گلودرد (Sore throat)
گلودرد دردی است همراه با خارش و یا تحریک گلو، که اغلب به هنگام عمل بلع بدتر میشود. گلودرد، علامت و نشانه اولیه فارنژیت، یعنی التهاب و آماس گلو(فارنکس) میباشد. اما واژه گلودرد و فارنژیت را اغلب مواقع میتوان به جای یکدیگر بهکار برد.
بیشترین علت شایع گلودرد، عفونت ویروسی است، مثل سرماخوردگی، یا فلو (آنفلوآنزا). گلودردی که به علت ویروس ایجاد شده، به خودی خود و با استراحت و مراقبت در منزل رفع میگردد.
جهت جلوگیری از بروز عوارض گلودرد میکروبی (عفونت استرپتوکوکی)، نوعی از گلودرد که کمتر شایع میباشد و به واسطه باکتری ایجاد میشود، به درمانهای اضافی همراه با استفاده از داروهای آنتیبیوتیک نیاز میباشد.
در مورد سایر عوامل گلودرد که کمتر شایع میباشند، ممکن است نیاز به درمانهای پیچیدهتری باشد.
علائم
ممکن است علائم و نشانههای یک گلودرد، بسته به اینکه علت بهوجود آورنده آن چه بوده، متنوع و گوناگون باشد. این امکان وجود دارد که علائم و نشانههای آن شامل موارد زیر باشد:
- درد یا احساس خارش در گلو
- دردی که با عمل بلع، قورت دادن و یا صحبت کردن بدتر میشود
- اشکال در بلع
- خشکی گلو
- غدههای دردناک و یا متورم در گردن و یا آرواره و فک
- لوزههای متورم و قرمز
- زخمهای سفید یا چرکی بر روی لوزهها
- صدای خشن، گرفته و یا از بین رفتن صدا
عفونتهای شایعی که باعث ایجاد گلودرد میشوند، ممکن است منجر به بروز علائم و نشانههای دیگری نیز شوند. این علائم میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- تب
- لرز
- سرفه
- آبریزش بینی
- عطسه
- بدندرد
- سردرد
- تهوع یا استفراغ
علل
عامل بهوجود آورنده بیشتر گلودردها، ویروسها هستند، که شایعترین سرماخوردگیها و آنفلوآنزاها را موجب میشوند. در بعضی اوقات گلودردها به علت عفونتهای باکتریایی هستند.
عفونتهای ویروسی:
بیماریهای ویروسی که باعث به وجود آمدن گلودرد میشوند؛ عبارتند از:
- سرماخوردگی (گریپ، زکام)
- آنفلوآنزا
- مونونوکلئوسیس (مونو)
- سرخجه
- آبلهمرغان
- خروسک: یک بیماری شایع دوران کودکی است که با سرفههای خشک و خشن مثل پارس سگ مشخص میشود.
عفونتهای باکتریایی:
عفونتهای باکتریایی که میتوانند عامل به وجود آورنده گلودرد باشند؛ عبارتند از:
- گلودرد استرپتوکوکی، که به واسطه باکتری به نام استرپتوکوک پیوژن (چرکی) و یا گروهی از استرپتوکوکها ایجاد میشود.
- سیاهسرفه، یک عفونت بسیار مسری مجاری تنفسی.
- دیفتری، یک بیماری جدی تنفسی که در ممالک توسعهیافته نادر میباشد، اما در کشورهای در حال توسعه بیشتر شایع است.
سایر عوامل
دیگر عوامل بهوجودآورنده گلودرد شامل موارد زیر هستند:
- آلرژیها (حساسیتها): انواع آلرژی (حساسیت) به حیوانات خانگی، انواع قارچها وکپکها، خاک و گردههای گیاهان، میتواند باعث ایجاد گلودرد شود. ممکن است مشکل با مساله آبریزش از بینی، پیچیده گردد که میتواند گلو را تحریک و ملتهب کند.
- خشکی: خشکی هوای داخل ساختمان، به خصوص در فصل زمستان، وقتی که گرمکننده ساختمانها روشن میباشد و هوای داخلی گرم است، میتواند باعث شود که در گلوی خود احساس زبری، خشنی و خارش کنید، بهخصوص اوایل صبح که از خواب بیدار میشوید. تنفس از راه دهان، که اغلب به علت احتقان مزمن بینی اتفاق میافتد، نیز ممکن است ایجاد خشکی گلو و گلودرد را بنماید.
