ترومبوز ورید عمقی (Deep Vein Thrombosis)

ترومبوز ورید عمقی چیست؟

منظور از ترومبوز ورید عمیق (DVT) تشکیل لخته در ورید (سیاهرگ)های عمقی بدن است. این لخته معمولا در وریدهای عمقی پا ایجاد می‌شود، ایجاد آن شایع است و ممکن است خطرناک نیز باشد! اگر این لخته کنده شود و همراه با جریان خون حرکت کند، می‌تواند موجب بسته شدن یک رگ خونی در ریه شود (در رگ‌های کوچک ریه گرفتار شود). این اتفاق که به آن‌ آمبولی ریه گفته می‌شود، می‌تواند کشنده باشد.

علائم ترومبوز ورید عمقی DVT

برخی از افراد مبتلا به DVT هیچ علامتی ندارند. اما بیشتر آنها دچار‌ تورم در یکی از پاها یا هر دوی آنها می‌شوند. اغلب در یکی از پاها درد و حساسیت به لمس وجود دارد (که ممکن است تنها هنگام ایستادن یا راه رفتن ایجاد شود). پوست محل درگیر ممکن است گرم، قرمز و یا حتی رنگ پریده باشد.

در صورتی که به هر کدام از علائم ذکر شده مبتلا هستید، حتماً به پزشک خود مراجعه کنید.

علت ایجاد ترومبوز ورید عمقی چیست؟

در اغلب موارد، علل متعددی باعث ایجاد DVT می‌شود. در صورت وجود همزمان عوامل خطر مختلف، خطر ابتلای فرد به DVT افزایش می‌یابد.

شما در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به ترومبوز ورید عمقی قرار دارید اگر:

• شصت سال یا بیشتر سن دارید.
• برای مدت طولانی فعالیت بدنی نداشته باشید، برای مثال زمانی که یک پرواز طولانی با هواپیما یا یک سفر طولانی با خودرو دارید و یا مثلا در دوره بهبودی پس از جراحی باید در بستر باشید.
• به بیماری یا مشکلی دچار هستید که میزان لخته شدن خون را زیاد می‌کند.
• دچار جراحی یا آسیبی به بخشی از بدن شده باشید که موجب کاهش خون‌رسانی به قسمتی از بدنتان شده است.
• کاتتر ورید مرکزی داشته باشید.
• باردار هستید یا به تازگی زایمان کرده‌اید.
• اضافه وزن دارید یا چاق هستید.
• دچار‌ وریدهای واریسی یا واسکولیت (التهاب عروق) باشید.
• مبتلا به سرطان هستید.
• سیگار می‌کشید.
• از قرص‌های ضدبارداری استفاده می‌کنید یا تحت هورمون‌درمانی (مثلا برای رفع علائم بعد از یائسگی) هستید.

ترومبوز ‌ورید عمقی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اگر فکر می‌کنید که ممکن است به DVT مبتلا باشید، به پزشک مراجعه کنید. او علائم شما را بررسی می‌کند، از شما شرح حال می‌گیرد و به معاینه شما می‌پردازد. در مرحله بعدی ممکن است پزشک برای تشخیص قطعی، درخواست تست یا آزمایشاتی بدهد.

رایج‌ترین تست مورد استفاده، سونوگرافی است. در جریان آن، از امواج صوتی برای بررسی جریان خون وریدها استفاده می‌شود.

از ونوگرافی (تصویربرداری از وریدها) نیز می‌توان برای پیدا کردن لخته‌های داخل وریدها استفاده کرد. برای انجام آن، پزشک مواد رنگی به داخل ورید تزریق می‌کند و سپس از تصویربرداری با اشعه ایکس برای بررسی جریان خون ورید استفاده می‌شود.

آیا ترومبوز ورید عمقی (DVT) قابل پیشگیری است؟

موارد متعددی وجود دارد که می‌توان با انجام آنها، از ابتلا به DVT پیشگیری کرد. در صورتی که در معرض خطر بالایی هستید، رعایت این موارد مهمتر است.

1. به صورت منظم ورزش کنید. اگه برای مدت طولانی غیر فعال هستید، پاهای خود را به اطراف تکان دهید. اگر می‌توانید، هر ساعت بلند شوید و حتی شده در حد چند قدم راه بروید. اگر لازم است که از جای خود تکان نخورید، از ورزش‌های اندام تحتانی استفاده کنید، به این صورت که در حالی که کف پای شما روی زمین است، به صورت نوبتی انگشتان و سپس پاشنه پای خود را بلند کنید. این کار موجب کشیدگی پشت ساق پا و حفظ جریان خون آن ناحیه می‌شود.
2. ساق پای خود را بکشید و عضلات آن را به آرامی ماساژ دهید.
3. در اولین فرصت بعد از بیماری یا جراحی، شروع به راه رفتن کنید و فعالیت داشته باشید.
4. فشار خون خود را کنترل کنید.
5. سیگار نکشید و اگر می‌کشید، ترک کنید.
6. در صورت اضافه وزن، وزن خود را کم کنید.

