رتینوپاتی دیابتی (Diabetic Retinopathy)

رتینوپاتی دیابتی چیست؟

رتینوپاتی دیابتی، نوعی آسیب و مشکل چشمی است که در افراد مبتلا به دیابت رخ می‌دهد. در جریان این بیماری، شبکیه چشم تحت تاثیر قرار می‌گیرد. شبکیه، بخشی از چشم است که به نور حساس است، نور را به پیام عصبی تبدیل می‌کند و آن چیزی که می‌بینیم را به شکل پیام عصبی به مغز می‌فرستد. سالم بودن شبکیه برای داشتن بینایی مناسب، لازم است.

رتینوپاتی دیابتی می‌تواند موجب تاری دید و یا حتی کاهش پیشرونده بینایی شود. اگر این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، درمان با لیزر می‌تواند جلوی از دست دادن بینایی بیمار را بگیرد. اما اگر رتینوپاتی دیابتی درمان نشود، موجب نابینایی می‌شود.

ذکر این نکته نیز لازم است که رتینوپاتی دیابتی ممکن است حتی در افراد دیابتی که قند خون خود را به خوبی کنترل می‌کنند نیز رخ دهد. در نتیجه لازم است هر فرد مبتلا به دیابت طبق زمان‌بندی مشخص از جهت این مشکل تحت بررسی قرار گیرد.

علائم رتینوپاتی دیابتی

مراحل اولیه رتینوپاتی دیابتی معمولا بدون علامت است و یا علائم خفیفی ایجاد می‌کند. دقیقاً به همین دلیل است که معاینه و بررسی دوره‌ای چشم لازم است. انجمن چشم پزشکان آمریکا توصیه می‌کند که افراد مبتلا به دیابت باید سالانه تحت معاینه کامل چشم قرار گیرند.

علائم رتینوپاتی دیابتی می‌تواند خفیف تا شدید باشد. در صورت مشاهده موارد زیر، موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید:

• تاری دید برای بیش از ۲ روز
• از دست دادن ناگهانی بینایی در یک یا هر دو چشم
• مشاهده فلاتر (نقاط، ساختارهای شبکه‌ای شکل و یا رشته‌های خاکستری یا سیاه در میدان بینایی که با حرکت چشم‌ها درون میدان بینایی حرکت می‌کنند یا بالا می‌روند.)
• مشاهده جرقه‌هایی در میدان بینایی، که واقعاً وجود ندارند.
• احساس درد یا فشار در یکی یا هر دو چشم

رتینوپاتی دیابتی چگونه ایجاد می‌شود؟

دیابتی که اصلا کنترل نشده و یا به درستی کنترل نشده است، می‌تواند به عروق کوچک شبکیه چشم آسیب بزند. زمانی که این عروق کوچک آسیب می‌بینند، مایع (پلاسمای خون) از درون آنها نشت می‌کند و موجب تورم می‌شود. این تورم و تجمع مایع می‌تواند باعث تاری دید و اختلال بینایی شود. اگر رتینوپاتی بدتر و این وضعیت شدیدتر شود، بدن برای جبران، شروع به تشکیل عروق جدیدی در شبکیه می‌کند. این عروق شکننده هستند و به راحتی پاره می‌شوند و خونریزی می‌کنند. در نهایت این خونریزی می‌تواند به کاهش بینایی شدید و یا حتی کوری ختم شود.

رتینوپاتی دیابتی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

حتی اگر بیمار علامتی هم نداشته باشد، یک چشم‌پزشک می‌تواند شواهد رتینوپاتی دیابتی را در جریان معاینه روتین چشم تشخیص دهد. معمولا بیماران اصلا متوجه اولین نشانه‌های رتینوپاتی دیابتی نمی‌شوند. تغییرات اولیه در وضعیت چشم، تنها به کمک ابزارهای مخصوص قابل مشاهده هستند.

برای اینکه چشم‌پزشک بتواند بهتر چشم شما را معاینه کند لازم است تا مردمک چشم شما را گشاد کند. این کار به مشاهده راحت‌تر درون چشم کمک می‌کند. پزشک این کار را با کمک قطره‌های چشمی مخصوصی انجام می‌دهد.

