آیا واریانت‌های جدید کروناویروس از واکسن فرار می‌کنند

بزودی نتایج آزمایشات بر روی واریانت‌های جدید و چگونگی اثرشان بر آنتی بادی تولیدی توسط واکسن و یا ابتلای عادی منتشر میشود. یک‌ مقاله اخیر مدعی است که جهش مشترک موجود در هر دو واریانت انگلیسی و آفریقایی، فعالیت آنتی بادی تولید شده توسط واکسن فایزر-بیونتک را تغییر نداده‌. البته اطلاعات در مورد سایر جهش‌ها و واکسن‌ها نیز در راه است.

بیولووژی واریانت جدید:

اولین واریانت جدید در بریتانیا و در انتهای نوامبر با ردیابی جهش در ژنوم ویروس کشف شد که B.1.1.7 نام گرفت و اکنون در چندین کشور جهان دیده شده است.
در آفریقای جنوبی نیز واریانت ۵۰۱Y.V.2 شناسایی شد که همانند واریانت انگلیسی یک دسته جهش‌های مشابه دارد که برخی در پروتئین Spike بود.

تحقیقات نشان می‌دهد که واریانت انگلیسی ۵۰٪ سریع‌تر انتقال می‌یابد. واریانت انگلیسی، ۸ و واریانت آفریقای جنوبی ۹ تغییر ژنی مربوط به پروتئین S دارند و چندین جهش نیز در بقیه ژنوم. یک یا برخی از این جهش‌ها احتمالا باعث سرعت انتقال بیشترند. تغییر N501Y بیشتر از بقیه مشکوک به این خاصیت جدید است که Receptor Binding Domain یا RBD را تغییر داده و باعث چسبندگی قوی‌تر پروتئین S ویروس به پروتئین سلول انسانی می‌شود.

مطالعات حیوانی بر روی همستر نیز نشان از کولونی‌های سریع‌تر و وسیعتر این واریانت در مجرای فوقانی تنفسی دارد و مطالعه دیگری نیز حاکی از وجود مقدار بیشتر ژنوم ویروس بر روی سوآب مبتلایان به واریانت N501Y است.

بررسی آنتی بادی:

 این شبهه وجود دارد که واریانت جدید ممکن است پاسخ ایمنی ناشی از واکسن و یا ابتلای عادی قبلی را تضعیف کند. پروفسور جیسون مک لِلان، بیولوژیست دانشگاه تگزاس، می‌گوید هر دو واریانت حاوی جهش‌هایی در محدوده پروتیین S هستند که توسط آنتی‌بادی‌های خنثی کننده ویا بلاک‌کننده قابل شناسایی‌اند که نشان می‌دهد آنتی‌بادی‌ها علیه این منطقه RBD و پروتئین N می‌توانند تحت تاثیر جهش‌ها قرارگیرند.

پروفسور یونگشای، ویرولوژیست همکار شرکت فایزر، در یک مطالعه متوجه اختلاف در پتانسیل پادتن‌ها تولید شده در مقابل ویروس حاوی جهش N501Y به نسبت ویروس رایج در ۲۰ داوطلب شد، هرچند این اختلاف آنچنان شدید نبود که از اثر آنتی‌بادی‌های خنثی کننده در سروم کووالنس ممانعت نماید. فلذا بعید است که واریانت حاوی N501Y ایمنی ناشی از ابتلا و یا واکسن را تغییر دهد. البته سایر جهش‌ها هم ممکن است بر ایمنی موثر باشند که از جمله یک جهش مربوط به RBD بنام E484K است.

فرار از ایمنی:

برخی اطلاعات اولیه حاکیست که جهش E484K ممکن است به ویروس توانایی فرار از پاسخ ایمنی در برخی افراد را بدهد. ایتالیایی‌ها توانستند SARS-CoV-2 را در سروم کوولنس رشد دهند و پس از ۹۰ روز ویروس در محیط سروم دچار ۳ جهش شد که آن را نسبت به آنتی‌بادی‌های موجود در سروم کوولنس نفوذناپذیر مینمود که یکی از آنها E484K بود که در واریانت آفریقای جنوبی یافت می‌شود. دو جهش دیگر مربوط به RBD و پروتئین N بودند که در هر دو واریانت دیده شدند.

شرکت مدرنا مدعی است که واکسن آنهاعلیه واریانت انگلیسی اثر می‌کند و بزودی تحقیقاتش را نشر می‌دهند. پروفسور جِس بلوم بیولوژیست مرکز تحقیقات هاچبنسون در سیاتل در مقاله خود می‌گوید E484K و چند جهش دیگر می‌توانند از شناسایی شدن توسط آنتی‌بادیهای سروم کوولنس فرار کنند هرچند وی و دیگران معتقدند واریانت‌های جدید احتمالا نتوانند اثر واکسن‌های موجود را تضعیف کنند.

ز جانبی بعید است بخش دوم سیستم ایمنی یعنی T-Cell ها که توسط واکسن فعال می‌شوند تحت تاثیر واریانت‌ها قرارگیرند. پروفسور جرمی لوبن ویرولوژیست دانشگاه ماساچوست اعتقاد دارد که اطلاعات موجود هنوز حاکی از اثر واکسن‌ها بر روی انواع واریانت SARS-CoV-2 می‌باشد.

نتیجه می‌گیریم که اولا واریانت‌های جدید بیش از صرفا یک‌نوع انگلیسی است و بروز آنها در هر جامعه‌ایی ممکن است. ازسویی این واریانت‌ها همانند جدّ چینی خود براحتی در بین جوامع انتقال می یابند، بنابراین در هر موج شدید یا جدید باید به فکر ورود و یا پیدایش واریانت‌ها بود.  برای تولید واکسن نیز باید آنها را مد نظر داشت.
ضمنا واکسن‌هایی که قبلا تولید شده و جامعه ما بخشی از کلینیکال ترایال آنها نبوده هم نیاز به ملاحظات بیشتر دارند و در صورت استفاده باید surveyهای منظم از پاسخدهی آنها انجام شود.

دکتر حسن رودگری، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
کارگروه تازه‌های علمی کرونا سازمان نظام پزشکی کشور

منبع:
 Nature.com