سنگ های صفراوی

سنگهای صفراوی چگونه تشکیل می‏شوند؟
کیسه صفرا، صفرا را ذخیره می‏کند (مایعی که توسط کبد ساخته می‏شود). مجاری صفراوی، صفرا را به روده کوچک حمل می‏کنند، جایی که صفرا کمک به هضم چربیها می‏کند. اگر مواد شیمیایی که صفرا را می‏سازند نامتعادل شوند، سنگهای صفراوی می‏توانند شکل بگیرند. وقتی سنگها در کیسه صفرا بمانند ممکن است شخص، علامتدار شود یا بی‏علامت بماند. اگر سنگها به طرف خارج کیسه صفرا حرکت کنند معمولاً باعث درد یا عفونت می‏شوند.

چه کسی دچار سنگ های صفراوی می‏شود؟
هرکسی می‏تواند سنگ صفراوی داشته باشد. اما در بعضی افراد احتمال ابتلاء بیشتر است، که شامل افراد زیر می‏شوند:

• خانمها بخصوص آنهایی که حامله شده ‏اند و خانمهای چند زا که زایمان های مکرر داشته ‏اند.
• فامیل درجه اول مبتلایان به سنگهای صفراوی
• افرادی که اضافه وزن دارند. (افراد چاق)
• افرادی که اضافه وزن خود را سریع کم می‏کنند.
• خانمهایی که قرص ضد حاملگی استروژن دار مصرف یا درمان هورمونی جانشینی دریافت می‏کنند.
• افرادیکه از مواد با کالری زیاد خصوصاً چربی استفاده می‏کنند و یا چربی از نوع تری‏گلسرید در آنها افزایش پیدا کرده است.
• افراد مسن
• افراد خانه‏نشین (بی‏حرکت)
• مصرف کنندگان بعضی داروها مثل کلوفیبرات و بعضی آنتی بیوتیکها مثل سفتریاکسون
• مبتلایان به بیماریهای کبدی
• مبتلایان به مرض قند
• استعمال دخانیات خطر ابتلا به سنگ صفراوی را بیشتر می‏کند.

شکایات شایع
علائم سنگهای صفراوی از بی علامتی تا یک درد ناتوان کننده تغییر می‏کند.
علائم شامل موارد زیر می‏باشد:

• درد خفیف تا شدید در بالای شکم
• درد معمولاً شدید و طولانی بوده و اغلب برای تسکین آن نیاز به تزریق مسکن وجود دارد.
• تب و لرز، تهوع و یا استفراغ
• دردهای شدید بالای شکم که انتشار به پشت داشته و بمدت بیش از سی دقیقه طول می‏کشند و اغلب برای تسکین نیاز به تزریق مسکن دارند معمولاً در اثر جابجایی سنگهای صفراوی ایجاد می‏شوند و در این موارد باید احتمال سنگهای صفراوی مطرح و در صورت وجود درمان شوند.
• یرقان (مشکل کبدی که پوست را زرد می‏کند)
• دردهای ناشی از سوء هاضمه یا زخم‏های معده و اثنی عشر را نباید با درد ناشی از سنگ صفراوی اشتباه کرد. این دردها خفیف‏تر بوده و با غذا رابطه داشته و معمولاً به آنتی‏اسید پاسخ می‏دهند.
• در موارد بسیاری سنگ صفراوی علامتی ایجاد نمی‏کند و بطور اتفاقی در سونوگرافی یافت می‏شود. در این موارد سنگ خطری برای بیمار نداشته و نیاز به درمان خاصی ندارد.

ارزیابی شما
سنگ صفراوی ممکن است در رایوگرافی با اشعه ایکس که برای منظور دیگری انجام شده کشف شود یا اینکه علائم شما، پزشکتان را مشکوک به وجود سنگ صفراوی کند. پزشک ممکن است این سؤالات را از شما بکند:
◄آیا علائم با خواب، گرسنگی و غذا خوردن ارتباط دارند؟
◄آیا دچار خارش ویرقان بصورت گذرا شده‏اید؟
◄انتشار درد شکم به کدام ناحیه بدن است؟
◄علائم چگونه شروع شده است؟
◄مدت شروع علائم بیماری؟
◄سابقه بیماری قبلی؟

