نوروپاتی دیابتی (Diabetic Neuropathy)

نوروپاتی (آسیب عصبی) دیابتی چیست؟

نوروپاتی دیابتی نوعی آسیب عصبی است که در افراد مبتلا به دیابت (به علت دیابت) ایجاد می‌شود. این آسیب باعث ایجاد اختلال در انتقال پیام‌های عصبی از اعصاب به مغز و سایر نواحی بدن می‌شود.

علائم نوروپاتی دیابتی چیست؟

نوروپاتی دیابتی می‌تواند علائم زیر را ایجاد کند:

• بی‌حسی، کرخی، سوزن سوزن شدن و یا درد سوزاننده در برخی از نواحی بدن از جمله، ساق، پشت، کف و انگشتان پا
• ضعف عضلانی و سختی در راه رفتن
• ترمیم آهسته آسیب‌هایی مانند بریدگی‌ها، زخم‌‌ها و تاول‌ها. همچنین افراد دیابتی، به اندازه‌ای که انتظار می‌رود احساس درد نمی‌کنند.

نوروپاتی دیابتی چگونه ایجاد می‌شود؟

دیابت موجب می‌شود تا سطح قند خون از حد طبیعی بالاتر باشد. در طول زمان، قند خون بالا موجب آسیب به دیواره عروق و اعصاب بدن می‌شود. به همین علت است که بیمارانی که قند خون خود را به خوبی کنترل نمی کنند، بیشتر در معرض ابتلا به نوروپاتی دیابتی هستند.

مردان نسبت به زنان با احتمال بیشتری به نوروپاتی دیابتی مبتلا می‌شوند.

علاوه بر قند خون، کلسترول بالا و سیگار کشیدن نیز شانس ابتلا را افزایش می‌دهد.

نوروپاتی دیابتی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

ابتدا بدانید که در صورت ابتلا به دیابت، پزشک شما باید به صورت دوره‌ای در هر ویزیت، شما و خصوصاً پاهایتان را از جهت ابتلا به نوروپاتی دیابتی بررسی کند. اگر مبتلا به دیابت هستید و علائم نوروپاتی دیابتی را دارید، پزشک از شما شرح حال کاملی گرفته و به معاینه شما می‌پردازد.

در صورتی که قبلا برای شما تشخیص دیابت گذاشته نشده است، احتمالا پزشک در ابتدا آزمایش خون درخواست خواهد داد.

تست‌های بررسی عملکرد عصبی نیز برای تشخیص نوروپاتی دیابتی استفاده می‌شود. این تست‌ها میزان پاسخ شما به سیگنال‌های الکتریکی، حساسیت به لمس و تغییرات دمایی را بررسی می‌کنند.

آیا نوروپاتی دیابتی قابل پیشگیری است؟

مهمترین نکته برای پیشگیری از ابتلا به نوروپاتی دیابتی این است که قند خون خود را کنترل کنید. داروهای پایین‌آورنده قند خون (و یا انسولین) خود را مطابق دستور پزشک و با دقت مصرف کنید. رژیم غذایی سالم داشته باشید. اگر اضافه وزن دارید، از پزشک خود بخواهید که شما را برای کاهش وزن کمک کند و به اندازه کافی فعالیت بدنی داشته باشید.

• هر روز پاهای خود را با آب ولرم و صابون بشویید.
• پاهای خود، خصوصاً فضای بین انگشتان را به خوبی خشک کنید. برای این کار از یک حوله نرم و به صورت ضربه‌ای استفاده کنید. حوله را به فضای میان انگشتان خود نکشید.
• با استفاده از مقدار کمی کرم یا لوسیون، پوست پای خود خصوصاً در ناحیه پاشنه را نرم نگهدارید. اگر پوست پای شما ترک خورده است، برای درمان آن با پزشک مشورت کنید.
• پاهای خود را هر روز چک کنید. ممکن است برای دیدن کف پاها نیاز به آینه داشته باشید. در صورت وجود قرمزی، تورم و دردی که برطرف نمی‌شود و هر نوع بی‌حسی یا گزگز شدن در پاها، فوراً به پزشک خود مراجعه کنید.
• هیچ نوع پینه، میخچه و ضایعه‌ای در پای خود را بدون هماهنگی با پزشکتان درمان نکنید.
• ناخن‌های پا را به درستی و به صورت مستقیم بگیرید تا از رشد ناخن در گوشت اطراف جلوگیری شود. می‌توانید قبل از گرفتن ناخن‌ها، آنها را درون آب گرم قرار دهید تا نرم‌تر شوند. لبه‌های ناخن‌ها را با دقت زیادی کوتاه کنید.
• اجازه ندهید تا پاهایتان در معرض گرما یا سرمای زیاد قرار گیرد.
• پابرهنه راه نروید.

