سرطان پستان (Breast Cancer)

سرطان پستان چیست؟

سرطان ‌پستان، نوعی بدخیمی است که از بافت پستان منشأ می‌گیرد و معمولا به صورت یک تومور تظاهر می‌یابد. سه نوع تومور پستانی وجود دارد:

۱. خوش‌خیم (غیر سرطانی): اکثر تومورهای پستانی از این نوع هستند.

۲. در جا: این نوع تومورها بدخیم هستند اما این بدخیمی محدود به مجاری و لوبول‌های پستانی است. این نوع تومور پستانی تقریباً در همه موارد قابلیت درمان قطعی دارد.

۳. مهاجم: این نوع تومور، شدیدترین نوع سرطان پستان است و زمانی ایجاد می‌شود که تومور بدخیم به نواحی دیگر بدن دست اندازی کند.

سرطان پستان، (بعد از سرطان پوست) دومین سرطان شایع در میان زنان است البته و خوشبختانه، میزان مرگ و میر به دنبال سرطان پستان در سال‌های اخیر کاهش یافته است که احتمالا به علت تشخیص تومورهای بیشتر در مراحل اولیه است؛ یعنی دقیقاً همان زمانی که درمان، اثر بخشی بیشتری دارد.‌

انجام ماموگرافی دوره‌ای (غربالگری) به تشخیص زود هنگام کمک می‌کند.

علائم سرطان پستان

علائم سرطان پستان عبارتند از:

• وجود توده در پستان
• تغییر در اندازه یا شکل پستان
• وجود فرورفتگی یا چروکیدگی در پوست پستان
• به داخل فرورفتن نوک پستان
• پوسته پوسته، قرمز یا متورم شدن پوست پستان، نوک پستان و یا آرئول (قسمت تیره رنگ اطراف نوک پستان)
• ترشح از پستان

سرطان پستان چگونه ایجاد می‌شود؟

تا این لحظه، به طور دقیق مشخص نشده است که علت ایجاد سرطان پستان چیست. البته عوامل خطر مشخصی وجود دارند که به نظر می‌رسد با ابتلا به سرطان پستان مرتبط هستند. تخمین زده می‌شود که حدود ۱۰ درصد سرطان‌های پستان ارثی هستند (علت ژنتیکی دارند و خانوادگی رخ می‌دهند). در اکثر این موارد، بیمار ژن جهش‌یافته را از والدین خود دریافت کرده است. این ژن جهش یافته، خطر ابتلای فرد به سرطان پستان را افزایش می‌دهد.

هر فرد به طور نرمال در بدن خود دو ژن به نام‌های BRCA1 و BRCA2 دارد. این ژن‌ها به طور طبیعی مانع از رشد بدخیمی‌ها می‌شود. حال اگر فردی نوع جهش‌یافته این ژن‌ها را از خانواده خود به ارث ببرد، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان پستان قرار می‌گیرد. جهش در این دو ژن علاوه بر سرطان پستان، به افزایش خطر ابتلا به سرطان تخمدان نیز مرتبط است.

علاوه بر این دو ژن، ژن‌های جهش‌یافته دیگری نیز هستند که احتمال ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهند. دانشمندان برخی از آنها را شناخته‌اند و در حال تلاش برای شناسایی سایر ژن‌های موثر هستند.

وجود سرطان پستان در ۲ مورد یا بیشتر از بستگان درجه یک، می‌تواند نشان‌دهنده حضور ژن‌های BRCA1 و BRCA2 در آن خانواده باشد. منظور از بستگان درجه یک، پدر و مادر، خواهر و برادر و فرزندان می‌باشد. نشانه دیگری از وجود رد پای جهش‌های ژنتیکی، ابتلای یکی از بستگان درجه اول قبل از سن ۵۰ سالگی به سرطان پستان است.

آیا هر فردی که در خانواده، بیمار مبتلا به سرطان پستان دارد، دارای ژن‌های جهش‌یافته سرطان پستان است؟

حتی اگر فردی در خانواده شما به این بیماری مبتلا باشد، شانس به ارث رسیدن سرطان پستان چندان زیاد نیست. از طرف دیگر، برخی از افراد بدون وجود BRCA جهش یافته، مبتلا به سرطان پستان می‌شوند. البته هر فردی که خویشاوند درجه یک مبتلا به سرطان پستان دارد، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به این بیماری است اما اکثر افراد، مبتلا به نوع ارثی این بیماری نمی‌شوند.

