اسهال و استفراغ (گاستروآنتریت) چیست؟
بیماری اسهال و استفراغ یا گاستروآنتریت به عنوان یکی از شایع ترین بیماری های کودکان بخصوص کودکان زیر پنج سال است که معمولا باعث اسهال آبکی،دردهای شکم و استفراغ و بی اشتهایی می‌شود و همواره باعث نگرانی والدین بوده و جدا از علت به وجود آورنده آن نیاز به بررسی دقیق و درمان مناسب با سن کودک و جلوگیری از عوارض ثانویه دارد که در رأس آن کم آبی بدن و اختلالات آب و املاح می باشد.
هرچند کنترل عوارض ناشی از این بیماری به سهولت ممکن پذیر می باشد ولی اقدام به موقع و کافی برای بیمار شرط اصلی این مهم می باشد. در برخی موارد بسیار نادر کودکان مبتلا به اسهال و استفراغ دچار عوارض خارج از دستگاه گوارش می شوند که هر چند این عوارض بسیار نادرند اما نیازمند مداخلات پزشکی طولانی مدت و خاص هستند.
این بیماری می تواند در هر سنی رخ دهد ولی کودکان، سالمندان و افراد داری ضعف سیستم ایمنی بیشتر در خطر هستند.
علل و عوامل موثر در بروز بیماری
۱) باکتری ها، ویروس ها و انگل ها که از طریق آب و غذای آلوده منتقل می شوند.
۲) آلرژی یا عدم تحمل غذاهای خاص مثل حساسیت به پروتئین شیر گاو در شیرخواران و واکنش های دارویی
۳) عدم رعایت بهداشت فردی و انتقال از طریق دهانی – مدفوعی از یک فرد مبتلا
۴) مسافرت
۵) خوردن سموم مثل گیاهان سمی، آرسنیک ها، سرب و جیوه
۶) زندگی در محل های شلوغ با تراکم جمعیت بالا مثل خانه سالمندان، مهد کودک ها و سربازخانه ها
هشدار: افراد مسن به دلیل بیماری های مزمن و کاهش توانایی برای مراقبت از خود بیش تر مستعد بیماری و عوارض آن هستند.
علائم ونشانه ها
- بی اشتهایی
- تهوع و استفراغ
- تب
- درد یا کرامپ شکمی
- نفخ شکم
- بی قراری
- تحریک پذیری
- اسهال های مکرر که ممکن است خونی یا موکوسی باشد.
- کاهش وزن یا عدم وزن گیری کافی در کودکان
کم آب شدن بدن که علائم زیر را به دنبال دارد
تغییر در سطح هوشیاری، خشکی دهان، کم شدن کشش پوستی در کودکان، کم شدن حجم ادرار به صورت ادرار غلیظ و تیره، خشکی غشاهای مخاطی مثل خشکی دهان، چشمان فرو رفته و نداشتن اشک هنگام گریه در کودکان.
عوارض
کم شدن آب بدن، اختلال الکترولیت ها، افت فشار خون، تحریک پوستی و زحم ناحیه پرینه و رکتوم به علت اسهال زیاد، عفونت مجاری ادراری به خصوص در زنان به علت آلودگی مداوم با اسهال، نارسایی کلیه و تشدید دیابت.
هشدار: در صورت عدم درمان، «گاستروآنتریت» می‌تواند منجر به شوک شده و تهدیدکننده حیات باشد.
درمان
در موارد شدید بستری شدن در بیمارستان و سرم درمانی و تجویز آنتی بیوتیک و در موارد با شدت متوسط مایعات به صورت خوراکی تجویز می شود وتا بر طرف شدن کم آبی ادامه می یابد.
دارو درمانی: با صلاحدید پزشک تجویز داروهای ضد اسهال و آنتی بیوتیک درمانی
هشدار: در صورت وجود اسهال یا استفراغ خونی، تغییر در سطح هوشیاری، علائم کم آبی و ادامه یافتن اسهال و افزایش درد شکمی وتب حتمابه پزشک مراجعه کنید.
اقدامات پیشگیری کننده
- دست ها را قبل از صرف غذا و پس از اجابت مزاج بشویید.
- گوشت ها باید کاملا پخته شود و از آلوده شدن مجدد غذا توسط لوازم و وسایل آلوده آشپزخانه پس از طبخ جلوگیری شود.
- غذاهای فاسد شدنی مثل مایونز، سالاد، تخم مرغ، سیب زمینی و شیرینی های خامه دار در یخچال نگهداری شود.
- از شیر پاستوریزه و آب کلر زده استفاده نمایید و در زمان مسافرت به مناطقی که فاقد آب آشامیدنی سالم هستند حتما آب آشامیدنی و شست وشوی سبزیجات و آشپزی را قبل از استفاده بجوشانید و از خوردن سبزیجات تازه خودداری کنید مگر این که با آب تمیز بشویید.
- غذا ها باید در درجه حرارت مناسب نگه داری شود و از حشرات، مگس و سایر آلودگی ها حفظ شود.
- تا هنگامی که عامل بیماری زا در مدفوع باشد این بیماری واگیر دار است پس رعایت بهداشت فردی الزامی است.
- پس از استفاده از دستشویی از ضد عفونی کننده ها استفاده کنید.
- وسایل شخصی بیمار را از بقیه اعضای خانواده جدا کنید و سعی کنید بعد از هر بار تماس با لباس و ملحفه ها و وسایل شخصی دست ها را با صابون بشویید.
- ناخن های خود را کوتاه نگه دارید.
جهت مراقبت از پوست پرینه و مقعد به نکات زیر توجه فرمایید
تمیز و خشک نگه داشتن ناحیه مقعد، شستن با آب و صابون و خشک کردن کامل ناحیه مقعد پس از هر بار اجابت مزاج و در صورت صلاحدید پزشک به کار بردن پمادهای موضعی
نکات تغذیه ای
- غذاهای چرب و شیرین موجب تشدید اسهال می شود از خوردن آن ها خودداری کنید.
- از مصرف میوه ها خودداری کنید به جر هویج نیمه پز شده، موز نارس و سیب.
- سوپ ها در اسهال ممنوعیتی ندارد به شرط این که کم چرب و کم سبزی باشد.
- جهت بهبود استفراغ توصیه می شود مواد غذایی با حجم کم شروع شود و سپس به تدریج اضافه شود تا تحمل غذایی ایجاد شود.
- برای این بیماران ماست و دوغ پربیوتیک توصیه می شود که بهتر است همراه با نعناع و پونه مصرف شود.
- کته شوید با سینه مرغ و کته زیره برای این بیماران مناسب است.
