بخش اول: فاصله گذاری
شخصی: کنترل فاصله ۲ متر برای کسانی که با هم زندگی نمیکنند.
متولیان:
الف) محدود کردن اختلاط گروههای مختلف:
- مطمئن شوید گروههای مشابه دانش آموزان هر روز با معلمین و پرسنل مشابه باشند. (مثلا کلاسها عوض نشوند، ساعات تفریح و تغذیه جداگانه باشد)
- از اشتراک کتابها، ملزومات تحریری، وسایل بازی و سایر ملزومات آموزشی پرهیز شود و در صورت ناچاری حتما ضدعفونی شوند.
- کل فعالیتهای خارج برنامه و سفرهای آموزشی لغو شده و از امتزاج گروهها خودداری شود.
- ورود همراهان، رانندگان سرویس، بازدیدکنندگان غیرضروری و حتی داوطلبین محدود شود.
- کودکان فاصله دو متر را در مسیر مدرسه از افرادی که با آنها زندگی نمیکنند حفظ نمایند.
- دانشآموزان از تماس نزدیک با رانندگان سرویس منع شوند و برای آنها پروتکل وضع شود.
- منطقهای در محوطه مدرسه خط کشی شود که همراهان کودک و رانندگان سرویس از آن جلوتر نیایند شود.
- رانندگان سرویس ملزم شوند که از اتوموبیل پیاده نشوند.
ب) تغییر در وضعیت کلاسها:
- بین دانشآموزان حداقل ۲ متر فاصله باشد.
- تمام نیمکتها و یا صندلیها به یک سمت قرارگیرند و دانشآموزان در دوسوی هر نیمکت بنشینند.
ج) محدود کردن تجمع:
- مسیرهای تردد در داخل مدرسه و راهروها و حتی دستشوییها یکطرفه شود و در صورت دوطرفه با رعایت فاصله ۲ متر بر روی زمین مسیرها علامتگذاری شود و روی دیوارها به میزان کافی ضدعفونی کننده دست نصب شودو پرسنل مدرسه بر این روند نظارت کنند.
- علامات رعایت فاصله ۲ متر در همه جا نصب شود.
- اماکن تجمع دانش آموزان داخل مدرسه همانند کافه تریا و محوطه بازی بسته شود.
- زمان بندیهای مدرسه اصلاح شود، مثلا زمانهای ورود و خروج دانشآموزان و زنگ تفریحات برای گروههای مختلف جداگانه طراحی شود و زمان دروس برای دانشآموزان یککلاس تقسیم شده و برخی صبح و برخی ظهر و یا عصر گذاشته شود تا از تعداد حاضر در هر کلاس کاسته شود. حتی عناوین مشابه درسی در روزهای مختلف هفته گذاشته و دانشآموزان یک سال درسی تقسیم شوند.
- رانندگان سرویس و همراهان کودک در هنگام آوردن و بردن حتی در بیرون محوطه مدرسه تجمع نکنند.
- فاصله ۲ متر موقع آمدن و رفتن دانشآموزان رعایت شود.
- دانش آموزان و همراهان و رانندگان تشویق به پوشیدن ماسک، شیلد و شستن دستها شوند و بهداشت دست و تنفس در وسایط نقلیه شخصی و عمومی آموزش داده شود و تعداد دانشآموزان در هر سرویس تردد کم شود و مثلا یک صندلی در میان شود.
- علائم فاصله گذاری ۲ متر برای رانندگان سرویس در هنگام آوردن و بردن نصب شود.
- پرسنل بر فاصله گذاری در هنگام آمدن و رفتن و زنگ تفریح نظارت کنند.
