چرا مصونیت در برابر کرونا ویروس جدید، مبحث پیچیده ای است

تدوین: دکتر زهرا فرزاد

یک جوان ۲۷ ساله اهل تورنتو ،به نام‌ Andre Valleteau ، بعد از آنکه ابتلائش به کووید۱۹ تایید شد، روزهای سخت بیماری با علائمی مانند سردرد، سرفه و خستگی را گذراند.
او که یک محقق در یک مرکز داروسازی بود، بعد از گذراندن دوره قرنطینه و نقاهت، با یک مرکز تحقیقات محلی تماس گرفت و اعلام کرد حاضر است اهدا کننده آنتی بادی باشد.
البته آزمایش خون او نشان داد که آنتی بادی ضد SARS-CoV2، در خون او مثبت است.
آنتی بادی ها پاسخ بدن در مقابل عوامل عفونی هستند و سد دفاعی حیاتی و مهم بدن در مقابل بیماری ها محسوب می شوند. در بسیاری از موارد قبل از اینکه عامل بیماری زا بتواند به سلولهای بدن آسیب برساند ، آن را از بین می برند.
برخی آزمایشات برای تشخیص عفونت SARS-CoV-2 ، تست آنتی بادی ضد ویروس می باشد.
هرچند مثبت کاذب و منفی کاذب بودن نتیجه تست می تواند در شناسایی موارد و اینکه آیا فرد مبتلا شده یا نه ، مشکل ایجاد کند.
تست آنتی بادی، که تست سرولوژی نامیده می شود، سابقه ابتلا فرد را مشخص می کند ولی هنوز روشن نشده است، این آنتی بادی چقدر می تواند از ابتلای مجدد فرد در آینده جلوگیری کند و به چه میزان مصونیت ایجاد می کند.
درمبحث ایمونولوژی( ایمن شناسی) ، توجه عمدتا بر روی آنتی بادی هاست در صورتی که اینها تنها سلاح سیستم ایمنی نیستند.
وقتی یک پاتوژن(عامل بیماری زا) به بدن حمله می کند، در قدم اول ایمنی ذاتی وارد عمل می شود. هرچیزی که متفاوت از سلول بدن باشد ، توسط مجموعه ای از سلولهای سیستم ایمنی ، مورد حمله قرار می گیرد.
قدم دوم ، ایمنی اختصاصی است که لنفوسیت های B، شروع به ساخت آنتی بادی بر ضد پاتوژن می کنند. همان مکانیسمی که برای تولید واکسن مورد توجه قرار گرفته است.
آنتی بادی ها طول عمر چندان طولانی ندارند. آنچه در پاسخ سیستم ایمنی و کارکرد آن مهم است ، حافظه سیستم ایمنی در برخورد مجدد با پاتوژن است.
در حفاظت بدن در مقابل عامل بیماری زا ، آنتی بادی به تنهایی کافی نیست بلکه عملکرد هماهنگ و همزمان سیستم ایمنی ، مانند یک ارکستر، مهم است.
در این میان به نقش لنفوسیتهای T ، یک عضو مهم در ایمنی اختصاصی، کمتر توجه شده است  لنفوسیتهای T به لنفوسیتهای B جوان برای بالغ شدن و تولید آنتی بادی کمک می کنند.
از طرفی لنفوسیتهای T، مستقیما در پاکسازی عامل بیماری زا نقش دارند. عفونتهایی مانند HIV به دلیل تخریب لنفوسیتهایی T این چنین تاثیر مخربی بربدن دارند.
در پاتولوژی بیماری سارس و مرس مشخص شد که لنفوسیتهای T نقش مهمی در دفع بیماری دارند. به نظر می رسد این مطلب در خصوص کووید ۱۹ هم صادق باشد.
برخلاف تست سرولوژی برای یافتن آنتی بادی ، در مورد لنفوسیت T تست سرولوژی مشابه وجود ندارد. اما بررسی نقش لنفوسیتهای Tدر حال حاضر مورد توجه محققین است.
همانطور که اشاره شد در خصوص تست سرولوژی حتی بهترین تست ها نیز با محدودیتهایی مواجه هستند و از طرفی هنوز به طور قطع تایید نشده است که وجود آنتی بادی ضد SARS-CoV-2 در خون فرد به معنی عدم ابتلای مجدد فرد می تواند باشد.
تستهای سرولوژی ، وجود آنتی بادی ضد SARS-CoV-2 را مشخص می کنند، در واقع آنتی بادی ضد پروتئین اس ، که ویروس از آن برای اتصال به سلول میزبان استفاده می کند. برخی از تستها می توانند علاوه بر تایید وجود آنتی بادی، میزان آن را نیز مشخص کنند.
اما آزمایشات به طور معمول مشخص نمی کنند این آنتی بادی ها خنثی کننده ویروس هستند یا نه. تحت پروتکلهای ایمنی ، محققان در آزمایشگاه این آنتی بادی را با ویروس مخلوط می کنند تا ببینند در مواجهه با بافت سلولی ، این آنتی بادی مانع حمله ویروس به سلول می شود یا نه.
