نکاتی در مورد واکسن آسترازنکا و عوارض احتمالی

آژانس ناظر MRHA که معادل FDA در آمریکاست می‌گوید:
۱) ۷۹ مورد لخته خون و ۱۹ مورد مرگ ناشی از آن پس از تزریق از بیش از ۲۰ میلیون دوز واکسن ثبت شده، یعنی خطر ۴ در میلیون برای لخته و یک در میلیون مرگ (بر فرض اثبات)
۲) دو سوم موارد لخته خون در زنان بود
۳) فوت شدگان ۱۸ تا ۷۹ سال بودند و ۳ نفر زیر ۳۰ سال
۴) تمام ۷۹ مورد پس از دوز اول بوده

از سوی دیگر نهاد پزشکی اروپا (EMA) اعتقاد دارد که بر فرض اثبات عارضه باید آن را اتفاقی نادر تلقی کرد که هرگز بر منافع آن اثر نمی‌گذارد.

سازمان جهانی بهداشت می‌گوید ارتباط بین لخته خون و آسترازنکا و یا سایر  واکسن‌ها،  محتمل است اما تایید شده نیست و باید به چندصد میلیون نفری که در جهان انواع واکسن را دریافت داشتند و  این عارضه را نداشتند، اندیشید.

بنابراین حتی بر فرض اثبات، وقتی می‌فهمیم مرگ یک در هر ۱ میلیون بسیار ناچیز است که بدانیم کووید۱۹ تابحال یک از هر ۸ نفر مبتلای بالای ۷۰ سال و ۱ در هر ۱۰۰۰ نفر در دهه ۴۰ عمر را کشته است.

جدول زیر مقایسه بین خطر لخته خون و فایده پیشگیری از بستری شدن در ICU در بازه ۱۶ هفته را برای آسترازنکا در هر ۱۰۰هزار نفر و در سنین متفاوت نشان می‌دهد:

خطر لخته — سن — پیشگیریICU
۱/۱         ۲۰ تا ۲۹ سال    ۲/۲
۰/۸        ۳۰ تا ۳۹ سال     ۸
۰/۵        ۴۰ تا ۴۹ سال   ۱۶/۷
۰/۴        ۵۰ تا ۵۹ سال    ۳۱
۰/۲        ۶۰ تا ۶۹ سال   ۴۱/۳

طبق آمار با کمک واکسن آسترازنکا مرگ و میر کووید۱۹ از روزی نزدیک به ۲۰۰۰ نفر در انگلستان به حدود ۴۰ نفر رسیده، در حالی که هنوز کمتر از نیمی از جمعیت آن یک دوز دریافت کرده‌اند.

کمیته مشترک واکسیناسیون و ایمن‌سازی انگلستان (JCVI) پیشنهاد نمود تا برای افراد ۱۸ تا ۲۹ سال که بالانس فایده و خطر برایشان نسبتا نزدیک می‌شود (جدول بالا) فعلا واکسن آلترناتیو دیگری پیشنهاد شود.

پروفسور پیرمحمد رئیس کمیسیون Human Medicine می‌گوید وقتی در مورد لخته خون صحبت می‌کنید بیاد آورید که بیماری کووید۱۹ در ۷/۸٪ از مبتلایان لخته خون در ریه می‌دهد و در ۱۱/۲٪ بیماران لخته ورید عمقی (DVT) می‌دهد. حال آن را با آمار ۴ در میلیون برای واکسن (بر فرض اثبات) مقایسه کنید. البته زنان باردار و افراد مبتلا به بیماری‌های انعقادی بهتر است قبل از دریافت واکسن با پزشک مشورت نمایند.

در خصوص عارضه احتمالی لخته خون توصیه شده است اگر پس از واکسن تا ۴ روز یا بیشتر سردرد پایدار، تاری دید یا گیجی حس می‌کردید و یا کبودی پوست، تنگی نفس و یا درد قفسه صدری داشتید به پزشک مراجعه نمایید. ضمنا در هیچ منبع معتبری صحبت از پیشگیری از لخته با هیچ دارو نیست.

کشور انگلستان در موارد خاص همانند سنین زیر ۳۰ سال، زنان باردار و افراد مبتلا به اختلال انعقادی از واکسن‌های فایزر و مدرنا را بعنوان آلترناتیو استفاده خواهد کرد، تا زمانی که احتمال عارضه روشن شود چون دولت این کشور به مردم تعهد داده تا پایان ماه جولای یعنی ۹ مرداد واکسیناسیون ملی را به پایان برساند و هیچگونه وقفه‌ای را برنمی‌تابد.

نتیجه می‌گیریم جامعه پزشکی تسلیم جو و اخبار نشود، در حالیکه موضوع لخته خون اخیرا برای واکسن جانسون و جانسون هم توسط EMA در حال بررسی است و این واکسن از تکنولوژی مشابه اسپوتنیک ۵ برخوردار بوده و از وکتور Ad26 استفاده می‌کند. احتمالا تمام واکسن‌های معتبر عوارض مشابه و بسیار ناچیز دارند که پیدا خواهد شد ولی عوارض آنهایی که در کشورهای پیشرفته و در فضای شفاف علمی مصرف می‌شوند زودتر کشف و اعلام می‌گردد. تمامی واکسن‌ها بر علیه هر بیماری و تمامی داروها عارضه دارند و حتی قرص ضدبارداری عارضه لخته خون بسیار بالاتری دارد.

قرار است به ۲۰۰هزار عضو سازمان نظام پزشکی آسترازنکا پیشنهاد شود که در صورت قطعی بودن عارضه کمتر از یک نفر از آنها ممکن است blood cot بگیرد و کمتر از یک پنجم یک نفر نیز ممکن است بمیرد که ریسک آن بسیار کمتر از داروهایی است که همین همکاران بصورت روزانه برای بیماران تجویز می‌کنند.

دکتر حسن رودگری
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

کارگروه تازه‌های علمی کرونا
سازمان نظام پزشکی کشور

منابع:

ema.europe.eu
astrazenca.com
bmj.com/content/373
england.nhs.uk/cotonavirus
who.int/news/
gov.uk/government/mhra