د) ملزومات و نیازمندیها برای اجرای پروتکلها:
- وسایل ارتباط جمعی همانند رادیو، تلفن، پیامک، اعلانات عمومی، فضای مجازی، واتزاپ برای اعلام پروتکلهای جدید به دانش آموزان، والدین و سرویسهای مدرسه
- نصب اعلانات و علائم در محیط مدرسه برای پرسنل و دانشآموزان جهت راهنمایی، هشدار و یادآوری
- برچسب، گچ، رنگ و علامات برای فاصله گذاری و تعیین مسیر تردد
- تدوین زمان کلاسها، ورود و خروج، تقسیم دانش آموزان، چگونگی زنگ تفریح و غیره
- نشان دادن عملی چگونگی فاصلهگذاری به دانش آموزان، اولیا که آنها را میآورند و سرویس مدرسه
ه) ملاحضات و چالشها:
در صورت تغذیه در مدرسه:
- نحوه بستهبندی و توزیع غذا
- توزیع کنندگان باید ماسک و دستکش داشته و دستان را پیش از آن به روش درست بشویند.
- در صورت ایجاد صف باید فاصله ۲ متر حفظ شود و دانشآموزان ماسک بپوشند.
- قبل از تغذیه، دانشآموزان باید دستها را به روش درست بشویند و یا با الکل ضدعفونی کنند.
- در صورت مساعد بودن هوا، دانش آموزان در فضای باز و با فاصله غذا میل کنند.
اگر کلاسها به قدر کافی بزرگ نیستند:
- پنجرهها و درها باز نگهداشته شوند.
- فضاهایی مثل کافه تریا و سالن ورزش بطور موقت برای تقسیم دانش آموزان به چند کلاس استفاده شوند.
- در صورت مساعد و ایمن بودن محیط بیرون، کلاسها به فضای باز منتقل شود. حتی گاهی خارج از مدرسه!
وضعیت جدید و اعمال فاصلهگذاری و روشهای پیشگیرانه ممکن است ضریب درگیری بین دانش آموزان، دانشآموزان و پرسنل و مابین پرسنل را افزایش دهد:
- تعیین افرادی در مدرسه برای دریافت گزارش خشونت
- تاکید به افراد برای ارائه گزارش بطور محرمانه
- اطمینان از آگاهی پرسنل نسبت به اینکه خشونتها از هر رقم و توسط هرکسی به درستی و بموقع گزارش میشود.
- تهیه دستورالعمل برای برخورد موثر و آموزنده با خشونتها
بخش دوم: بهداشت دست
شخصی:
باید بهداشت دست هم آموزش داده شود و هم مکررا به دانش آموزان و پرسنل بطور جدا یادآوری گردد.
- شستشوی دست با آب و صابون: صابون و آب موثر بوده و عامل کووید۱۹ را پاک میکنند. تمیزترین آب در دسترس با هر نوع صابونی اثرگذار است. تمام سطوح دست باید با آب و صابون شسته و با کف صابون به مدت حداقل ۲۰ ثانیه بهم مالیده شود و دستان توسط دستمال و اگر نبود هوا پیش از استفاده خشک شوند.
- آب صابونی و یا ترکیب آب با پودر و یا صابون مایع نیز موثر است. برای تهیه ۳۰ گرم مایع صابون و یا پودر در یک بطری ۱/۵ لیتری پلاستیکی ریخته و سپس با آب تمیز پر کنید و آن را تکان دهید تا آب صابون آماده شود. در این صورت محل استفاده آن و شیر آب میتواند متفاوت باشد تا از تجمع در هنگام آبشور کردن دست ممانعت شود.
- ضد عفونی با الکل باید وقتی بکار رود که بر روی دستان کثیفی واضح دیده نشود و الکل باید حداقل۶۰٪ و حداکثر ۷۰٪ باشد و پس از اعمال بر روی تمام سطوح دست تا زمان حس خشکی مالیده شود که حدودا ۲۰ ثانیه است.
- اگر صابون و الکل در دسترس نباشد و یا کم باشد میتوان از محلول ۰/۰۵ ٪ کلرین استفاده نمود. اما این ماده احتمال بالاتر حساسیت پوستی بهمراه دارد. نحوه تولید عبارت است از ۱۴ قاشق غذاخوری وایتکس مایع ۵٪ در ۲۰ لیتر آب در طروف در بسته که شیر تخلیه داشته باشند. روش دیگر یک قاشق غذاخوری پودر HTH Chlorine در ظرف ۲۰ لیتری میباشد.