آنتی بادی های غیر خنثی کننده نه تنها تاثیری در ایمنی ندارند بلکه گاهی آسیب رسان هم هستند. در یک پدیده نادر به نام antibody-dependent-enhancement که در بیماریهایی مانند تب دنگ و زیکا دیده می شود ، آنتی بادی های غیر خنثی کننده به ویروس کمک می کنند تا نقش تخریبی بیشتری روی سلولهای بدن داشته باشند.
علت این تناقض در عملکرد آنتی بادی ها هنوز مشخص نیست ، شرایط آزمایشگاهی نمی تواند آنچه که در داخل بدن این مولکولها تجربه می کنند را نشان دهند. بنابراین مهم است مشخص شود در بدن انسان این آنتی بادی ها چه عملکردی دارند.
آنچه که در حال حاضر در بیمارستانهای مختلف در جهان انجام می شود ، استفاده از آنتی بادی افراد بهبود یافته از کووید ۱۹ و تزریق آن به افراد دیگر برای بررسی عملکرد آنتی بادی می باشد.
هرچند در مواردی آنتی بادی خنثی کننده نیز نمی تواند به طور صد در صد از ابتلای فرد به کووید ۱۹ جلوگیری کند. این همان مطلبی است که در خصوص نقش بخش های دیگری از سیستم ایمنی در مواجهه با این ویروس ، مورد توجه قرار گرفته است.
تفسیر تست های سرولوژی می تواند با اشتباهاتی نیز همراه باشد. به طورمثال آزمایش مثبت آنتی بادی ضد SARS-CoV-2 به این معنی نیست که فرد ویروس را در بدن ندارد. در هفته اول عفونت ساخت آنتی بادی برانگیخته می شود .
درکنار تست سرولوژی ، تست تشخیص اختصاصی ویروس مثل تعیین RNA ویروس شاید بتواند به تعیین زمان ابتلا کمک کند .
باید توجه داشت صرفا با تفسیر آزمایشات به صورت بیان سرولوژی مثبت یا سرولوژی منفی ، اطلاعات زیادی را از دست می دهیم.
زمانی که فرد با یک پاتوژن مواجه می شود ، یک سناریو این است که به شکل کامل و قدرتمند سیستم ایمنی بدن فرد با آن مقابله کند. در مواجهه مجدد لنفوسیت Bو T ، به خصوص B با تولید آنتی بادی خنثی کننده ، ویروس را قبل از ورود به سلول میزبان از بین ببرند. پدیده ای که به آن sterilizing immunity می گویند و فرد در برابر عفونت مجدد مصونیت می یابد.اتفاقی که به طور مثال در عفونت ویروس سرخک رخ می دهد.
اما می تواند سناریوی دیگری اتفاق بیفتد و پاسخ سیستم ایمنی قدرتمند نباشد و مصونیت ایجاد نکند. فرد در برخورد مجدد با همان پاتوژن، مبتلا شود.
حتی پاسخ ایمنی یک فرد در مقایسه با فرد دیگر می تواند یکسان نباشد. ممکن است فردی علائم شدید در مواجهه با پاتوژن بروز دهد در صورتی که فرد دیگر در مواجهه با همان پاتوژن علائم خفیف داشته باشد و حتی بی علامت باشد اما در عین بی علامتی ، عفونت را به سایرین منتقل کند.
مصونیت و ایمنی در یک فرد می تواند دائمی نباشد و طی ماهها یا سالها تضعیف شود یا از بین برود.
هنوز مشخص نیست این مطلب در مورد کووید۱۹ چقدر صادق است. دانشمندان به دنبال ارتقا تست های تشخیصی برای تعیین دقیق آنتی بادی و ویروس هستند. از طرفی می کوشند سطح دقیق آنتی بادی که می تواند نقش حفاظتی داشته باشد و میزان ماندگاری مصونیت ناشی از این آنتی بادی را تعیین کنند.
پاسخ به این سوالات ساختار اصلی برای رسیدن به واکسن موثر برای SARS-CoV-2 است.
هرچند تحقیقات بر روی انسان و حیوانات نشان دهنده پاسخ قوی سیستم ایمنی در مواجهه با SARS-CoV-2 است ، اما همچنان بر رعایت نکات ایمنی و کنترل حتی در مورد افرادی که شواهد قوی مبنی بربهبود دارند تاکید می گردد.
همانطور که Andre Valleteau حتی بعد از اینکه تاییدیه بالینی را دریافت کرد که ویروس دیگر در بدن او نیست ،هنوز فاصله اجتماعی ، شستشوی دست ها و بهداشت فردی را رعایت کرده و از وسایل حفاظتی مانند ماسک استفاده می کند. به خصوص در مواجهه با افرادی که بیماری های زمینه ای مانند دیابت دارند.

منبع:
https://www.smithsonianmag.com/science-nature/coronavirus-immunity-complicated-180974970