- محرکها: آلودگیهای هوای بیرونی، میتواند باعث ایجاد تحریک مداوم گلو شود. آلودگیهای هوای داخل ساختمان، مثل دود سیگار، توتون، تنباکو و یا مواد شیمیایی نیز میتواند باعث ایجاد گلودرد مزمن شود. همچنین جویدن تنباکو، نوشیدن الکل و خوردن مواد غذایی ادویهدار نیز میتواند باعث تحریک گلوی شما شود.
- کشش ماهیچه: شما همانطور که ماهیچههای دستها و پاهای خود را میکشید، میتوانید ماهیچههای گلوی خود را نیز بکشید. فریاد کشیدن در یک مسابقه و رویداد ورزشی، تلاش برای صحبت کردن با فردی در یک محیط شلوغ و پرسرو صدا، و یا صحبت کردن برای یک دوره طولانیمدت بدون وقفه و استراحت، میتواند منجر به گلودرد و گرفتگی صدا یا سینه گردد.
- بیماری رفلاکس (برگشت) گاستروازوفاژیال (GERD): گاستروازوفاژیال یک اختلال مربوط به دستگاه گوارشی است، که در آن اسید معده و یا سایر محتویات معده در لوله غذا (ازوفاگوس)، به سمت بالا برگشت میکند. سایر علامات و نشانهها، ممکن است شامل سوزش قلب، گرفتگی صدا یا سینه، برگشت محتویات معده، و احساس وجود یک توده در گلوی شما باشد.
- عفونت HIV: گاهی اوقات گلودرد و سایر علائم و نشانههای آنفلوآنزا، در مراحل اولیه بعد از ابتلاء فردی به عفونت HIV، پدیدار میشود. همچنین ممکن است فردی که مبتلا به ویروس HIV است، به علت یک عفونت ثانویه،گلودرد مزمن و یا عودشونده داشته باشد. از جمله مشکلات رایج، شامل یک عفونت قارچی، به نام برفک دهانی است و نیز عفونت سایتومگالوویروس، یک عفونت ویروسی است که میتواند در افرادی که سیستم ایمنی آنها به خطر افتاده، مهم و خطرناک باشد.
- تومورها: تومورهای سرطانی گلو، زبان، و یا حنجره (لارنکس)، میتوانند باعث ایجاد گلودرد شوند. سایر علامات و نشانهها ممکن است شامل، گرفتگی صدا یا سینه، اشکال و اختلال در بلع، تنفس صدادار، وجود توده در گردن و وجود خون در بزاق و یا خلط باشد.
به ندرت ناحیه و سطح عفونیشده بافت (ورم چرکی و یا آبسه) موجود در گلو باعث ایجاد گلودرد میشود. علت نادر و کمیاب دیگری که باعث ایجاد گلودرد میشود، وضعیتی است که در آن غضروف کوچکی که پوشاننده مدخل نای (لوله هوا) میباشد، متورم شده و راه عبور هوا را مسدود مینماید. هر دوی این عوامل میتوانند راه عبور هوا را مسدود کرده و ایجاد یک موقعیت اضطراری پزشکی و اورژانسی کنند.
عوامل خطر
گرچه هر فردی میتواند مبتلا به گلودرد شود، اما پارهای از عوامل شما را بیشتر مستعد ابتلاء به آن مینماید. این عوامل خطر عبارتند از:
سنین کودکی و نوجوانی: درکودکان و نوجوانان، احتمال ابتلاء به گلودرد بیشتر میباشد. همچنین کودکان، بیشتر مستعد ابتلاء به گلودردهای میکروبی هستند، که شایعترین عفونت باکتریایی است که با گلودرد همراه میباشد.
قرار گرفتن در معرض دود توتون و تنباکو (دخانیات): کشیدن سیگار و یا اینکه در معرض دود سیگار قرار داشته باشید، میتواند گلو را تحریک نماید. همچنین استفاده از دخانیات، احتمال خطر ابتلاء به انواع سرطانهای دهان، گلو و حنجره را افزایش میدهد.
ابتلاء به آلرژی: اگر شما دچار آلرژیهای فصلی میشوید، یا واکنشها و عکسالعملهای آلرژیک مداوم و پیشروندهای نسبت به خاک، کپکها، قارچها، و یا حیوانات خانگی از خود نشان میدهید، احتمالاً بیشتر از سایر افرادی که دچار آلرژی نمیباشند، مستعد ابتلاء به گلودرد هستید.