متولیان:
الف) نحوه مدیریت شستشوی دست:
- شستشوی دست بهنگام ورود و خروج از مدرسه اجباری شود.
- برای شستشوی دست برنامه زمانبندی نوشته شود بخصوص برای کودکان و دانش آموزان کم سن و سالتر.
- علامات و اعلانات آموزشی و هشدار برای تشویق به شستن دست نصب در همه جا شود و نحوه شستشو نشان داده شود. میتوان از خلاقیتهای دانشآموزان و پرسنل برای تهیه تصاویر کمک گرفت.
- مواد ضدعفونی و شوینده بطور موثر و مکفی در همه محیطهای مدرسه موجود باشد بخصوص در توالت و دستشوییها
- در محلهای شستشو موارد زیر موجود باشد: جریان آب تمیز، ظروف مناسب برای صابون و یا آب صابون و یا محلول کلرین، فاضلاب مطمئن، خشک کننده یکبار مصرف برای دست، سطل زباله
- پرسنل و مسئولین نظارت دقیق و نزدیک بر محلهای شستشو داشته باشند.
- تهیه کنندگان محلول کلرین ۰/۰۵ ٪ از دستکش و ماسک و گان و کفش جلو بسته استفاده کنند.
- در مناطقی که آب جاری تمیز و مطمئن در دسترس نیست باید اطمینان داشت ظروف و تانکر آب بطور منظم میرسد.
- مواد شوینده به میزان لازم در انبار نگهداشته شود و مسئولین از ذخیره آن مطمئن باشند.
ب) ملزومات و نیازمندیها:
- محل شستشوی دست و یا نصب بطری مواد ضدعفونی کننده
- دسترسی روزانه به مواد ضدعفونی کننده مثل صابون و الکل و آب تمیز و جاری
- ورود پرسنل به موضوع اعمال دستورات شستشوی دست در هنگام ورود و خروج برای همگان
- نظارت پرسنل و مسئولین بر محلهای شستشوی دست و ارائه مدل و نحوه شستشو
- الصاق علامات و اعلانات و اطلاعات مربوط در کل محیط مدرسه
- تهیه رنگ و گچ و برچسب و علامات برای شستشوی دست
- استفاده از محلول ۰/۰۵ ٪ کلرین و رعایت ایمنی در تهیه آن
- نظارت بر ذخائر مواد ضدعفونی موجود در مدرسه و برنامهریزی آن
ج) ملاحضات و چالشها:
- نظارت بر اینکه ظروف دائما پر میشوند و خالی نمانند و برای این کار اشخاص مشخصی تعیین شوند.
- تهیه آب تمیز در مناطق محروم
- تامین هزینههای مواد مصرفی و ملزومات
- مراقبت از عوارض پوستی مواد ضدعفونی کننده
بخش سوم: بهداشت تنفسی
شخصی:
الف) پوشیدن ماسک مناسب بخصوص در صورتی که فاصلهگذاری سخت باشد. دانش آموزان آموخته شوند که دست به چشم، بینی و دهان نزنند مگر دست را ضدعفونی کرده باشند. کودکان زیر ۲ سال و یا آنانکه مشکل تنفسی با ماسک دارند میتوانند ماسک نپوشند اما فاصلهگذاری و تهویه هوا باید داشته باشند.
ب) بهنگام سرفه و عطسه دهان و بینی را با دستمال و یا حداقل ساعد بپوشانند. دستمال بلافاصله در سطل انداخته شود.
ج) بهنگام علامتدار شدن تا حداقل ۱۰ روز و یا ۲۴ساعت پس از قطع کامل تب در رخانه بمانند. همچنین پس از تماس نزدیک با بیمار کووید۱۹ نیز در خانه بمانند.
متولیان:
الف) الزام به رعایت بهداشت تنفسی توسط پرسنل، همراه با آموزش آنها:
- تمام پرسنل باید از ماسک استفاده کنند.
- علامات هشدار برای پرسنل که ماسک بپوشند و نحه صحیح آن را بیاموزند.
- اعلانات آموزشی برای پوشاندن دهان و بینی هنگام عطسه و سرفه نصب شود.
