ایمنی بیش از پیش‌بینی واکسن‌های فایزر و آسترازنکا (آکسفورد) در سالمندان

هر دو واکسن فایزر-بیونتک و آسترازنکا (آکسفورد) بطور معناداری شدت بیماری، میزان بستری شدن و مرگ و میر را در سالمندان کاهش می‌دهند و در عین حال بر علیه واریانت B.1.1.7 معروف به واریانت انگلیسی نیز ایمنی بخشی دارند.

یک‌مطالعه که توسط نهاد بهداشت انگلستان PHE که پره-پرینت آن در اول مارچ ۲۰۲۱ انتشار یافته، به وضعیت ابتلا در افراد مسن بالای ۷۰ سال که واکسن شدند در قیاس با آنها که نشدند، پرداخته و مجموعا ۴۴۵۹۰ شرکت‌کننده که اطلاعات واکسیناسیون آنها در دست بود با ۱۱۲۳۴۰ نفر که تست منفی داشتند در فاصله بین ۸ دسامبر (۱۸ آذر) تا ۱۹ فوریه (اول اسفند) مقایسه گردیدند.

این تحقیق نشان داد که یک دوز فایزر بین ۵۷٪ تا ۶۱٪ اثرگذاری در پیشگیری از کووید سمپتوماتیک پس از ۴ هفته دارد، در حالیکه این رقم برای دوز اول آسترازنکا ۶۶٪ تا ۷۳٪ می‌باشد.

برای دریافت‌کنندگان دوز دوم فایزر میزان اثربخشی برعلیه کووید۱۹ علامت‌دار بین ۸۵٪ تا ۹۰٪ می‌باشد، هرچند به دلیل تازگی دریافت دوز دوم آسترازنکا در انگلستان این میزان برای دوز دوم آن فعلا مقدور نبود.

در افراد بالای ۷۰ سال، دوز اول فایزر حدود ۶۱٪ ایمنی بر علیه کووید۱۹ می‌دهد که در روز ۲۸ تا ۳۴ به حداکثر رسیده و سپس پلاتو میشود. برای آسترازنکا شروع ایمنی از روز ۱۴ تا ۲۰ حاصل میشود که به ۶۰٪ در روز ۲۸ تا ۳۴ و  به ۷۳٪ در روز ۴۲ میرسد.

افراد بالای ۷۰ سال، ۴۳٪ کمتر احتمال بستری شدن و ۵۱٪ کمتر احتمال فوت ناشی از کووید۱۹ پس از دریافت دوز اول فایزر داشتند. در سن مشابه، دریافت‌کنندگان دوز اول آسترازنکا ۳۷٪ کمتر احتمال بستری شدن داشتند ولی هنوز دیتای آن برای میزان مرگ و میر تکمیل نشده است.

تجمیع دیتای هر دو واکسن حاکی از اثر واکسن‌ها در کاهش ۸۰ درصدی بستری در بیمارستان و ۸۵ درصدی مرگ و میر افراد سالمند بوده است.

خوشبختانه اطلاعات ثبت شده هر دو واکسن، تا بحال نشان از اثر مشابه با آمار بالا در مقابله با واریانت B.1.1.7 جدید انگلیسی دارد و واکسن‌های فوق‌الذکر می‌توانند در مقابل آن ایمنی دهند.

در افراد با سن ۸۰ و بیشتر، اثر واکسن از روز ۱۰ تا ۱۳ قابل مشاهده بود و اثر بخشی واکسن پس از دوز اول فایزر به حدود ۷۰٪ بر علیه کووید۱۹ علامت‌دار در روز ۲۸ تا ۳۴ می‌رسید. جالب توجه است که ۱۴ روز پس از دوز دوم فایزر این اثر به ۸۹٪ رسید. اگر میزان بستری شدن افراد ۸۰ سال و بالاتر که واکسن گرفتند را با آنهایی که نگرفتند مقایسه کنیم، شاهد آن خواهیم بود که  یک تک دوز از هر کدام از این واکسن‌ها به میزان ۸۰٪ و حتی بیشتر از بستری شدن در هفته ۳ تا ۴ پس از تزریق خبر می‌دهد. از سوی دیگر افراد ۸۰ ساله و بیشتر که یک دوز فایزر را دریافت کردند ۸۳٪ شانس کمتری برای فوت در اثر کووید۱۹ داشتند.

نتیجه می‌گیریم اطلاعات جاری که عملا از واکسیناسیون عمومی به تدریج انتشار می‌یابد حاکی از اخبار بهتری است و ظاهرا واکسیناسیون می‌تواند در کاهش آسیب‌های ناشی از کووید۱۹ بطور چشمگیر و موثری کمک کننده باشد. فعلا بیشترین اطلاعات از دو واکسن فایزر و آسترازنکا (آکسفورد) موجود است و سایر واکسن‌ها یا طرفداران کمتری داشته‌اند و یا اینکه پژوهش‌های رسمی کمتری در مورد آنها وجود دارد. البته روسیه در آمار داخلی خود کماکان بر اثرگذاری ۹۲٪ واکسن در مجموع گروه‌های سنی تاکید دارد  هرچند برخی منابع از عدم تمایل ۶۰ درصدی مردم روسیه برای استفاده از آن خبر می‌دهند.

نهایتا می‌توان گفت همه واکسن‌ها به درجاتی موثرند، هرچند استفاده از سبد واکسن شاید معقولتر باشد.

در عین حال برای استفاده عمومی باید به اثرگذاری آنها بخصوص در سنین و گروه‌های پرخطر، عوارض و قیمت نیز توجه داشت. از بین واکسن‌های موجود با معروفیت جهانی، ظاهرا مدرنا و فایزر گرانتر بوده و سپس اسپوتنیک ۵ قرار دارد و ارزانترین آنها آسترازنکا است. از قیمت واکسن چینی اطلاع دقیقی در دست نیست، البته چند ماه پیش سینوفارم قیمت‌های صادراتی که چند برابر واکسن‌های فوق‌الذکر بود را برای دو دوز عنوان کرده بود.

دکتر حسن رودگری
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

کارگروه تازه‌های علمی کرونا
سازمان نظام پزشکی کشور

منابع:
CIDRAP, University of Minnesota

medRix. Doi:10.1101/2021.03.01.21252652