درمان 
در طی دوره حاد، ابتدا درمان غیر جراحی به کار برده می شود و در صورتی که موفقیت آمیز نباشد از درمانهای دیگر جراحی استفاده می شود. برای کاهش مشکلات و درد به بیمار توصیه می شود که از رژیم غذایی مایعات با حجم و چربی کم استفاده نماید با این روش مواد محرک در کیسه صفرا کاهش و درد، تهوع و استفراغ تخفیف می یابد. در صورت بروز استفراغهای شدید و مکرر ممکن است از لوله بینی – معده استفاده شود.
درمان جراحی: درمان سنگ کیسه صفرا در صورت علامت دار بودن جراحی است که به دو روش جراحی باز و جراحی با روش لاپاراسکوپی انجام می گردد. در این عمل جراحی لازم است کیسه صفرا بطور کامل خارج شود.
مراقبت های قبل از عمل جراحی:
برای پیشگیری از مشکلات لازم است بدانیدهرچه زودتر با کمک پرستار از تخت خارج شوید و فعالیت خود را از سر گیرید کمتر دچار مشکل خواهید شد.
انجام تمرینات تنفسی عمیق ، سرفه کردن به تخلیه ترشحات ریه کمک می کند .
اقدام های پس از جراحی:
برای مدتی بعد از جراحی (۲۴-۸ ساعت) بیمار ناشتا خواهد بوداگرضرورت داشته باشد لوله بینی و معدی گذاشته می شود و پس از شنیده شدن صدای روده ها لوله خارج می شود. به تدریج بیمار از حالت ناشتا خارج شده ، ابتدا از مایعات و سپس رژیم غذایی نرم و کم چرب استفاده می شود ، در صورت درد برای بیمار از مسکن تزریقی استفاده می شود.
بیمار باید مرتب سرفه کرده نفس های عمیق بکشد و ترشحات ریه را تخلیه کند. بیمار هر چه زودتر از تخت پائین آمده و راه برود. در صورت داشتن درن یا لوله که توسط جراح هنگام عمل جراحی گذاشته شده است از آن مواظبت بعمل آید و به دستورات پزشک توجه شود.

بیمار عزیز: اگر بعد از جراحی هنوز دچار ترش کردن و یا درد خفیف به دنبال خوردن غذا هستید با پزشک معالج مشورت کنید. ممکن است علل دیگری مثل زخم گوارشی یا برگشت مواد غذایی از معده به مری و… مطرح باشد.

بیمار عزیز پس از ترخیص و اقامت در منزل نکات زیر را حتماً رعایت کنید:

• مصرف مسکن با تجویز و صلاحدید پزشک معالج.
• رژیم غذایی نرم و کم چربی و در صورت تحمل رژیم معمولی و کم چربی از مصرف غذاهای حاوی کلسترل مثل: شیر، بستنی، کره، خامه، پنیر و مواد غذایی سرخ شده، نان شیرینی ، شکلات و زرده تخم مرغ و سبزیجات مثل: کلم، پیاز، گل کلم، تربچه، باقلا و لوبیا و خیار برای مدتی با نظر پزشک معالج پرهیز گردد.
• اگر محل عمل جراحی دچار عفونت، قرمزی ناحیه، تورم، گرمی، حساسیت شکم، درد و خروج ترشحات چرکی شد. حتماً به پزشک مراجعه نمائید.
• درصورت سفید شدن مدفوع یا خارش با پزشک تماس بگیرید.
•  تا ۶ هفته پس از ترخیص نباید جسم سنگینی را بلند کرد. در صورت لزوم این کار را با کمک سایر افراد خانواده انجام دهید.
  بعد از عمل جراحی رعایت نکات زیر برای سلامتی مفید خواهید بود:
  1- کاهش وزن اضافی و حفظ وزن متعادل
  2- کاهش مصرف چربی در رژیم غذایی
  3- وعده های غذایی با حجم کم و دفعات بیشتر
  4- مصرف رژیم پر فیبر (سبزیجات و میوه جات کافی).

کم کردن خطر ابتلای به سنگ صفراوی

• از خوردن غذاهای چرب و حاوی کلسترول زیاد بپرهیزید.
• وزن ایده ال داشته باشید، چاقی مضر است.
• تحرک کافی داشته باشد.
• حتی‏ الامکان از روش های جلوگیری از بارداری به غیر از قرص خوراکی استفاده کنید. (با نظر پزشک)
• سبزیجات و میوه جات بیشتری میل کنید.
• از استعمال الکل و دخانیات پرهیز کنید.
• از مصرف داروهایی که ممکن است به ایجاد سنگ کمک نمایند خودداری گردد.