- دستورالعملهای چگونگی و مدت ماندن در منزل در صورت علامتدار شدن و یا تماس نزدیک با بیمار کووید۱۹ تهیه و آموزش داده شود.
- انعطاف لازم در قبال پرسنل و دانش آموزان در صورت غیبت به دلیل علامت و یا تماس مشکوک
- اعمال دستور ماندن در خانه در صورت بیماری
- لغو قانون امتیازدهی به میزان رعایت حضور پرسنل و دانش آموزان
- نظارت بر فاصلهگذاری و ضدعفونی دست در صورت تغذیه در مدرسه
- اندازهگیری درجه حرارت در هنگام ورود و خروج و اعلام هشدار در صورت تب ۳۸ درجه
- ارسال پیام و پیامک موبایلی و با مجازی برای کنترل روزانه علائم شک به کووید ۱۹
ب) ملزومات و نیازمندیها:
- نصب اعلانات مناسب فهم هر سن در خصوص ماسک و یا پوشاندن دهان و بینی بهنگام عطسه
- تهیه اطلاعات آموزش برای دانشآموزان، خانوادهها و سرویسهای مدرسه در مورد پوشاندن بینی و دهان
- تهیه اطلاعات چگونگی علائم بیماری و ماندن در خانه
- تهیه ملزومات بررسی درجه حرارت و آموزش پرسنل برای کاربرد آن
- تهیه پیامهای کوتاه و موثر در مورد علائم بیماری و پیشگیری برای ارسال پیامکی و یا واتزاپی و امثالهم
- پرسنل خود بعنوان مدل چگونگی پوشاندن دهان و بینی را به نمایش بگذارند
ج) ملاحضات و چالشها:
- خردسالان کمتر متوجه دستورالعملهای پوشاندن دهان و بینی و یا دست نزدن به چشم و اجزای صورت میشوند بنابراین نظارت دقیق و توجه نزدیک نیاز دارند.
- برخی کودکان نیاز به کمک پرسنل بر ای پوشیدن ماسک دارند.
- برخی پرسنل و دانشآموزان بهر دلیل طبی و معلولیت و بیماری خاص شاید نتوانند از ماسک استفاده کنند.
- ممکن است مدرسه مجبور به خرید پارچه و تهیه ماسک دستساز شود.
- مدرسه باید پرسنل ذخیره و آماده جایگزینی در دسترس داشته باشد.
- مدرسه باید جایی برای ایزوله کردن موقت دانش آموزان در صورت شک به آلودگی تا زمان رفتنش تعبیه کند بهطوری که انگشتنما نشوند.
- باید مطمئن شد که پرسنل روزمزد علائم خود را مخفی نمیکنند و خانوادهها هم در مورد موارد مشکوک در خانه جدی بوده و اطلاع دهند.
بخش چهارم: تمیزکاری و ضدعفونی
شخصی:
الف) تشدید و تاکید بر ضدعفونی محیط توسط پرسنل: سطوحی که دائما لمس میشوند باید لااقل روزی یکبار ضدعفونی گردند (ترجیحا قبل و بعد از ساعت کاری). همه ملزومات داخل مدرسه اعم از میز و نیمکت و سطح زمین و پنجره و دستگیره و توالت و دستشویی و وسایل کمک آموزشی و غیره باید ضدعفونی شوند.
ب) منظور از تمیز کردن زدودن کثافات و لکهها همه نوع آلودگی از سطوح است و سپس استفاده از مواد ضدعفونی.
ج) ضدعفونی به استفاده از مواد موثر شیمیایی همانند سدیم هیپوکلرایت ترقیق شده اطلاق میگردد. برای این کار بهتر است از محلول ۰/۱ ٪ وایتکس در آب زلال استفاده شود. فرمول آن عبارتست از:
- درصد وایتکس موجود تقسیم بر درصد مطلوب محلول منهای عدد ۱ یعنی برای محلول ۰/۱ ٪ میشود ۴۹ قسمت آب و یک قسمت از وایتکس ۵٪ بنابرین برای ظرف ۲۰ لیتری نیاز به ۴۰۰ سی سی وایتکس ۵٪ داریم.