درمان ترومبوز ورید عمقی

هدف اصلی از درمان DVT عبارت است از:

1. جلوگیری از بزرگتر شدن لخته
2. جلوگیری از کنده شدن لخته و مهاجرت آن در بدن
3. جلوگیری از تولید لخته‌های بیشتر

داروهای متعددی برای درمان و پیشگیری از DVT وجود دارد. از معروف‌ترین آنها می‌توان به وارفارین و هپارین اشاره کرد. این داروها خون را رقیق می‌کنند تا لخته تشکیل نشود. وارفارین به صورت قرص خوراکی و هپارین به صورت تزریقی (داخل وریدی) استفاده می‌شود.

وارفارین می‌تواند موجب اختلالاتی در جنین شود در نتیجه زنان باردار نباید وارفارین مصرف کنند.

اگر نمی‌توانید هپارین استفاده کنید، می‌توانید از دسته دیگری از داروها به نام مهارکننده‌های ترومبین استفاده کنید.

برنامه‌های درمانی جدید در اکثر موارد، استفاده از NOACs (دارو‌های ضدانعقاد خوراکی جدید) را به عنوان درمان ارجح توصیه می‌کنند. نام‌های تجاری آن‌ها عبارتند از Eliquis , pradaxa , xarelto.

داروهای ضدانعقاد ممکن است موجب شوند تا شما راحت‌تر دچار خونریزی شوید. برای مثال در صورتی که دست خود را ببرید، متوجه می‌شوید که لخته شدن خونتان زمان بیشتری می‌خواهد. ممکن است راحت‌تر از قبل دچار کبودی بدن‌ شوید. در صورتی که هر نوع خونریزی غیر طبیعی و یا شدید دارید، حتماً به پزشک خود مراجعه کنید.

برخی داروهای دیگر نیز وجود دارند که می‌توانند روی چگونگی کارکرد داروهای ضدانعقاد اثر بگذارند در نتیجه لازم است تا قبل از مصرف هر داروی جدید، با پزشک خود مشورت کنید. این قضیه حتی برای داروهای بدون نسخه و ویتامین‌ها نیز صادق است. برخی غذاهای خاص حاوی ویتامین K، مانند سبزیجات سبز تیره نیز می‌توانند اثراتی روی وضعیت انعقادی داشته باشند.

اگر نتوانید از داروهای رقیق‌کننده خون استفاده کنید و یا مصرف این داروها کافی نباشد، روش‌های درمانی دیگری نیز وجود دارد. برای مثال پزشک ممکن است استفاده از فیلتر در بزرگ سیاهرگ زیرین (ورید اصلی که خون قسمت پایینی شکم را به قلب می‌آورد) را توصیه کند. این فیلتر لخته‌های کنده شده از اندام تحتانی که با جریان خون حمل می‌شود را به دام انداخته و از رسیدن آن‌ها به ریه جلوگیری می‌کند. این درمان خصوصاً برای افرادی که لخته‌های متعدد در حال حرکت به سمت ریه دارند، مفید است.

زندگی با ترومبوز ورید عمقی

موضوع مهم این است که درمان DVT فوراً آغاز شود. حدوداً ۳ تا ۶ ماه برای رفع کامل یک لخته زمان لازم است. در طول این مدت، اقداماتی وجود دارد که برای رهایی از علائم می‌توانید انجام دهید. پاهای خود را بالا بگیرید تا میزان تورم آن‌ها کاهش یابد. در مورد استفاده از جوراب‌های فشاری با پزشک خود مشورت کنید. این جوراب‌ها از قوس کف پا تا زانو را می‌پوشانند و با ایجاد فشار، از درد و تورم می‌کاهند.

برای برخی از افراد، ممکن است لخته هیچگاه کاملا بهبود نیابد و در نتیجه باعث ایجاد بافت اسکار در وریدها شود.‌ DVT همچنین می‌تواند سندروم پس از انعقاد ایجاد کند که در اثر آن بیمار به صورت مزمن و طولانی‌مدت، تورم و درد دارد.‌

اگر مبتلا به DVT هستید و علائم زیر را دارید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. این موارد نشانه‌های مهاجرت احتمالی لخته به ریه‌های شما است، یعنی ممکن است دچار آمبولی ریه (ورود لخته به عروق ریه) شده باشید:

• کوتاهی و تنگی نفس
• درد قفسه سینه
• گیجی
• غش کردن و سنکوپ
• ضربان قلب بالا
• سرفه خونی

سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید

• علت احتمالی ایجاد DVT در من چیست؟
• بهترین درمان برای من کدام است؟
• چه مدت لازم است تا از داروهای ضدانعقادی استفاده کنم؟ عوارض جانبی یا خطرات مصرف آن‌ها چیست؟
• در مدت مصرف داروهای ضدانعقاد، آیا می‌توانم الکل بنوشم یا فعالیت بدنی داشته باشم؟
• آیا تغییراتی در سبک زندگی وجود دارد که انجام آن‌ها برای کاهش خطر تشکیل لخته لازم باشد؟
• اگر یکبار مبتلا به DVT شده‌ام، خطر ابتلای مجدد من به لخته خون چقدر است؟
• آیا سفر کردن برای من بی‌خطر است؟
• آیا DVT خطر ابتلای من به بیماری‌های دیگری را افزایش می‌دهد؟

Resources

National Institutes of Health, MedlinePlus: Deep Vein Thrombosis