قرار گرفتن در معرض محرکهای شیمیایی: ذرات ریزی که از سوزاندن سوختهای فسیلی در هوا بهوجود میآید و همچنین مواد شیمیایی رایج خانگی، میتوانند باعث تحریک گلو شود.
ابتلاء به عفونتهای سینوسی مزمن و یا مکرر: عفونتهای سینوسی مزمن و یا مکرر، احتمال خطر ابتلاء به گلودرد را افزایش میدهد، چراکه آبریزش از بینی، میتواند گلو را تحریک کرده یا عفونت را منتشر سازد.
زندگی یا کار در اقامتگاهها (مکانهای) پرازدحام: عفونتهای ویروسی و باکتریایی، در هر مکانی که افراد دور هم جمع میشوند، به راحتی پخش و منتشر میگردد، مکانهایی مثل مراکز مراقبت و نگهداری از کودکان (مهدهای کودک)، کلاسهای درس، ادارات، زندانها و سربازخانهها.
پایین بودن سطح ایمنی بدن: به طورکلی، اگر مقاومت بدنتان پایین باشد، بیشتر مستعد ابتلاء به انواع عفونتها هستید. دلایل رایج و شایع پایین بودن سطح ایمنی بدن شامل HIV، دیابت، درمان با استروئیدها، داروهای شیمیدرمانی، استرس و فشار روانی، خستگی و رژیم غذایی بیارزش و نا سالم میباشد.
چه اقداماتی میتوانید انجام دهید؟
اگر شما یا فرزندتان، مبتلا به گلودرد هستید، ترتیب قرار ملاقاتی با پزشک خانوادگی خود و یا متخصص اطفال را بدهید. ممکن است در بعضی از موارد به یک متخصص بیماریهای گوش و حلق و بینی (ENT) و یا یک متخصص آلرژی ارجاع داده شوید.
در اینجا، اطلاعاتی برای کمک به شما جهت آماده شدن در ملاقات با پزشکتان آمده است:
کارهایی که میتوانید انجام دهید
- هرگونه نشانهای که شما یا فرزندتان داشتهاید را یادداشت کنید، و اینکه برای چه مدتی این علائم ونشانهها را داشتهاید.
- هرگونه منبع و منشاء احتمالی عفونت را که اخیراً با آن برخورد داشتهاید، مثل یک دوست یا عضوی از اعضاء خانواده با سابقه گلودرد یا سرماخوردگی، را در نظر داشته باشید و آن را ذکر کنید.
- اطلاعات اصلی و کلیدی پزشکی خود را یادداشت نمایید، شامل هرگونه مشکلات مربوط به سلامتی و نام هر نوع دارویی که شما و فرزندتان مصرف میکنید.
- سوالاتی را که میخواهید از پزشکتان بپرسید یادداشت کنید.
تهیه و آمادهسازی فهرستی از سوالاتی که میخواهید از پزشک خود بپرسید، به شما کمک خواهد کرد تا از وقت و زمان خود حداکثر استفاده را ببرید. در مورد گلودرد، پارهای از سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید شامل موارد زیر است:
- بیشترین علت احتمالی بروز این علامات و نشانهها چیست؟
- آیا علل احتمالی دیگری نیز موجود میباشد؟
- نیاز به انجام چه آزمایشاتی میباشد؟
- چه نوع درمانی را پیشنهاد میکنید؟
- انتظار دارید چه مدت زمانی طول بکشد تا با درمان مورد نظر، علائم و نشانهها بهبود یابند؟
- این بیماری تا چه مدت مسری خواهد بود؟ چهوقت برای بازگشت به مدرسه یا محل کار، منعی وجود ندارد؟
- آیا اقدامات خودمراقبتی میتواند کمککننده باشد؟
- آیا برای داروهایی که شما تجویز کردهاید، جایگزینهای ژنریکی وجود دارد؟
- چگونه میتوان سایر وضعیتها و عوارض مربوط به سلامتی را درکنار گلودرد اداره کرد؟
- از پرسیدن سوالات دیگری که برای شما پیش میآید، تردید نکنید.