- برای تهیه محلول ۰/۱ ٪ از محلول ۵٪ نیاز به محلول هیپوکلرایت ۷۰٪ و یا پودر کلراین ۳۵٪ داریم.
- مراحل کار عبارتست از: پوشیدن PPE و تهیه محلول ۰/۱ ٪ در محیط باز یا با تهویه مناسب و سپس کثافات بطور فیزیکی از سطوح حذف و محلول با پارچه و یا ماپ اعمال شود و حداقل یک دقیقه بر سطح بماند. پس از آن میشود سطح را شست.
متولیان:
الف) نحوه ضدعفونی سطوح:
- پرسنل مربوط باید هر روز و حداقل یک بار کلیه سطوح را ضدعفونی کنند.
- مسئولین، پرسنل و دانشآموزان منتخب باید مستمرا در محیط مدرسه تردد و نظارت کنند تا اصول بهداشت و ضدعفونی رعایت شود.
- تهویه هوا باید تامین شده و دائما بر آن نظارت شود. در و پنجرهها باز نگهداشته شوند.
- باید تعدادی پرسنل تمیزکار داشت که آشنا به روشهای تهیه ماده ضدعفونی و نحوه استفاده باشند و وسایل و لباس PPE داشته باشند.
- پرسنل مرتبط با ضدعفونی باید آموزش دیده و اطلاعات لازم را شفاهی و مکتوب دریافت دارند.
- اگر حال کسی بهم بخورد باید فاصله لازم با وی حفظ شود تا زمانیکه مدرسه را ترک کند. اگر استفراغ کرد آن را پاک کنند و یا اگر سریعا نشد تا ۲۴ساعت دیگران از محل دور نگه داشته شوند.
ب) ملزومات و نیازمندیها:
- ذخائر صابون، وایتکس، سطل، ماپ، پارچه، دستمال و غیره ایجاد شود.
- پرسنل ضدعفونی مشخص شوند.
- ملزومات PPE برای پرسنل مربوط تهیه شود.
- دسترسی به آب تمیز و زلال و مواد شوینده تضمین شود.
- ملزومات آموزش همگانی همانتد علامات و هشدارها و رنگ و کاغذ و ماژیک و غیره تهیه شود.
- برنامه زمانبندی برای ضدعفونی محیط و سطوح تدوین شود.
ج) ملاحضات و چالشها:
- اگر مدرسه شیفهای متعدد دارد هر شیفت در شروع و پایان تمیز و ضدعفونی شود.
- هزینه خرید ملزومات و مصرفیها تامین شود.
- اگر دستکش PPE موجود نباشد هر دستکشی استفاده شود.
- ذخایر ملزومات دایما بررسی و نگهداشت شود.
- در صورت عدم وجود آب تمیز باید از انتقال آن به مدرسه مطمئن بود.
- ضررهای مواد شوینده و ضدعفونی و عوارض آنها مدنظر باشد.
- دستگاه اسپری بزرگ برای ضدعفونی مدرسه یا اتوبوس مدرسه و امثالهم توصیه نمیشود چون به لحاظ زمان ماندگاری اثر اسپریها و پوشش تمام سطوح هنوز شواهد مثبتی در دست نیست.
نتیجه میگیریم برای بازگشایی مدارس باید ملاحظات بسیاری توسط مسئولین در سطح کشوری و محلی در نظر گرفته شود و نظارت موثر و تامین ملزومات امری ضروریست. بنابراین نمیتوان سادهانگارانه فقط دستور بازگشایی صادر نمود و به مقداری تبلیغات رسانهای و پراکنده در رادیو و تلویزیون اکتفا نمود. باید از آموزش پرسنل و دانش آموزان و تهیه ملزومات بخصوص در مناطق محروم مقدم برای بازگشایی اطمینان حاصل کرد.
قرار نیست بازگشاییها بسرعت به peak های شیوع بعدی منجر شوند بلکه قرار است نحوه زندگی نزدیک به نرمال را در پاندمی تمرین کنیم.
دکتر حسن رودگری، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
منبع:
www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/global-covid-19/school.html
