اخبار سلامت

آیا آبله میمونی خطرناک است؟ برای مقابله چه کنیم؟

آبله میمونی یا Monkeypox (مانکی پاکس) اولین بار در سال ۱۹۵۸ در میمون های یک مرکز تحقیقاتی گزارش شد و اولین گزارش شیوع انسانی بعنوان یک بیماری زونوتیک حدود ۵۲ سال پیش در جمهوری کنگو بود و بعد از آن فقط در برخی کشورهای آفریقای غربی دیده شد و البته بعدا موارد تک گیر که در اثر مسافرت بود در کشورهای آمریکا، انگلستان، اسرائیل و سنگاپور نیز دیده شد.

آبله میمونی یا مانکی پاکس توسط یک ویروس با DNA دو رشته ایی که به خانواده ارتوپاکس ویروس ها تعلق دارد ایجاد میشود. DNA مانکی پاکس درشت و شامل ۵۸ ویرال سکانس ثبت شده ((۹۵۵ واریانت پوزیشن در طول ۱۳۷،۶۶۸bp دارد )) از شاخه نیجریه ایی این ویروس است. از لحاظ ژنتیکی دو نوع اصلی ویروس مانکی پاکس آفریقای مرکزی (کنگویی) و غرب آفریقا وجود دارد که نوع کنگویی بیماری خطرناکتر و شدیدتر با قدرت سرایت و گسترش بیشتری میدهد. در حال حاضر هنوز محل ذخیره طبیعی (natural reservoir) آن ناشناخته باقی مانده است، هرچند میمون ها و جوندگان متهم فعلی می باشند.

سازمان جهانی بهداشت گزارشی از تعداد قابل تاملی از موارد تایید شده از آبله میمونی در ۱۲ کشور از جمله آمریکا، استرالیا، کانادا، انگلستان، اسپانیا، پرتغال، آلمان، بلژیک، فرانسه، هلند، ایتالیا و سوئد داده، در حالی که موارد اروپایی به رسیده و باعث دستور جلسه اضطراری WHO گردید.

طبق نظر NHS انگلستان که فعلا بیش از ۲۰ مورد تایید شده دارد، از لحاظ بالینی مانکی پاکس یک بیماری خفیف تا متوسط است که اکثر مبتلایان ظرف چهار هفته بهبود می یابند و انتقال بین افراد به راحتی نیست، لذا گسترش عمومی آن نامحتمل است، هرچند علت پیدایش مجدد این بیماری پس از چند دهه در کشورهای غیرآفریقایی هنوز ناشناخته است، ولی ممکن است دلیل آن تغییر ژنتیکی در ویروس باشد. به نظر میرسد قدرت سرایت آن هم به نسبت ویروس نسل قبلی بیشتر است.

علایم آبله میمونی در انسان شبیه آبله (که تا این لحظه ریشه کن شده تلقی می گردد) و یا خفیف تر از آن میباشد و دوره حمله بین صفر تا ۵ روز ذکر شده که با تب، سردرد، درد عضلانی، درد کمر، لرز و احساس خستگی شدید شروع می شود. تنها فرق علامتی مانکی پاکس با آبله، آبله مرغان و سرخک در این است که میتواند غدد لنفاوی را درگیر و متورم کند (لنفادنوپاتی).

دوره کمون (فاصله آلودگی فرد تا اولین علامت) در حدود ۶ تا ۱۴ روز است اما ۵ تا ۲۱ روز هم گزارش شده، لذا در صورت تماس قطعی با فرد مبتلا باید دوره قرنطینه تا حتی ۲۱ روز را رعایت نمود.

ظرف ۱ تا ۳ (گاهی بیشتر) روز بعد از تب، بیمار بثورات پوستی (آبله ایی) بر روی صورت (۹۵٪ موارد) و سپس سایر قسمت های بدن از جمله ۷۵٪ موارد بر روی کف دست و پاها خواهد داشت. مخاط دهان در ۷۰٪ موارد، اندام تناسلی در ۳۰٪ موارد و ملتحمه و قرنیه چشم در ۲۰٪ موارد مبتلا میشوند.