آنچه که باید از پزشک انتظار داشت
احتمالاً پزشک سوالاتی درباره شما و یا فرزندتان خواهد پرسید. ممکن است پزشکتان این سوالات را بپرسد:
- چه نشانههایی علاوه برگلودرد داشتهاید؟
- این علائم و نشانهها چه زمانی شروع شدند؟
- آیا این نشانهها همراه با تب بوده؟ چه درجهای از تب؟
- آیا مشکل تنفسی داشتهاید؟
- آیا موردی وجود دارد که گلودرد شما را بدتر کند، مثل انجام عمل بلع؟
- آیا موردی وجود دارد که به نظر میرسد علائم را در شما بهبود میبخشد؟
- آیا گلودرد شما یک مشکل عودکننده و برگشتکننده است؟
- آیا شما سیگار میکشید؟ آیا شما یا فرزندتان مرتباً در معرض دود سیگار قرار میگیرید؟
- آیا مبتلا به آلرژی هستید؟ آیا از داروهای مربوط به آلرژی استفاده میکنید؟
- آیا حساسیت به داروی خاصی دارید؟
کارهایی که در این ضمن میتوانید انجام دهید
اگر شما یا فرزندتان مبتلا به گلودرد هستید، مرحله به مرحله این اقدامات را انجام دهید:
دستهای خود را بشویید و آنها را تمیز نگاه دارید، هنگام سرفه یا عطسه جلوی دهان خود را بگیرید و وسایل شخصی خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.
قرقره کردن با یک قاشق چایخوری (۵ گرم) از نمک سفره که در ۸ اونس (۲۳۷ میلیلیتر) آب گرم حل شده است، نیز میتواند کمک کننده باشد.
استراحت کنید، مایعات بنوشید، غذاهای نرم بخورید، و از تسکیندهندههای درد (مسکنها) مثل ایبوبروفن (ادویل، موترین IB و…)، یا استامینوفن (تایلنول،و …) جهت کمک به تسکین علائم و نشانهها استفاده کنید.
وقتی که میخواهید درمورد کودکان و نوجوانان از آسپرین استفاده کنید، جانب احتیاط را رعایت کنید. گرچه استفاده از آسپرین در کودکان بالای ۲ سال ثابت شده، ولی کودکان و نوجوانانی که در حال بهبودی از بیماری آبله مرغان و یا علائم شبیه آنفلوآنزا به سر میبرند، هرگز نباید آسپرین مصرف کنند. به این علت که در بعضی از کودکان آسپرین ممکن است تولید سندرم ری کند (Reyes syndrome)، که یک وضعیت و عارضه نادر بوده و البته به طور بالقوه بسیار خطرناک و تهدیدکننده حیات است.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
آکادمی طب اطفال آمریکا توصیه میکند اگر گلودرد فرزندتان با اولین نوشیدنی صبحگاهی از بین نمیرود، او را نزد پزشک ببرید.
اگر فرزندتان علائم شدید و طاقتفرسایی نظیر آنچه در زیر آمده از خود نشان میدهد، سریعاً اقدامات مراقبتی را انجام دهید:
- اشکال در تنفس
- اشکال در بلع
- خارج شدن آب از دهان به طور غیرعادی، که میتواند مربوط به ناتوانی در بلع باشد.
طبق نظر آکادمی بیماریهای گوش و حلق و بینی امریکا، اگر یک فرد بالغ و مبتلا به گلو درد میباشید و هر یک از مشکلاتی که در زیر عنوان شده با گلودردتان همراه است، به پزشک مراجعه کنید:
- اشکال در بلع
- اشکال در تنفس
- مشکل در باز نگاه داشتن دهان
- درد مفاصل
- درد گوش
- جوش و دانههای پوستی
- تب بالاتر از ۱۰۱ درجه فارنهایت (۳۸.۳ درجه سانتیگراد)
- وجود خون در بزاق یا خلط
- گلودردهایی که بارها برگشته، عود میکنند (عودکننده)
- وجود تودهای در گردن
- گرفتگی صدا یا سینه که بیش از دو هفته به طول بیانجامد
آزمایش های تشخیصی
پزشک با انجام معاینه بدنی (فیزیکی)، شروع خواهد کرد که عموماً برای کودکان و بالغین یکسان است. معاینه شامل موارد زیر خواهد بود:
- استفاده از یک ابزار و وسیله چراغدار، جهت دیدن داخل گلو، و احتمالاً گوشها و راههای بینی.
