بازفعالی ویروس کووید ۱۹ پس از بهبود

موارد بازفعال بین ۴ تا ۱۷ روز بروز کرده و علائمی مثل شروع اولیه داشتند و هیچکدام شدید نشده و یا فوت نکردند و حتی یک مورد بدون علامت بوده است.

از این ۵ بیمار هیچکدام بیماری زمینه‌ای همانند دیابت، فشارخون مزمن و یا بیماری‌های قلبی نداشتند. تست برای آنفلوانزا و H7 Avian  در آنها منفی بود. از پنج مورد فوق، ۴ مورد تب بدون لرز داشته و یک مورد تب ۳۹/۳ و همگی CT scan  با نمای گراندگلاس داشتند.

یک‌مورد سرفه، یک مورد گلو درد، یک مورد یبوست و همگی حس خستگی و کوفتگی Fatigue داشتند.

وابستگی بیشتر ریسک فاکتورهای بازفعالی به شرایط میزبان

بنظر می‌رسد ریسک فاکتورهای بازفعالی بیشتر وابسته به شرایط میزبان باشد همانند سن بالاتر، جنس و بیماری‌های زمینه‌ای و یا درمان‌های ضد ایمنی. فاکتورهای موثر دیگر شامل عوامل ویرولوژیک و نوع و شدت سرکوب ایمنی هم موثر است.

در یک تحقیق آمریکایی بازفعالی شدید در زن ۵۵ ساله مبتلا به لوسمی B cell ALL CD20+ با شروع شیمی درمانی (شامل ریتوکسیماب، سیتارابین و داساتینیب) گزارش شد که شدیدتر از اولیه بوده و نیازمند بستری در ICU داشت.

بنظر می‌رسد نوع درمان ضد ویروس دریافتی اثری بر میزان بروز بازفعالی ندارد اما مصرف سرکوب‌کنندگان ایمنی از هر نوع حتی کورتیکواستروییدهای خوراکی می‌تواند ریسک را افزایش دهد.

کرایتریا مشخصی برای پیش بینی ریسک بازفعالی کووید۱۹ وجود ندارد

نتیجه می‌گیریم که بازفعالی ویروس و ادامه آلایندگی می‌تواند یک تهدید بهداشتی بوده و در تمام موارد که علائم کووید۱۹ را به هر درجه‌ای نشان می‌دهند و حتی افراد بدون علامت باید احتمال داد بخصوص کسانی که داروهای سرکوبگر ایمنی دریافت می‌دارند. بنابراین تست بیمار در فواصل تا دو هفته بعد از بهبود معقول است بخصوص اگر علائم خفیف بروز دهد.

حداقل در بیماران با زمینه بیماری قبلی و مزمن بهتر است بررسی PCR مجدد در صورت علامت‌دار بودن و یا حتی بدون علامت در قالب غربالگری پس از بهبود انجام داد.

دکترحسن رودگری – دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
کارگروه تازه‌های علمی کرونا سازمان نظام پزشکی کشور