FENTANYL
موارد مصرف:
فنتانیل به عنوان داروی ضددرد هنگام عمل جراحی، القای بی هوشی و حفظ آن و پیشگیری یا تسکین درد بلافاصله پس از عمل جراحی مصرف می شود.
موارد منع مصرف:
شکل ترانس درمال این دارو در موارد اسهال ناشی از کولیت پسودوممبران، اسهال ناشی از مسمومیت ها و تضعیف تنفسی نباید مصرف شود.
هشدارها
۱- در صورت وجود نارسایی کبد، و بیماری ریوی و نقص دستگاه تنفسی با احتیاط فراوان تجویز شود.
۲- دارو های ضددرد مخدر باعث تشدید ضعف تنفسی می شوند.
۳- تزریق وریدی دارو به صورت آهسته و طی حداقل ۲-۱ دقیقه صورت گیرد.
۴- مصرف متناوب دارو ممکن است باعث ایجاد تحمل، به اثرات دارو وابستگی و اعتیاد به دارو شود.
۵- شکل ترانس درمال این دارو در موارد حملات حاد آسم یا سایر مشکلات مزمن تنفسی و در بیماری های شدید التهابی روده باید با احتیاط فراوان تجویز شود.
عوارض جانبی: برادی کاردی، کاهش فشار خون و ضعف تنفسی طی و بعد از عمل جراحی از عوارض شایع و مهم فنتانیل تزریقی هستند. با شکل ترانس درمال، آپنه، ضعف CNS، تضعیف مرکز تنفسی، توهم، احتباس ادرار، اضطراب، اغتشاش شعور، گیجی، خواب آلودگی، عصبانیت، احساس کاذب خوشی، ضعف عوارض گوارشی، سردرد، خارش، توهم، افزایش بزاق و استفراغ از عوارض جانبی این دارو هستند.
تداخل های دارویی: مصــــرف همزمـــــان فنتانیل با بنزودیازپین ها، دارو های مضعف CNS و دارو های مهارکننده آنزیم های کبدی مانندکتوکونازول و ایتراکونازول و اریترومایسین ممکن است باعث افزایش اثرات دارو شوند. از طرف دیگر القاکننده های آنزیمی مانند ریفامپین، کاربامازپین و فنی توئین ممکن است با افزایش متابولیسم، اثر دارو را کاهش دهند. نالترکسان ممکن است از اثرات فنتانیل جلوگیری کند. گاهی از دارو‌های ضددرد مخدر دیگر که کوتاه اثر و سریع الاثر هستند در ابتدای درمان ممکن است استفاده شود ولی باید توجه داشت عوارض اوپیوئید ممکن است به صورت تشدید یافته بروز کند.
نکات قابل توصیه
۱- استفاده از روش ترانس درمال مستلزم رعایت نکات خاصی است که توسط پزشک یا داروساز به بیمار باید آموزش داده شود.
۲- کادر درمانی در صورت تجویز شکل ترانس درمال به بیمار باید مراقب باشند که پوست آن ها به دارو آغشته نشود، زیرا این دارو بسیار قوی بوده و سریع از پوست جذب می شود.
مقدار مصرف
تزریقی
بزرگسالان: به عنوان داروی کمکی در بی هوشی عمومی برای اعمال جراحی کوچک mcg/kg ۲ تزریق می شود. برای اعمال جراحی بزرگ، به عنوان مقدار متوسط mcg/ kg ۲-۲۰ و به عنوان مقدار مصرف زیاد (اعمال جراحی قلب باز، جراحی نورولوژیک، یا ارتوپدیک)، mcg/ kg ۲۰- ۵۰ تزریق وریدی می شود. به عنوان داروی کمکی در بی حسی موضعی، ۵۰-۱۰ میکروگرم تزریق عضلانی یا وریدی می شود. به منظور ایجاد اثر فوری و پیوسته طی یک عمل جراحی طولانی، انفوزیون مداوم وریدی همزمان با تزریق یک مقدار حمله ای اولیه یا پس از آن توصیه می شود. پیش از عمل جراحی ۱۰۰- ۵۰ میکروگرم، ۶۰-۳۰ دقیقه پیش از عمل و پس از عمل جراحی نیز ۱۰۰- ۵۰ میکروگرم (که در صورت نیاز طی ۲-۱ ساعت تکرار می شود)، تزریق عضلانی می شود.
کودکان: به عنوان یک عامل اصلی در جراحی بزرگ به منظور ایجاد بی هوشی، در کودکان ۱۲-۲ سال mcg/ kg2-3 تزریق وریدی می شود.
موضعی
در بیمارانی که نسبت به مورفین دچار تحمل نشد‌ه اند، در ابتدا یک ورقه با مقدار mcg/ hr ۲۵ روی سطح پوست تجویز می شود و سپس بر حسب نیاز و تحمل بیمار می توان مقدار ترانس درمال را تغییر داد. برای بیمارانی که نسبت به مورفین تحمل دارند، در صورتی که مقدار مصرف روزانه مورفین آن ها ۱۳۴-۴۵میلی‌گرم مورفین خوراکی باشد، یک ورقه mcg/hr ۲۵ و در صورتی که میزان مورفین مصرفی آن ها روزانه ۲۲۴-۱۳۵میلی‌گرم باشد یک ورقه mcg/hr ۵۰ در ابتدا تجویز می شود. به همین ترتیب در صورت بالا بودن میزان مصرف مورفین، از تعداد بیشتر ورقه می توان استفاده کرد. سپس بر حسب تحمل و نیاز بیمار می توان مقدار مصرف را تنظیم کرد.
اشکال دارویی
Patch: 25mcg/hr, 50mcg/hr, 75mcg/hr, 100mcg/hr
Injection: 50mcg/ml