در مورد سابقه خانوادگی خود با پزشک صحبت کنید. برای پزشک اهمیت دارد که درجه خویشاوندی شما با فرد مبتلا را بداند.‌ علاوه بر این، سن ابتلای آنان به سرطان پستان نیز برای پزشک مهم است.

آیا لازم است، برای اینکه تشخیص دهم که دارای ژن سرطان پستان هستم، تست خاصی انجام دهم؟

تصمیم در این رابطه بستگی به نظر شما و پزشکتان دارد. پزشک به شما کمک می‌کند تا راحت‌تر تصمیم بگیرید که آیا انجام تست تشخیصی برای شما مفید است یا نه.  او در مورد فواید و مضرات انجام تست با شما صحبت می‌کند. در مواردی نیز ممکن است مراجعه به یک مشاور ژنتیک کمک‌کننده باشد. در نظر بگیرید که دانستن اینکه در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان پستان قرار دارید، چه احساسی به شما می‌دهد.

برخی از افراد تمایل دارند که از داشتن ژن‌های جهش‌یافته خود مطلع شوند، این افراد به جای نگران شدن، تصمیمات مناسب را بر اساس شرایط خود می‌گیرند. در واقع اطلاع داشتن از خطر بالاتر به این افراد و پزشک کمک‌ می‌کند تا با دقت بیشتری به دنبال علائم اولیه سرطان پستان باشند.

در مقابل افراد دیگری هستند که ترجیح می‌دهند از وجود ژن‌های جهش‌یافته اطلاعی نداشته باشند زیرا هضم و مواجه با چنین شرایطی برای آنها سخت است.

در مورد احساس و نظر خود با پزشکتان صحبت کنید. به خاطر داشته باشید که حتی در صورت داشتن ژن‌های BRCA1 و BRCA2 جهش‌یافته، باز هم خطر شما برای ابتلا به سرطان پستان بسیار پایین است.

سرطان پستان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اگر متوجه وجود توده یا تغییرات دیگری در پستان خود شدید، در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید. پزشک به اخذ شرح حال پزشکی و خانوادگی شما در مورد سرطان پستان و سپس معاینه دقیق پستان و ناحیه زیر بغل شما (به دنبال توده) می‌پردازد.

اگر پزشک متوجه یافته‌ای غیرطبیعی شود، ممکن است درخواست ماموگرافی کند. ماموگرام نوعی عکس اشعه ایکس از پستان است که طی آن، پستان‌ها بین دو صفحه فشرده می‌شود تا پهن‌تر شده و در نتیجه اشعه ایکس راحت‌تر از آن عبور کند و عکس با کیفیت‌تری گرفته شود. تمام این فرآیند حدود ۲۰ دقیقه طول می‌کشد (مدت ۱ تا ۲ دقیقه اشعه ایکس تابیده می‌شود).

اگر در ماموگرافی یافته غیرطبیعی مشاهده شود، پزشک درخواست تست‌های بیشتر خواهد کرد:

۱. سونوگرافی: امواج صوتی پر انرژی به بافت برخورد پیدا می‌کنند و بازتاب آن تصویری از بافت به‌دست می‌دهد.

۲. استفاده از MRI: از آهنربا، امواج رادیویی و رایانه برای دستیابی به تصاویر با جزییات بالا استفاده می‌شود.

۳. آزمایش خون: از نمونه خون برای ردیابی نشانه‌های بیماری استفاده می‌شود.

۴. نمونه‌برداری (بیوپسی): سلول یا بافتی از پستان برداشته شده و زیر میکروسکوپ مشاهده می‌شود. این کار به یافتن سلول‌های سرطانی کمک می‌کند.

برای این هدف می‌توان انواع مختلفی از نمونه‌برداری را انجام داد:

• اکسیشنال: تمام توده بافتی برداشته می‌شود.
• اینسیشنال: قسمتی از توده یا یک نمونه بافتی برداشته می‌شود.
• بیوپسی ضخیم: با کمک یک سوزن ضخیم، نمونه برداشته می‌شود.
• بیوپسی نازک (FNA): به کمک یک سوزن باریک نمونه‌برداری انجام می‌شود.

اگر در نمونه برداشته شده، سلول‌های سرطانی مشاهده شود، پزشک تست‌های تکمیلی بیشتری درخواست می‌دهد تا بداند که توده چقدر سریع در حال رشد است، چگونه گسترش می‌یابد و چه نوع درمانی برای آن مناسب‌تر است.