به هنگام انتخاب جوراب و کفش به موارد زیر دقت کنید:

۱. بدون جوراب کفش نپوشید.

۲. از صندل یا سایر کفش‌های رو باز استفاده نکنید.

۳. از کفش‌های پاشنه بلند یا کفش‌هایی که نوک آن تنگ است استفاده نکنید.

۴. از جوراب‌های راحت که تنگ نیستند استفاده و آنها را روزانه تعویض کنید.

۵. از کفش‌هایی که در آن راحت نیستید یا کفش‌های تنگ که موجب آسیب و تماس زیاد با پا می‌شود، استفاده نکنید. اگر قبلا در استفاده از کفش‌های نامناسب مشکل داشته‌اید، شاید لازم باشد که از کفش‌های تهیه شده با قالب مخصوص پای خود استفاده کنید.

۶. قبل از خریدن کفش یا کفی کفش‌های مخصوص با پزشک خود مشورت کنید.

۷. در انتهای روز که پاهای شما کمی ورم کرده (به صورت طبیعی در اثر راه رفتن و جاذبه) برای خرید کفش بروید. اگر در این زمان کفش برای شما راحت و مناسب باشد، احتمالا در تمام روز نیز مناسب است.

۸. استفاده از کفش‌های جدید خود را به آرامی و متناوب شروع کنید.

۹. جوراب و کفش‌های خود را هر روز تعویض کنید. (کفش در صورت امکان)

۱۰. داخل کفش‌های خود را هر روز برای وجود بیرون‌زدگی چیزی از دیواره کفش و یا پارگی دیواره کفش بررسی کنید. این موارد می‌توانند موجب خراشیدگی پاهای شما و در نتیجه ایجاد زخم و تاول شوند.

درمان نوروپاتی دیابتی

هیچ درمان قطعی برای نوروپاتی دیابتی وجود ندارد، در نتیجه درمان روی آهسته کردن سرعت پیشرفت بیماری تمرکز دارد. برای رسیدن به این هدف می‌توان از کنترل مناسب قند خون و داشتن رژیم غذایی سالم کمک‌ گرفت. این اقدامات نه تنها موجب کند شدن سرعت آسیب عصبی می‌شود، که موجب بهبود سلامت عمومی بدن نیز می‌گردد. این موارد عبارتند از:

• داشتن رژیم غذایی سالم
• ورزش منظم
• حفظ وزن بدن در محدوده سلامتی
• کنترل فشار خون
• سیگار نکشیدن
• محدودیت مصرف الکل

درمان نوروپاتی دیابتی، همچنین بر کاهش درد و ناراحتی نیز تمرکز دارد. داروهای متعددی وجود دارد که به کاهش درد حاصل از نوروپاتی کمک می‌کنند. پزشکتان به شما کمک می‌کند تا بهترین درمان را انتخاب کنید.

زندگی با نوروپاتی دیابتی

اگر مبتلا به نوروپاتی دیابتی هستید، مراقبت از پاها برای شما اهمیت ویژه‌ای دارد. از ایجاد آسیب به پای خود جلوگیری کنید. ورزش کنید تا به حفظ قدرت عضلانی خود کمک کنید. اگر ترک یا زخمی در پای خود می‌بینید، سرسری از آن نگذرید. پوست خود را خشک نگهدارید. از مقدار کمی لوسیون به صورت روزانه برای نرم بودن پوست پا و جلوگیری از ایجاد ترک، استفاده کنید.

در صورت وجود هر نوع مشکل مانند افزایش بی‌حسی، گسترش زخم و رشد ناخن در گوشت پا، فوراً به پزشک خود مراجعه کنید.

سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید

• برای من تشخیص دیابت گذاشته نشده است اما پاهای من دچار بی‌حسی است و گهگاهی گزگز می‌کند. آیا لازم است تحت بررسی از جهت ابتلا به دیابت قرار گیرم؟
• آیا واقعا لازم است تا شیوه پوشیدن کفش و جوراب خود را تغییر دهم؟
• اگر زخمی در پای خود مشاهده کردم، لازم است که فوراً به پزشک مراجعه کنم یا می‌توانم خودم به تنهایی آن را مدیریت کنم؟
• آیا لوسیونی هست که استفاده از آن را برای پاهایم توصیه کنید؟
• آیا ممکن است نوروپاتی من بهتر شود؟
• آیا دارویی وجود دارد که برای از بین رفتن درد خود بتوانم استفاده کنم؟

Resources

American Diabetes Association: Neuropathy

National Institutes of Health, MedlinePlus: Diabetic Neuropathy

National Institute of Neurological Disorders and Stroke: Diabetic Neuropathy Information Page