- لمس ناحیه (معاینه با دست) گردن، جهت بررسی غدههای متورم شده (غدههای لنفاوی)
- استفاده از یک گوشی طبی (استتوسکوپ)، جهت گوش دادن به صداهای تنفسی
نمونهگیری از ترشحات حلق:
در این آزمایش ساده، پزشک یک سواب استریل را در قسمت پشت گلوی شما، جهت جمعآوری نمونهای از ترشحات میکشد. این نمونه در یک آزمایشگاه جهت شناسایی باکتری استرپتوکوکی که علت گلودرد چرکی میباشد، بررسی خواهد شد.
بسیاری از درمانگاهها، مجهز به آزمایشگاهی هستند که میتواند نتیجه آزمایش را در عرض چند دقیقه گزارش دهد. هرچند آزمایش دیگری که قابل اعتمادتر است، معمولاً به آزمایشگاهی دیگر که میتواند نتایج را در عرض ۲۴ تا ۴۸ ساعت گزارش دهد، فرستاده میشود.
اگر جواب آزمایشی که به سرعت در درمانگاه انجام شده، مثبت باشد، شما تقریباً مطمئن هستید که عفونت باکتریایی دارید. اگر جواب آزمایش منفی باشد، احتمالاً یک عفونت ویروسی دارید. هرچند پزشک برای دریافت جواب قابل اعتمادتری که از آزمایشگاه بیرون درمانگاه برخواهد گشت، جهت تصمیمگیری علت عفونت منتظر خواهد ماند.
درمان دارویی
اگر گلودرد شما به علت عفونت باکتریایی (میکروبی) ایجاد شده باشد، پزشک یک دوره آنتیبیوتیک برایتان تجویز مینماید. رایجترین نوع درمان آنتیبیوتیکی، که برای عفونتهایی از قبیل گلودرد میکروبی توصیه و تجویز میگردد، پنیسیلین خوراکی به مدت ۱۰ روز میباشد. اگر شما به پنیسیلین حساسیت دارید، پزشکتان آنتیبیوتیک جایگزین دیگری را برایتان تجویز میکند.
شما باید دوره درمان با آنتیبیوتیک را همانطور که تجویز شده،کامل کنید، حتی اگر علامات و نشانهها کاملاً برطرف شده باشد. کوتاهی در مصرف کامل داروها، آنچنانکه دستور داده شده، ممکن است منجر به وخیمتر شدن عفونت و یا گسترش و انتشار آن به سایر قسمتهای بدن گردد.
عدم مصرف دوره کامل آنتیبیوتیک، جهت درمان گلودرد استرپتوکوکی (میکروبی)، خصوصاً میتواند احتمال خطر تب روماتیسمی در اطفال و التهاب جدی و خطرناک کلیوی را افزایش دهد.
با پزشک خود در مورد فراموش کردن مصرف یک نوبت از دارو، و اینکه چه کاری باید انجام دهید، صحبت کنید.
درمانهای دیگر:
اگر گلودرد شما علامت و نشانهای از یک عارضه و وضعیت دیگر، به غیر از عفونت باکتریایی و یا ویروسی باشد، احتمالاً درمانهای دیگری بسته به نوع تشخیص در نظر گرفته خواهند شد.
درمانهای جایگزین:
گرچه عموماً پارهای از درمانهای جایگزین جهت درمان گلودرد استفاده میشود، شواهد و مدارک محدودی در این مورد که کدامها موثر واقع میشوند و کدامها عمل نمیکنند، موجود میباشد. قبل از استفاده از درمانهای گیاهی با پزشک خود صحبت نمایید، از آنجاییکه آنها میتوانند با داروهای تجویزشده، تداخل ایجاد کنند و ممکن است برای کودکان، زنان باردار، و افراد با مشکلات خاص سلامتی، بیخطر نباشند.
محصولات گیاهی و یا جایگزینها جهت درمان گلودرد اغلب به صورت انواع چای، اسپریها و یا قرصهای مکیدنی، بستهبندی میشوند. درمانهای رایج جایگزین عبارتند از:
- SLIPPERY ELM (نارون قرمز لغزنده)
- SAGE
- ریشه شیرینبیان
- ریشه گل ختمی
- گل پیچ امینالدوله و سایر گیاهان دارویی چینی
اصلاح شیوه زندگی
صرفنظر از علت گلودرد شما، معمولاً روشهای درمان و مراقبت خانگی، تسکینی موقتی و زودگذر را فراهم میسازند. روشهای زیر را امتحان کنید:
- استراحت: زیاد بخوابید و استراحت داشته باشید (زیاد صحبت نکنید).