آیا سرطان پستان قابل پیشگیری است؟

مواردی وجود دارد که با انجام آن می‌توانید خطر ابتلای خود به سرطان پستان را کاهش دهید. اثبات شده است که تغییرات سبک زندگی حتی در زنان با خطر بالا نیز می‌تواند موجب کاهش ابتلا به سرطان پستان شود.

این تغییرات عبارتند از:

• سیگار نکشید یا اگر می‌کشید ترک کنید.
• مصرف الکل را قطع کنید.
• رژیم غذایی سالم داشته باشید.
• وزن مناسب داشته باید.
• به طور منظم ورزش کنید.
• به کودکانتان شیر خود را بدهید. (در صورت نبود مشکل پزشکی ممانعت‌کننده)
• هورمون‌درمانی را محدود کنید.
• تماس پستان خود با اشعه ایکس (خصوصاً به هنگام انجام تست‌های غربالگری) را محدود کنید.

البته همیشه ابتلا به سرطان پستان قابل پیشگیری نیست اما می‌توان آن را در مراحل اولیه تشخیص داد. تشخیص زودهنگام به درمان سریع و کامل کمک می‌کند.

شواهدی مبنی بر اینکه معاینه پستان به وسیله خود فرد از ابتلا به سرطان پستان می‌کاهد، وجود ندارد. در نتیجه بهترین روش برای تشخیص زودهنگام، انجام ماموگرافی دوره‌ای منظم است.

ماموگرافی بهترین روش برای تشخیص زود هنگام سرطان پستان است تا جایی که می‌تواند وجود توده‌ای را ۲ سال قبل از آنکه آنقدر بزرگ شود که قابل لمس شود، تشخیص دهد! آکادمی پزشکان خانواده آمریکا، توصیه می‌کند که تمام زنان با سن ۵۰ سال و بیشتر باید هر ۲ سال تحت ماموگرافی قرار گیرند. البته اگه در معرض خطر بالاتری برای ابتلا قرار داشته باشید، ممکن است پزشک شما تصمیم بگیرد تا ماموگرافی را با تناوب بیشتر و یا در سن کمتر انجام دهید.

ماموگرافی احساس ناخوشایندی به شما می‌دهد اما زیاد طول نمی‌کشد و تکنولوژی‌های جدید نیز در تلاش بوده‌اند تا تجربه بهتری را برای شما رقم بزنند. ممکن است انجام ماموگرافی بعد از اتمام دوره قاعدگی، ناخوشایندی کمتری ایجاد کند، زیرا حساسیت پستان‌ها در این زمان کمتر است. (می توانید برای انجام ماموگرافی در این زمان برنامه‌ریزی کنید)

انجام این اقدامات به شما کمک می‌کند تا سرطان پستان را هر چه زودتر تشخیص دهید که در نهایت منجر به درمان ساده‌تر و اثربخش‌تر می‌شود.

درمان سرطان پستان

چندین گزینه درمانی برای سرطان پستان وجود دارد که ممکن است پزشک برای شما بیش از یک روش درمانی را نیز در نظر بگیرد. بهترین درمان برای هر فرد، ممکن است با فرد دیگر متفاوت باشد. در نتیجه پزشک با توجه به موارد متعددی، تصمیم به انتخاب درمان مناسب می‌گیرد. این موارد عبارتند از:

• وضعیت عمومی سلامتی
• مرحله‌بندی سرطان
• وابستگی تومور به هورمون‌های جنسی
• اندازه تومور
• یائسه بودن یا نبودن

درمان‌های موجود عبارتند از:

۱. لامپکتومی: تومور و بخش کوچکی از بافت اطراف آن به کمک جراحی برداشته می‌شود. جراحی رایج‌ترین درمان برای سرطان پستان است.

۲. مستکتومی: اگر سرطان در تمام پستان پخش شده باشد، باید تمام پستان برداشته شود. به این روش مستکتومی گفته می‌شود. اگر علاوه بر بافت پستانی، غدد لنفاوی اطراف (معمولا زیر بغل) نیز درگیر شده باشد، باید تمام یا بخشی از غدد لنفاوی نیز برداشته شود، به این روش مستکتومی رادیکال (تهاجمی) تعدیل شده گفته می‌شود.