در مدت زمانی که مردمک‌ها گشاد شده‌اند، پزشک درون چشمان شما به دنبال هر یافته غیرطبیعی می‌گردد. این یافته‌ها عبارتند از تورم، بافت اسکار و تغییرات غیرطبیعی در عروق چشم.

پزشک همچنین به بررسی و ارزیابی عصب بینایی نیز می‌پردازد.

آیا رتینوپاتی دیابتی قابل پیشگیری است؟

بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به رتینوپاتی دیابتی، همکاری با پزشک برای کنترل و مدیریت وضعیت قند خون خود است. همچنین لازم است تا وضعیت چشمان خود را به صورت منظم و دوره‌ای، حداقل سالی یک بار، بررسی کنید. اگر لازم باشد تا با تناوب بیشتری تحت معاینه چشم قرار بگیرید، پزشک این موضوع را با شما مطرح می‌کند.

نکاتی برای پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی:

• قند خون، فشار خون و کلسترول خون خود را کنترل کنید.
• معاینه چشم سالانه داشته باشید.
• فعالیت بدنی منظم داشته باشید.
• رژیم غذایی سالم داشته باشید.
• سیگار نکشید.
• الکل مصرف نکنید.
• به طور منظم با پزشک خود در تعامل و ارتباط باشید.

درمان رتینوپاتی دیابتی

هیچ درمان قطعی برای رتینوپاتی دیابتی وجود ندارد ولی روش‌های درمانی وجود دارد که می‌تواند سیر پیشرفت بیماری را آهسته یا متوقف کند. اثربخشی این روش‌ها در مراحل اولیه بیماری بسیار بیشتر است.

• درمان با لیزر یکی از روش‌های پیشگیری از نابینایی است. لیزر می‌تواند عروق خونی شبکیه که دچار نشتی شده‌اند را ببندد (بسوزاند) و یا عروق خونی غیرطبیعی را از بین ببرد.
• داروهای ضد التهابی (استروئیدها مانند کورتون) نیز ممکن است بتواند موجب کاهش از دست دادن بینایی شود. این داروها می‌توانند منجر به کوچک شدن عروق خونی غیرطبیعی شبکیه شوند.
• داروهای ضد VEGF، نیز می‌توانند به کاهش رشد عروق غیر طبیعی کمک کنند. این داروها همچنین به کاهش تورم ماکولا (بخشی از چشم) نیز کمک کند.
• در نهایت ممکن است پیشنهاد پزشک یک نوع جراحی به نام ویترکتومی باشد. این جراحی شامل برداشتن مقداری از مایع زجاجیه چشم می‌باشد. این روش می‌تواند با ساده‌تر کردن مسیر عبور نور از چشم و رسیدن به شبکیه، باعث بهبود بینایی شود.

زندگی کردن با رتینوپاتی دیابتی

آموختن چگونگی زندگی با کاهش بینایی کار دشواری است. بهترین راه برای جلوگیری از کاهش بینایی، مدیریت درست دیابت است. با کمک پزشک خود، سطح قند خون خود را در محدوده طبیعی نگه دارید. هر سال یک بار (یا بر اساس توصیه پزشک خود) برای انجام معاینه چشم مراجعه کنید. انجام این اقدامات حتی با وجود تشخیص رتینوپاتی دیابتی می‌تواند از کاهش بیشتر بینایی جلوگیری کند.

سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید

• آیا در معرض خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی قرار دارم؟
• در صورتی که فکر کنم مبتلا به رتینوپاتی دیابتی شده‌ام، باید به دنبال چه علائمی بگردم؟
• در صورت ابتلا به رتینوپاتی دیابتی آیا ممکن است بینایی از دست رفته‌ام بازگردد؟
• آیا اصلا از این به بعد امکان اینکه دید طبیعی داشته باشم وجود دارد؟
• آیا داروهایی که بتوانم برای رفع علائم خود مصرف کنم، وجود دارند؟
• مهمترین کاری که می‌توانم برای پیشگیری از ابتلا به رتینوپاتی دیابتی انجام دهم، چیست؟

Resources

National Institutes of Health, National Eye Institute: Diabetic Eye Disease