی و شرکت داروسازی از موفقیت در آزمایش‌های اولیه واکسن کرونا خبر دادند. در بریتانیا واکسن دانشگاه آکسفورد نتایح بسیار امیدوارکننده‌ای داشته و اگر همه چیز خوب پیش برود ممکن است واکسن تا پایان سال ۲۰۲۰ به مرحله تولید برسد اما دسترسی وسیع در زودترین حالت، در سال آینده میلادی ممکن خواهد بود. مسئله ای که هم اکنون وجود دارد جهش در ژنتیک این ویروس است…
اکنون که به نظر می‌رسد ساخت واکسن با موفقیت پیش می‌رود این سوال مطرح است که آیا جهش ژنتیکی ویروس ممکن است این واکسن‌ها ناکارامد کند؟ یا ویروس را مسری‌تر یا کشنده‌تر کند؟
ویروس کرونایی که در حال حاضر دنیا را تهدید می‌کند، تفاوتی جزئی با ویروسی دارد که برای بار اول در چین شناسایی شد. ویروس کرونا در مقایسه با ویروسی مثل آنفلوآنزا بسیار آهسته تغییر می‌کند. به دلیل پایین بودن نسبی ایمنی طبیعی در جمعیت، نبود واکسن و اندک بودن درمان‌های موثر، این ویروس برای تطابق زیر هیچ فشاری نیست. تا به حال هم با موفقیت خود را در گردش نگه داشته است.
با این حال کرونا جهش هم می‌کند و دانشمندان شاهد هزاران جهش در ژنتیک این ویروس بوده‌اند اما تا به حال فقط یک جهش بوده که ممکن است باعث تغییر رفتار این ویروس شود.
نام این جهش قابل توجه D۶۱۴G و مربوط به “پروتئین خاری” است که مهمترین سلاح کرونا برای ورود به سلول‌های بدن ماست. این جهش مدتی پس از شیوع اولیه در ووهان، احتمالا در ایتالیا رخ داده است و در حال حاضر در تقریبا ۹۷ درصد نمونه‌ها در سراسر دنیا دیده می‌شود.
مزیت تکاملی
اکنون سوال این است که آیا این جهش برای ایجاد مزیتی بوده یا جهشی تصادفی است. ویروس‌ها دائما جهشهایی می‌کنند و بعضی از این تغییرهای ژنتیکی به تکثیر ویروس کمک می‌کنند و بعضی جلویش را می‌گیرند.
بعضی جهشها هم خنثی هستند. دکتر لوسی ون دورپ از دانشگاه یوسی‌ال لندن می‌گوید جهش‌های خنثی “محصول جانبی همانندسازی ویروس‌ها” هستند و بدون اینکه رفتار ویروس را تغییر دهند فقط “سوارش” می‌شوند.
جهشی که در ابتدای همه‌گیری رخ می‌دهد مثل جهش D۶۱۴G می‌تواند گسترش زیادی پیدا کند، پدیده‌ای که به آن “اثر بنیان‌گذار” می‌گویند. دکتر ون دورپ و همکارانش معتقدند این محتمل‌ترین توضیح برای شیوع وسیع این جهش است.
اما این توضیح هرچه بیشتر بحث‌برانگیز می‌شود و ویروس‌شناسان بیشتری، شاید اکثریت آنها با دکتر توشان دسیلوا از دانشگاه شفیلد هم‌عقیده‌اند که می‌گوید شواهد کافی هست که این جهشها به ویروس فعلی یک “مزیت انتخابی” یا برتری تکاملی در مقایسه با نوع اولیه می‌دهد. او می گوید هنوز شواهد کافی وجود ندارند که نشان دهند این نوع مسری‌تر است ولی او مطمئن است که این جهش بی‌تاثیر هم نمی تواند باشد.
هیریون چو و مایک فرزان استادان دانشگاه اسکریپز در فلوریدا می‌گویند تحقیقات در شرایط آزمایشگاهی نشان داده ویروس جهش یافته راحت‌تر از ویروس جهش‌نیافته می‌تواند وارد سلول انسان شود. تغییر در پروتئین خاری که ویروس با آن به سلول انسان می‌چسبد، “چسبندگی را بیشتر و کارایی را بهتر می‌کند.”
اما آنها از این جلوتر نمی‌روند. پروفسور فرزان می‌گوید تغییر در پروتئین خاری با “مسری‌تر شدن ویروس هم‌خوانی دارد اما آن را ثابت نمی‌کند.”