جهت اطلاع پزشکان و کادر درمان و بهداشت، مراحل ظاهری بثورات به ترتیب شامل ظهور ماکول، پاپول، وزیکول، پوستول و زخم دلمه بسته (scabs) می باشد و عدم ابتلای غدد لنفاوی هم از شاخصه های افتراق با آبله مرغان است.

دقیق ترین و قطعی ترین روش تشخیص، تهیه نمونه از تاول پوستی (از سطح و یا مایع وزیکول و پوستول و یا از کبره خشک) با رعایت ایمنی حداکثری و انجام تست PCR در آزمایشگاه می باشد. به دلیل ویرمی (ویروس در خون) سریعا گذرا، نمونه خون محیطی ارزش چندانی برای تشخیص ندارد. چون کلیه ویروسهای اورتوپاکس عکس العمل متقابل سرولوژیک ( cross reaction) دارند، تست های مبتنی بر آنتی ژن و آنتی بادی ارزش تشخیصی اختصاصی چندانی ندارند.

هرچند بیماری خودمحدود شونده است اما ممکن است موارد شدید که معمولا در کودکان اتفاق می افتد، پیش آید که بستگی به دوز اولیه آلودگی و شرایط سلامت کودک دارد و بیماری زمینه ایی بخصوص نقص ایمنی میتواند وخامت اوضاع را به دنبال داشته باشد.

از عوارض ثانویه ابتلا به آبله میمونی میتوان از عفونتهای ثانویه دیگر، برونکوپنومونی (ذات الریه)، عفونت خون (سپسیس)، عفونت مغز (آنسفالیت) و عفونت قرنیه با احتمال از دست دادن بینایی نام برد.

دوره بیماری بین ۲ تا ۴ هفتهاست و میزان مرگ و میر در برخی منابع قدیمی تر یک در هر ۱۰ مورد مبتلا (۱۰٪) ذکر شده اما WHO به ۶-۳٪ اعتقاد دارد. باید توجه داشت کشندگی بیماری آبله ۳۰٪ بوده است.

نحوه انتقال توسط تماس مستقیم انسان با حیوان، انسان و اشیا آلوده میباشد. ویروس از طریق پوست آسیب دیده (حتی خراش میکروسکوپیک)، راه های تنفسی و یا ترشحات مخاطی (چشم، بینی یا دهان) منتقل میشود هرچند انتقال حیوان به انسان میتواند از طریق گاز گرفتگی، خراشیدگی ناخن حیوان، تماس با گوشت حیوان مبتلا حین آماده سازی گوشت و یا تماس با هر قسمت از بدن و یا محل زندکی و بستر حیوان صورت پذیرد.

چون انتقال تنفسی از طریق ذرات درشت تنفسی است نیازمند تماس چهره به چهره نزدیک و طولانی است.

راه های پیشگیری عبارت است از پرهیز از تماس با حیوانات و یا جسد آنها که احتمالا محل ذخیره طبیعی هستند، پرهیز از تماس با اشیا بخصوص محل قرارگیری حیوان یا فرد مبتلا، ایزوله کردن فرد مبتلا، شستشوی مکرر دست ها با آب و صابون و یا الکل و همچنبن استفاده از لباس های محافظ برای کادر درمان که در تماس با مبتلایان هستند.

البته واکسن JYNNEOS که با نامهای ایموامیون و ایموانکس موجودند در آمریکا برای پیشگیری از آبله میمونهاستفاده میشود که بیشتر برای افراد در معرض می باشد.

همانند بسیاری از بیماری های ویروسی دیگر ، درمان قطعی برای آبله میمونی وجود ندارد هرچند واکسن، داروهای ضد ویروسی و واکسنیا ایمون گلوبولین VIG هم اکنون در کشورهایی مثل آمریکا برای پیشگیری و درمان شدت بیماری در دسترس است.