- مایعات بنوشید: برای اینکه گلوی خود را مرطوب نگاه دارید و از کمآبی جلوگیری نمایید، مقدار فراوانی آب بنوشید.
- از غذاها و مایعاتی که به شما احساس راحتی و آسایش میدهند استفاده کنید: مایعات گرم، آب گوشت، چای بدون کافئین یا آب گرم همراه با عسل، میتوانند تسکیندهنده گلودرد باشند.
- آب نمک قرقره کنید: قرقره آب نمک، یعنی یک قاشق چایخوری (۵ گرم) نمک سفره همراه با ۸ اونس (۲۳۷ میلیلیتر) آب گرم، میتواند به تسکین گلودرد کمک نماید. محلول را قرقره کرده سپس آن را از دهان بیرون بریزید.
- رطوبت هوا: از یک دستگاه بخور سرد، جهت برطرف نمودن خشکی هوا، استفاده نمایید، چراکه این خشکی هوا ممکن است گلودرد شما را بیشتر تحریک کند، یا اینکه برای چند دقیقه در یک حمام پر از بخار (بخارآلود) بنشینید.
- از قرصهای مکیدنی سرماخوردگی استفاده کنید: این قرصها میتوانند گلودرد را تسکین دهند و چون ممکن است کودکان را در معرض خطر خفگی قرار دهند، آنها را برای کودکان ۴ سال و کمتر استفاده نکنید.
- از محرکها اجتناب کنید: خانه خود را از دود سیگار و نیز محصولات تمیزکنندهای که میتواند گلوی شما را تحریک کند، به دور نگاه دارید.
- درد و تب را درمان کنید: ایبوبروفن (ادویل، موترین IB و…)، یا استامینوفن (تایلنول و ..) ممکن است درد گلو را کاهش دهند.
پیشگیری
میکروبهایی که عفونتهای ویروسی و باکتریایی را ایجاد میکنند، مسری و واگیردار هستند. بنابراین، بهترین پیشگیری، تمرین رعایت بهداشت است. از نکاتی که در زیر آمده پیروی نمایید و به کودکان خود نیز آنها را آموزش دهید.
- دستان خود را به طور کامل و بارها در طول روز بشویید، خصوصاً بعد از استفاده از دستشویی، قبل از غذا خوردن و بعد از عطسه کردن و سرفه کردن.
- از اینکه در ظرفهای مشترک غذا بخورید و یا در لیوانها و وسایل یکدیگر آب و مایعات بنوشید، اجتناب نمایید.
- در دستمال سرفه یا عطسه نمایید و آن را بلافاصله دور بیاندازید. اگر مجبور شدید، در آرنج خود عطسه نمایید.
- از شویندههای بهداشتی دست که بر پایه الکل هستند، به عنوان جایگزینی برای شستشوی دست، در صورت عدم دسترسی به آب و صابون استفاده کنید.
- از دست زدن و تماس با تلفنهای همگانی و نوشیدن از شیرهای آب با دهان، اجتناب کنید.
- مرتباً تلفنها، کنترلهای از راه دور، و صفحه کلید کامپیوتر را با پاککنندههای بهداشتی، تمیز نمایید. در هنگام مسافرت، تلفنها و کنترلهای از راه دور اتاق هتل را تمیز کنید.
نکات دیگر جهت اجتناب از ابتلاء به گلودرد عبارتند از:
- تا حد امکان در روزهای آلودگی هوا در منزل بمانید.
- هنگام تمیز کردن، جهت جلوگیری از استنشاق گرد و خاک و یا ذرات معلقی که مربوط به محصولات تمیزکننده است، از یک ماسک فیلتردار استفاده کنید.
- اگر سیگار میکشید، آن را ترک کنید. اگر جهت ترک عادت سیگار کشیدن نیاز به کمک دارید، با پزشک خود صحبت کنید.
- در معرض دود سیگار افراد دیگر قرار نگیرید.
- اگر هوای منزل شما خشک است، آن را مرطوب نگاه دارید.