۳. رادیوتراپی: از اشعه ایکس پر انرژی برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. از این روش می‌توان پس از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقیمانده نیز کمک گرفت.

۴. هورمون درمانی: نتایج آزمایشات می‌تواند نشان دهد که سلول‌های سرطانی پستان دارای گیرنده هورمونی هستند یا نه. در صورت وجود گیرنده‌های هورمونی روی سلول‌های سرطانی، می‌توان با هورمون درمانی، هورمون‌های طبیعی مورد نیاز برای رشد سلول‌های سرطانی را از دسترس آن خارج کرد.

۵. شیمی‌درمانی: از داروهای قوی برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این داروها را می‌توان به صورت وریدی یا خوراکی تجویز و مصرف کرد. متاسفانه شیمی‌درمانی عوارض جانبی ناخوشایندی نظیر خستگی، ضعف و ریزش مو به جا می‌گذارد.

۶. درمان هدف‌دار: یافته‌های آزمایشگاهی می‌تواند نشان دهد که سلول‌های سرطانی پستان دارای مقدار زیادی از نوعی پروتئین به نام HER2 هست یا نه. در صورت وجود، می‌توان از این روش درمانی استفاده کرد تا از عملکرد مقدار اضافه این پروتئین جلوگیری شده و در نتیجه رشد تومور متوقف شود. این روش درمانی نیز می‌تواند به صورت وریدی یا خوراکی استفاده شود.

زندگی کردن با سرطان پستان

موارد زیادی از سرطان پستان با روش مناسب قابل درمان کامل است. اینکه حال شما پس از درمان چقدر خوب باشد، بستگی به عوامل مختلفی دارد که مهمترین آن تشخیص زود هنگام سرطان است.

سرطان پستان درمان نشده می‌تواند به نواحی مختلف بدن از جمله اندام‌های داخلی گسترش یابد که می‌تواند مشکلات سلامتی جدی ایجاد کند و یا حتی کشنده باشد. در نتیجه دریافت درمان در اولین فرصت اهمیت زیادی دارد.

زندگی کردن با سرطان در طول درمان می‌تواند پر استرس باشد. درمان نیز می‌تواند عوارض جانبی مختلفی روی بدن بگذارد. در این مرحله به خوبی از خود مراقبت کنید. رژیم غذایی سالم داشته باشید، به اندازه کافی بخوابید و با انجام فعالیت‌های سبک، انرژی خود را بالا نگهدارید.

برخی زنان ترجیح می‌دهند دچار استرس نشوند و حتی بعد از برداشتن پستان نسبت به بدن خود حس خوبی داشته باشند.

برخی دیگر از زنان ممکن است تصمیم به کمک‌ گرفتن از روش‌های بازسازی پستان بگیرند. این روش‌ها شامل جراحی‌هایی هستند که شکل پستان را بازسازی می‌کند. البته اگر جراحی بیشتری نمی‌خواهید، روش‌های دیگری نیز وجود دارد. برخی از زنان از لباس‌های مخصوص شبیه پستان به جای پستان‌های از دست داده خود استفاده می‌کنند یا در لباس زیر خود پد هوایی می‌گذارند.

حتی بعد از اینکه سرطان به طور کامل بهبود پیدا کرد، شما در معرض خطر بالاتری برای ابتلای مجدد یا بازگشت سرطان هستید. در نتیجه لازم است تا برای سال‌ها به طور منظم پیگیری شوید و تحت چکاپ قرار گیرید.

سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید:

۱. آیا در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان پستان قرار دارم؟

۲. آیا برای بررسی داشتن ژن سرطان پستان، لازم است تحت تست ژنتیک قرار گیرم؟

۳. من دارای ژن سرطان پستان هستم. آیا لازم است تا اعضای خانواده من نیز تست ژنتیک انجام دهند؟

۴. در معاینه پستان خود متوجه چیز غیرطبیعی شدم، چه باید بکنم؟

۵. هر چند وقت یکبار باید ماموگرافی کنم؟

۶. مبتلا به سرطان پستان هستم، گزینه‌های درمانی مناسب من چیست؟

۷. هر چند وقت یکبار باید پستان خود را معاینه کنم؟

۸. مبتلا به سرطان پستان هستم، آیا دختر من در معرض خطر بیشتری برای ابتلا قرار دارد؟

Centers for Disease Control and Prevention: Breast Cancer

National Cancer Institute: Breast Cancer

U.S. National Library of Medicine, Medline Plus: Breast Cancer