واکسن آبله، Cidofovir و ST-246 و همچنین VIG میتوانند برای کنترل انتقال عمومی و یا اپیدمی آبله میمونی به کار روند. البته واکسن JYNEOS که برای آبله میمونی از FDA مجوز گرفته میتواند برای آبله هم استفاده شود. مطالعات قبلی حاکی از اثرگذاری ۸۵ درصدی واکسن آبله بر علیه مانکی پاکس است. محققین معتقدر حتی تزریق واکسن پس از تماس هم میتواند از بیماری پیشگیری کند و یا از شدت آن بکاهد.

واکسن دیگر که مجوز گرفته به نام ACAM2000 از نوع ویروس زنده بوده و در افراد بالای ۱۸ سال هم برای آبله و هم آبله میمونی کاربرد دارد.

واکسن ترقیق شده واکسینیا وایروس (سویه آنکارا) نیز در سال ۲۰۱۹ برای مانکی پاکس تایید شد که شامل دو دوز است اما چندان در دسترس نیست.

مطالعات حیوانی حاکی از اثرگذاری ST-246 برای درمان بیماریهای ناشی از اپیدمی ویروسهای اورتوپوکس است.

در اروپا EMA داروی تکوویریمات Tecovirimat را که ابتدا برای آبله مرغان بود را برای درمان مانکی پاکس تایید نموده است.

باید دقت نمود که VIG که برای درمان عوارض آبله میمونی به کار میرود در آبله اثر ندارد و هنوز فایده آن برای موارد شدید اثبات نشده است اما میتواند بعنوان پیشگیری در افرادی که در تماس با آلودگی قرار گرفتند به کار رود.

در حال حاضر انگلستان مشغول ایجاد ذخیره واکسن برای احتمال گسترش این بیماری است. اسپانیا نیز هزاران دوز واکسن مانکی پاکس خریداری نموده است.

نتیجه میگیریم برخلاف جو وحشت ناشی از تمرکز خبرگزاری ها در حال حاضر جای نگرانی شدید نیست ولی مردم به دلیل ترس باقی مانده از پاندمی کرونا نسبت به اخبار آبله میمونی (مانکی پاکس) حساسیت زیادی نشان میدهند.البته اما این دلیل نمی شود که هشیاری و آمادگی خود را حفظ نکنیم.
وزارت بهداشت می بایست سریعا نسبت به صدور دستورالعمل بالینی مربوط (گایدلاین ها) و آموزش کادر درمان که در صف نخست برخورد قرار دارند اقدام کند و دستور اخذ نمونه توسط کادر درمان و بهداشت از موارد احتمالی را در صورت بروز برای ارسال به یک آزمایشگاه مرجع که بتواند این ویروس را به طریق PCR شناسایی کند، صادر نماید.
در عین حال رسانه های رسمی و از جمله صدا و سیما برای کاهش وحشت عمومی و اطلاع رسانی درست، با بهره گیری از اساتید متخصص بیماری های عفونی، ویروس شناسی و اپیدمیولوژی اقدام به تهیه برنامه های آگاهی بخش برای مردم نمایند و از تشویش اذهان در جامعه و لخصوص در بین کادر درمان پیشگیری نمایند.
باید دانست اطلاعات ما درباره چگونگی میزان سرایت موارد جدید آبله میمونی هنوز تکمیل نیست و احتمال افزایش قدرت انتقال در اثر تغییرات ژنتیکی نسبت به نسل قبلی این ویروس وجود دارد، ولی این تنها یک حدس است.
البته اپیدمیولوزیست ها بهتر می توانند توضیح دهند، اما آبله میمونی هرچند همانند کووید۱۹ یک بیماری ویروسی است اما به دلیل سرعت انتقال بسیار پایین تر از راه تنفسی، در صورت رعایت موارد بهداشت تماسی، قابل کنترل تر بوده و نباید با کووید۱۹ آن را یکسان دانست.


دکتر حسن رودگری
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

کارگروه تازه هاى علمى
کرونا سازمان نظام پزشکى کشور

منابع:

-cdc.gov/poxvirus/monkrypox
-who.int/news-room/monkeypox
-nhs.uk/monkeypox
-Joana Isidro, et al. Virology.20May2022

دکمه بازگشت به بالا